Zaliczki na CIT to dług zaciągnięty przez państwo

Podatki dochodowe zwykle są podatkami rocznymi. Tak też jest w przypadku podatku dochodowego od osób prawnych. Niemniej jednak podatnicy obciążeni są jego ekonomicznym ciężarem już w trakcie roku podatkowego, a to przez obowiązek odprowadzania zaliczek na roczne zobowiązanie.

Wprowadzenie przez ustawę podatkową zaliczek na podatek dochodowy od osób prawnych ma dwa główne cele – zapewnienie płynności budżetu państwa, przez rozłożoną w trakcie roku realizację dochodów budżetowych, oraz minimalizację, przez rozłożenie w czasie, obowiązków podatkowych podatników. W sensie ekonomicznym jednak zaliczki na podatek sprowadzają się do redukcji, kosztem podatników, potrzeb pożyczkowych Skarbu Państwa, które powstawałyby w przypadku konieczności przejściowego finansowania wydatków z podatku dochodowego, gdyby był uiszczany jednorazowo po zakończeniu roku podatkowego. Koncepcja taka znajduje potwierdzenie również w przepisach, które wprowadzają zasadę samodzielnego prawnego bytu odsetek za zwłokę od nieuiszczonych w terminie zaliczek, co pokryć ma koszty finansowania dłużnego.

Charakter zaliczek na podatek wynika z podstawowego regulującego tę materię przepisu art. 25 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych , który stanowi, że podatnicy obowiązani są wpłacać na rachunek urzędu skarbowego zaliczki miesięczne w wysokości różnicy między podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku podatkowego a sumą zaliczek należnych za poprzednie miesiące.

Pojęcie „zaliczki na podatek" nie jest zdefiniowane w prawie podatkowym. Pozostawia się zatem zdefiniowanie tego pojęcia doktrynie i orzecznictwu. W doktrynie przyjmuje się, że są to płatności na poczet przyszłego zobowiązania podatkowego w tych podatkach, w których ustalenie (określenie) wysokości zobowiązania podatkowego będzie możliwe dopiero po upływie roku podatkowego. Podkreśla się też odrębność zaliczek na podatek oraz zobowiązania podatkowego. Odrębność ta może przejawiać się m.in. w różnych zasadach obliczania zaliczek na podatek oraz zobowiązania podatkowego. Różnice nie powinny być jednak daleko idące. W przeciwnym przypadku na koniec roku podatkowego powstaje stosunkowo duża dopłata bądź nadpłata w stosunku do podatku za cały rok (tak wypowiedział się m.in. Naczelny Sąd Administracyjny w dawniejszym, ale wciąż powoływanym wyroku z 17 lutego 1994 r., SA/Kr 2174/93).
Nie można zatem utożsamiać zaliczek na podatek z samym podatkiem – stanowią one oddzielne, o odmiennym charakterze prawnym, zobowiązanie.

Fragment komentarza Krzysztofa Klimka "Zaliczki na podatek dochodowy od osób prawnych" opublikowanego w Vademecum Głównego Księgowego