W sądach już ponad 700 spraw dotyczących wynagrodzeń prokuratorów

Tylko w Poznaniu i tylko we wrześniu zapadło kolejnych siedem wyroków uwzględniających powództwa prokuratorów dotyczące wypłaty należnego wynagrodzenia w związku z uregulowaniem jego podstawy w ustawie okołobudżetowej. Samych prokuratorskich powództw jest ponad... 700. Tymczasem Związek Zawodowy Prokuratorów i Pracowników Prokuratury zaopiniował krytycznie ponowne odstąpienie w tym zakresie od przepisów ustawy Prawo o prokuraturze, tym razem w związku z ustawą okołobudżetową na 2024 r.

Przypomnijmy: w 2022 r. rząd ponownie w ustawie okołobudżetowej, dotyczącej budżetu na 2023 r. ustalił podstawę do wyliczania wynagrodzeń sędziów, prokuratorów i powiązanych z ich płacami zawodów (np. referendarzy), mimo że określają ją przepisy Prawa o ustroju sądów powszechnych czy Prawa o prokuraturze. Zgodnie z tym regulacjami podstawą ustalenia wynagrodzenia zasadniczego jest przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Czyli powinno to być 6156,25 złotych. Tymczasem rząd zastosował stałą podstawę - 5 444,42 zł. Zaczęło się jednak już w 2021 roku, kiedy to z powodu pandemii wynagrodzenia sędziów i prokuratorów zostały utrzymane na poziomie z 2020 roku. Z kolei w 2022 r. (którego dotyczą obecnie pozwy) wynagrodzenie wyliczono na podstawie II kwartału, ale... 2020 roku, a nie 2021 r.

Z kolei w projekcie ustawy okołobudżetowej na 2024 r. założono podwyżkę w wysokości 12,3 proc. i stałą kwotę 6114,08 zł, gdy tymczasem zgodnie z ustawami ustrojowymi powinno to być 7005,76 zł.

Czytaj: SO: Wynagrodzenie sędziego nie może być uznaniowe, a rząd nie może z wyjątku czynić zasady >>

Ustawy sobie, a rząd sobie

Związek Zawodowy Prokuratorów i Pracowników Prokuratury w swojej opinii do projektu ustawy okołobudżetowej na 2024 r. przesłanej do Sebastiana Skuzy, wiceministra finansów, przypomina, że reguły wynagradzania prokuratorów zostały ustalone w art. 123 ustawy z 28 stycznia 2016 r. — Prawo o prokuraturze. -  Rozwiązanie to obowiązuje od 2009 roku i stanowi kompromis wypracowany w Sejmie po fali protestów środowisk prokuratorskiego i sędziowskiego, organizowanych między innymi przez Związek Zawodowy Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP oraz Stowarzyszenie Komitet Obrony Prokuratorów. Powiązanie wynagrodzeń prokuratorów z przeciętnym wynagrodzeniem chroni je przed spadkiem siły nabywczej pieniądza, dzięki mechanizmowi swoistej samoczynnej podwyżki wynagrodzenia zasadniczego, gwarantując, że wynagrodzenia prokuratorów będą zmieniały się in plus w wypadku dobrej kondycji gospodarki narodowej. Zarazem, w razie pogorszenia warunków koniunktury gospodarczej i obniżenia przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ustawodawca przewidział, że wynagrodzenia prokuratorów mają pozostawać na tym samym poziomie - wskazano.

Czytaj też w LEX: Golik Cezary, Obowiązki prokuratora zawieszonego w czynnościach – kilka uwag wokół art. 150 § 1 zd. 2 ustawy Prawo o prokuraturze >

Dodano, że oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach sposób kształtowania wysokości wynagrodzenia prokuratorów stanowi istotny mechanizm gwarantujący niezależność prokuratorów. - Ważna jest także sama wysokość wynagrodzenia, które powinno zapewniać prokuratorom — konieczną z punktu widzenia sprawności funkcjonowania państwa — stabilizację zawodową oraz bezpieczeństwo finansowe, a także rekompensować ograniczenia w podejmowaniu przez nich działalności zarobkowej. Z uwagi na istotne wartości leżące u podstaw tak określonych zasad ustalania wysokości wynagrodzenia prokuratorów wszelkie odstępstwa w tym zakresie mogą mieć charakter wyłącznie epizodyczny i być wprowadzane jedynie wyjątkowo ze względu na trudności budżetowe państwa - dodano.

Związek wskazuje też, że mając na względzie obecne uwarunkowania społeczno-gospodarcze, zwłaszcza zaś wskaźniki rozwoju ekonomicznego, niezagrożony wzrost PKB i dobry stan finansów publicznych, wprowadzenie przepisów zamrażających płacę stanowiłoby arbitralne rozwiązanie pozbawione dostatecznych podstaw prawnych, a w konsekwencji doprowadziłoby do kierowania kolejnych pozwów przeciwko Skarbowi Państwa.

Czytaj: Prokuratorzy dostają już pierwsze pieniądze w związku z pozwami o wynagrodzenia>>

Czytaj: Sprawa wynagrodzeń sędziowskich do TSUE - jest pierwsze pytanie prejudycjalne>>

Prokuratorzy aktywni, w sądach ponad 700 spraw

Według szacunków ZZPiPP RP w sądach jest już ponad 700 spraw z powództw prokuratorów. Zapadły także liczne wyroki. - Jeden z nich uzyskał walor prawomocności, a w wielu sądy nadały klauzulę natychmiastowej wykonalności. W rezultacie pozwane jednostki organizacyjne prokuratury musiały dokonać wypłat zasądzonych roszczeń. Nie bez powodu w zaistniałej sytuacji Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny wystąpił do Ministerstwa Finansów o zabezpieczenie 480 milionów złotych na poczet roszczeń kierowanych przez sędziów i prokuratorów - wskazuje w związkowej opinii prokurator Jacek Skała, przewodniczący ZZPiPP RP.

