NRA chce, by w budżecie na 2025 r. zabezpieczono pieniądze na urealnienie urzędówek

Naczelna Rada Adwokacka przyjęła stanowisko, w którym zwraca się do ministra sprawiedliwości o podjęcie działań zmierzających do zabezpieczenia w ustawie budżetowej na rok 2025 środków finansowych pozwalających na urealnienie urzędówek. Od 5 czerwca obowiązuje rozporządzenie zrównujące stawki za urzędówki adwokatów i radców prawnych ze stawkami dla obrońców i pełnomocników z wyboru.

Samorządy adwokacki, radcowski, ale też Stowarzyszenie Adwokackie Defensor Iuris, walczą o urzędówki od dłuższego czasu. Na początku czerwca 2023 r. Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej wystąpiło do ówczesnego premiera Mateusza Morawieckiego, by złożył, na podstawie art. 149 ust. 2 Konstytucji RP, wniosek do Rady Ministrów o uchylenie w całości rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu. Powód? Zakwestionowanie konstytucyjności tych przepisów przez Trybunał Konstytucyjny. MS zapowiadało, że pracuje nad zmianami. W październiku ubiegłego roku do opiniowania skierowane zostały projekty zmian rozporządzeń - i utknęły. Ich głównym założeniem było zrównanie stawek za urzędówki ze stawkami dla adwokatów i radców prawnych z wyboru. Rozporządzenia miały obowiązywać od 1 stycznia 2024 r. Od 2021 r. Stowarzyszenie Adwokackie Defensor Iuris prowadzi akcję pod hasłem "G(ł)odna urzędówka". W jej ramach przygotowało m.in. wnioski o przyznawanie pełnomocnikom, obrońcom z urzędu wynagrodzeń zgodnie ze stawkami dla pełnomocników i obrońców z wyboru, prowadziło też na bieżące analizę orzeczeń sądów w tym zakresie i przygotowało projekt zmian uwzględniający waloryzację.

Czytaj: Będą zmiany w systemie urzędówek? Minister Bodnar zapowiada analizę modelu>>

25 maja br. zgromadzenie izby warszawskiej przyjęło uchwałę, w której zwróciło się do NRA o podjęcie konstruktywnej współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości dotyczącej zmian w systemie finansowania pomocy prawnej z urzędu oraz wysokości opłat za czynności adwokackie, a także wysokości wynagrodzenia z tytułu świadczenia pomocy prawnej w punktach Nieodpłatnej Pomocy Prawnej.

Co od 5 czerwca?

Zmiany wprowadzają dwa rozporządzenia opublikowane w dniu 21 maja:

• rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu,
• rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu.
   

Po zmianach opłata nie może przekraczać wartości przedmiotu sprawy, ale może zostać ustalona na wyższym poziomie, nieprzekraczającym 600 proc. (do tej pory 150 proc. ) opłat określonych w rozdziałach 2‒5 (określających stawki za urzędówki w poszczególnych kategoriach spraw). Wskazano również, że w takiej sytuacji powinny być wzięte pod uwagę (tak samo jak w dotychczasowych rozporządzeniach):

• nakład pracy radcy prawnego, adwokata w szczególności czasu poświęconego na przygotowanie się do prowadzenia sprawy, liczby stawiennictw w sądzie, w tym na rozprawach i posiedzeniach, czynności podjętych w sprawie, w tym czynności podjętych w celu polubownego rozwiązania sporu, również przed wniesieniem pozwu;
• wartość przedmiotu sprawy;
• wkład radcy prawnego, adwokata w przyczynienie się do wyjaśnienia okoliczności faktycznych, jak również do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia istotnych zagadnień prawnych budzących wątpliwości w orzecznictwie i doktrynie;
• stopień zawiłości sprawy, w szczególności trybu i czasu prowadzenia sprawy, obszerności zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego lub biegłych sądowych, dowodu z zeznań świadków, dowodu z dokumentów o znacznym stopniu skomplikowania i obszerności.

Opłatę podwyższa się o kwotę podatku od towarów i usług wyliczoną według stawki podatku obowiązującej dla tego rodzaju czynności na podstawie przepisów o podatku od towarów i usług.

I tak, przykładowo, od 5 czerwca opłaty wynoszą, w zależności od wartości przedmiotu sprawy:

•     do 500 zł ‒ 90 zł;
•     powyżej 500 zł do 1500 zł ‒ 270 zł;
•     powyżej 1500 zł do 5000 zł ‒ 900 zł;
•     powyżej 5000 zł do 10 000 zł ‒ 1800 zł;
•     powyżej 10 000 zł do 50 000 zł ‒ 3600 zł;
•     powyżej 50 000 zł do 200 000 zł ‒ 5400 zł;
•     powyżej 200 000 zł do 2 000 000 zł ‒ 10 800 zł;
•     powyżej 2 000 000 zł do 5 000 000 zł ‒ 15 000 zł;
•     powyżej 5 000 000 zł ‒ 25 000 zł.

W sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego o:

•     rozwód i unieważnienie małżeństwa ‒ 720 zł;
•     stwierdzenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa ‒ 720 zł;
•     przysposobienie ‒ 360 zł;
•     pozbawienie, ograniczenie, zawieszenie lub przywrócenie władzy rodzicielskiej oraz odebranie dziecka ‒ 240 zł;
•     ustalenie ojcostwa, zaprzeczenie ojcostwa, ustalenie bezskuteczności uznania dziecka oraz rozwiązanie przysposobienia ‒ 480 zł;
•     rozstrzygnięcie w istotnych sprawach rodziny lub co do zarządu majątkiem wspólnym ‒ 480 zł;
•     ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami ‒ 720 zł;
•     alimenty, nakazanie wypłacenia wynagrodzenia za pracę do rąk drugiego małżonka ‒ 120 zł.

W sprawach spadkowych przykładowo:

• zabezpieczenie spadku, dokonanie spisu inwentarza, odrzucenie spadku, ogłoszenie testamentu i nakazanie jego złożenia, zarządu spadku nieobjętego i wyjawienie przedmiotów spadkowych ‒ 120 zł;
• stwierdzenie nabycia spadku ‒ 120 zł, a jeżeli przedmiotem postępowania jest również ważność testamentu ‒ 720 zł.

Czytaj: Zgromadzenie warszawskiej izby zdecyduje m.in. o proteście w sprawie urzędówek>>

Do 4 czerwca adwokaci mogą powalczyć o wyrównanie urzędówek >>

Zrównanie tak, urealnienie nie

NRA i KIRP w swoich uwagach do projektów zmian podkreślały m.in., że konieczne jest rzetelne, oraz uwzględniające uwarunkowania ekonomiczne i rynkowe, oszacowanie wartości nakładu pracy pełnomocnika w poszczególnych rodzajach spraw, związanej chociażby z przygotowaniem do prowadzenia sprawy i jej prowadzeniem a wprowadzony docelowo system wynagrodzeń powinien przewidywać mechanizmy urealniające go rynkowo do zmieniającej się sytuacji ekonomicznej (np. automatyczna waloryzacja lub odwołanie do wartości lub wskaźnika, które są okresowo waloryzowane).

Ministerstwo jednak tych uwag nie uwzględniło, podnosząc, że rozporządzenia mają jedynie na celu wdrożenie wyroków TK w zakresie zrównania stawek wynagrodzenia pełnomocników z urzędu i z wyboru w tej samej sprawie.

Co więcej, w porównaniu z pierwotną wersją projektów wprowadzono istotną zmianę. Wcześniej zrezygnowano par. 6 rozporządzenia w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu, zgodnie z którym w sprawie cywilnej, w której kosztami procesu został obciążony przeciwnik procesowy strony korzystającej z pomocy udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, sąd przyznaje koszty po wykazaniu bezskuteczności ich egzekucji. Ale nowe kierownictwo MS do tego wróciło. - W opinii Krajowej Izby Radców Prawnych decyzję tę należy ocenić negatywnie także z tego powodu, że stanowi on niedopuszczalną modyfikację normy ustawowej (przewidującej ponoszenie kosztów przez Skarb Państwa) przepisem wykonawczym, przy braku jakiejkolwiek ku temu podstawy w delegacji ustawowej. Dzisiejsze regulacje skutkują kredytowaniem przez radców prawnych kosztów ustanowionej przez Państwo obrony z urzędu. Uwzględniając, że zgodnie z art. 223 ustawy o radcach prawnych, koszty pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu ponosi Skarb Państwa (albo jednostka samorządu terytorialnego, jeżeli przepis szczególny tak stanowi), proponujemy wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą wynagrodzenie należne radcy prawnemu będzie wypłacane bez zbędnej zwłoki - postulował samorząd radcowski, to też nie zostało uwzględnione.

Warto jednak przypomnieć, że Adam Bodnar minister sprawiedliwości podczas zgromadzenia izby warszawskiej nie wykluczył prac nad zmianami. Jak wskazał, z orzecznictwa TK wynika wskazówka, żeby albo poprawić art. 29 ust. 2 Prawa o Adwokaturze i wytyczne co do określenia, jak powinny być wydawane rozporządzenia dotyczące stawek z urzędu, albo żeby zastanowić się nad gruntowną reformą i ustawowym określeniem i uregulowaniem stawek. Dodał, że problem najpilniejszy został rozwiązany i jest czas, żeby się zastanowić nad modelowym rozwiązaniem.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.