- To nie będzie pudrowanie, tylko zmiana – zapowiedział minister Adam Bodnar, prezentując 12 lipca br. propozycje nowych rozwiązań. – Założenia zmian, które opracowaliśmy, wynikają z diagnozy tego, jak obecnie funkcjonuje instytucja biegłego sądowego. Częstym problemem jest niewłaściwy poziom kompetencji, zły system naboru i brak metod skutecznej weryfikacji – ocenił prof. Tadeusz Tomaszewski, pełnomocnik ministra sprawiedliwości ds. biegłych sądowych. I przypomniał, że to problem sygnalizowany od dziesięcioleci, którego nie udało się dotychczas rozwiązać.
Czytaj: Centralna lista i certyfikowanie kandydatów na biegłych sądowych>>
Status opinii prywatnych do dalszych prac
Mówiąc o proponowanych rozwiązaniach, prof. Tomaszewski zastrzegł, że nadal nierozstrzygnięta została kwestia statusu tzw. opinii prywatnych przedkładanych przez strony procesu, co także było przedmiotem prac jego zespołu. - Zakładamy, że warunkiem jakichkolwiek działań w tym zakresie byłoby to, aby te opinie mogliby wydawać tylko eksperci certyfikowani, czyli ci, którzy przeszli przez ocenę komisji certyfikacyjnej - mówił podczas poświęconej prezentacji założeń konferencji.
Zapowiedział jednak prace nad tym problemem. - W założeniach do projektu ustawy przewidujemy, że sprawa ta będzie przedmiotem zmian legislacyjnych, ale jest to jedyna kwestia, która nie zyskała pełnej akceptacji co do kierunku zmiany przez zespół pracujący nad tymi założeniami. Jednak w tej chwili przygotowujemy konkretne rozwiązania, a nawet piszemy konkretne przepisy. W każdym razie ja jestem zwolennikiem zmiany – powiedział już po konferencji w MS prof. Tomaszewski.
Czytaj też w LEX: Wilk Dariusz, Metaopinia w polskim procesie karnym w świetle nowelizacji k.p.k. ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. >
Wcześniej w wywiadzie dla Prawo.pl szef zespołu pracującego nad projektem mówił, że analizuje on zwiększenie znaczenia i rangi opinii prywatnych w postępowaniach sądowych. - Chcielibyśmy, by tzw. opinie prywatne były prawdziwymi opiniami biegłych, żeby biegli prywatni mogli wydawać opinie, a strony mogły zlecać ich wydanie. Dyskutujemy więc nad umożliwieniem lepszej kontroli pracy biegłych, chcemy by autorami opinii prywatnych nie byli „ludzie z ulicy”, tylko certyfikowani biegli wpisani na listę biegłych sądowych, bo w nowej ustawie taką certyfikację chcemy wprowadzić. Tylko certyfikowany biegły wpisany na listę sądową mógłby być autorem opinii prywatnej – wyjaśniał.
Czytaj: Prof. Tomaszewski: Problem biegłych trudny, ale do rozwiązania>>
Opinie dopuszczalne, ale mniej warte
Obecnie opinie prywatne są dopuszczalne zarówno w postępowaniu karnym, jak i cywilnym, ale nie mają wysokiego statusu. Jak zwraca uwagę dr Aleksandra Partyk, radca prawny i adiunkt w Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, w opublikowanym w systemie LEX opracowaniu, tzw. opinie prywatne w postępowaniu cywilnym nie stanowią dowodu zastępującego opinię biegłego sądowego wykonywaną na zlecenie sądu lub organu procesowego. Nie są więc dowodem na okoliczności wymagające wiadomości specjalnych.
Więcej w LEX: Partyk Aleksandra, Znaczenie tzw. „opinii prywatnych” w postępowaniu cywilnym >
Z kolei odnosząc się do postępowań karnych, dr Krzysztof Eichstaedt, sędzia przewodniczący II Wydziału Karnego Sądu Apelacyjnego, w Łodzi stwierdził w rozmowie z Prawo.pl, że opinia sporządzona na zlecenie strony toczącego się postępowania karnego, stanowi wprawdzie dowód, który podlega ocenie zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, jednakże nie może stanowić podstawy do ustaleń faktycznych.
Jego zdaniem podniesienie rangi opinii prywatnych można rozważać, chociaż obok korzyści, trzeba też widzieć słabe strony tej instytucji.
- Zanim ustawodawca podejmie kroki w celu podniesienia rangi opinii prywatnej, powinien podjąć działania w celu uchwalenia ustawy o biegłych sądowych, która przewidywałaby m. in., iż aby zostać wpisanym na listę biegłych sądowych nie wystarczy, jak ma to miejsce dotychczas, korzystanie z pełni praw cywilnych i obywatelskich, ukończenie 25 lat życia, posiadanie teoretycznych i praktycznych wiadomości specjalnych w danej gałęzi nauki, techniki, sztuki, czy rzemiosła, posiadanie rękojmi należytego wykonywania obowiązków biegłego, ale przede wszystkim zasadnym byłoby wprowadzenie obowiązku zdania egzaminu przed komisją powołaną np. przez ministra sprawiedliwości, a składającą się z wybitnych specjalistów w danej dziedzinie oraz sędziego orzekającego w danej kategorii spraw – powiedział Prawo.pl.
Zobacz też w LEX: IV KK 398/22, Opinia prywatna jako dowód w sprawie - Wyrok Sądu Najwyższego >
W ocenie prof. Konrada Burdziaka z Uniwersytetu Szczecińskiego pomysł, by prywatne opinie zamawiane u biegłych z list sądowych były traktowane na równi z tymi zamawianymi przez sąd, jest dobry.
- Opinia przygotowana przez podmiot o odpowiednich właściwościach, niezależnie od tego, czy będzie to biegły sądowy, czy nie, powinna podlegać merytorycznej ocenie przez sąd, pod względem jej logiczności, pełności, jasności, pod względem zastosowanych metod badawczych i sposobu ich wykorzystania, a także wynikającego z opinii uzasadnienia, informacji na temat wiedzy i doświadczenia opiniodawcy, aktualności i jakości odbywanych przez niego szkoleń, jak również jego specjalizacji w danej, być może wąskiej dziedzinie. Powinna być - jak mówi - traktowana jak każdy inny dowód w sprawie, bez nadawania jej szczególnej wartości dowodowej, poza tym, że dotyczy ona kwestii specjalistycznych, niedostępnych „typowemu” obywatelowi – powiedział Prawo.pl.
Zobacz też omówienie orzeczenia: Partyk Aleksandra, Kosztów prywatnej ekspertyzy dołączonej do akt przeciwnik nie zwróci >
Czytaj: Prywatna opinia może być wkrótce równa tej zamówionej przez sąd>>
Status do uregulowania w ustawie
Eksperci są jednak zgodni, że uregulowanie tej sprawy w projektowanej ustawie o biegłych sądowych mogłoby przeciąć spory co do wartości i znaczenia opinii prywatnych. Jakie rozwiązania wchodzą w grę?
Prof. Tadeusz Tomaszewski powiedział Prawo.pl, że na razie jeszcze trwają nad tym dyskusje. - Jest bardziej skonkretyzowana propozycja tzw. konsultantów stron, ale żadnych decyzji jeszcze nie ma. Opcja “biegłych stron” też jest nadal możliwa – stwierdził szef zespołu.
Zobacz też linię orzeczniczą: Janczukowicz Krzysztof, Wartość dowodowa opinii prywatnych składanych w postępowaniu podatkowym >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