I dodaje, że Rada Główna jako organ wykonawczy Związku oczekuje przywrócenia, po trzech latach, praworządności w obszarze kształtowania wynagrodzeń zarówno prokuratorów, jak i sędziów. - Należy dodatkowo wskazać na konieczność podniesienia kwot przewidzianych na wynagrodzenia dla urzędników i innych pracowników prokuratury oraz asystentów, tak aby możliwe było zagwarantowanie wzrostu wynagrodzenia w tej grupie zawodowej na poziomie 24 proc., co pozwoliłoby na dostosowanie poziomu płac do obecnej sytuacji rynkowej. Ukształtowanie tego wskaźnika w aktualnym projekcie na poziomie 6,6 proc. po akcjach protestacyjnych pracowników prokuratury i sądów należy uznać za całkowicie nie do zaakceptowania. Jest to też przyczyna, dla której 15 września 2023 r. ulicami Warszawy przeszedł pod Kancelarię Rady Ministrów „Marsz Gniewu” m.in. pracowników prokuratury i sądów - dodaje Skała.

Czytaj w LEX: Prokuratura po 5 latach obowiązywania ustawy – Prawo o prokuraturze z 28.01.2016 r. >

Sądy dostrzegają problem

Z kolei Adam Bach, prokurator z Prokuratury Rejonowej w Szamotułach, członek ZZPiPP, mówi Prawo.pl, że tylko w Poznaniu we wrześniu br. zapadło 7 wyroków uwzględniających powództwa prokuratorów dotyczących wypłaty należnego wynagrodzenia w związku z niekonstytucyjnym zamrożeniem mechanizmu ich waloryzacji w 2022 roku.

- Niezmiernie cieszy fakt, że linia orzecznicza w tym zakresie kształtuje się dalej w jednoznacznym kierunku. Warto wskazać, że wyrokom nadano rygor natychmiastowej wykonalności, a część prokuratorów otrzymała już wypłatę należności. Podkreślenia wymaga fakt, że poznańskie sądy,  ugruntowując tym samym orzecznictwo w tym zakresie, stwierdziły, że prokuratorzy prokuratur rejonowych winni kierować swoje roszczenia do jednostek właśnie tego szczebla. Co istotne, mimo że prokuratury rejonowe nie mają osobowości prawnej i majątku, a prokuratorzy rejonowi nie są dysponentami środków budżetowych, wyroki (w zakresie w jakim nadano im rygor natychmiastowej wykonalności) zostały wykonane przez Prokuraturę Okręgową w Poznaniu i co trzeba szczególnie podkreślić - niezwłocznie. Jako członek Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP otrzymuje od koleżanek i kolegów prokuratorów wiele zapytań dotyczących powództw, widzę jednoznaczny wzrost zainteresowania dochodzeniem swoich roszczeń na drodze sądowej. Nie dysponuję precyzyjnymi danymi, ale z pewnością w samym okręgu poznańskim prokuratorzy takich powództw wnieśli już kilkadziesiąt, a drugie tyle  zostanie wniesione w najbliższym czasie - zaznacza.

Czytaj też w LEX: Dunikowski Paweł, Bezczynne i przewlekłe prowadzenie postępowania administracyjnego w kontekście uprawnień prokuratora >

Prokurator podkreśla, że prokuratorzy są zdeterminowani, aby dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej także w kolejnych latach. - Mam jednak nadzieję, że nie będzie takiej potrzeby, a Rada Ministrów nie będzie narażać Skarbu Państwa na ponoszenie dodatków kosztów związanych z procesami sądowymi i koniecznością wypłaty odsetek. W tym kontekście warto zwrócić uwagę także na uzasadnienie jednego z pierwszych wyroków, które zapadły w instancji odwoławczej. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy podkreślił w swoim judykacie, że zamrożenie waloryzacji wynagrodzeń sędziów i prokuratorów w 2022 r. było oczywiście niekonstytucyjne i oparł się w tej mierze na utrwalonej linii orzeczniczej ukształtowanej przez wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 r. K 1/12, na który to wyrok powołują się także prokuratorzy w uzasadnieniach kierowanych przez siebie powództw - mówi.

Sąd Okręgowy uznał też, że mechanizm waloryzacji wynagrodzeń ma umocowanie konstytucyjne, a odstępstwo od stosowania ustawowych zapisów wymaga wystąpienia szczególnej sytuacji, przy czym odstępstwo to może mieć charakter wyłącznie jednorazowy. - Podzielono zatem argumentację sędziów i prokuratorów, że zamrożenie waloryzacji wynagrodzeń w roku 2022 i kolejnych było oczywiście niezgodne z Konstytucją. Tym bardziej cieszy, że sądy w duchu tej linii orzeczniczej dokonują samodzielnej kontroli konstytucyjności przepisów ustaw okołobudżetowych (stanowiących właśnie odstępstwo od ustalonego mechanizmu waloryzacji wynagrodzeń) - zaznacza prokurator Bach.

Czytaj w LEX: Sygit Bogusław, Wąsik Natalia, Odpowiedzialność dyscyplinarna prokuratora w świetle aktualnego orzecznictwa sądowego >

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.