5 września 2016 r. Sejm uchwalił tzw. specustawę centralizacyjną, tj. ustawę o szczególnych zasadach rozliczeń podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków publicznych przeznaczonych na realizację projektów pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub od państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu przez jednostki samorządu terytorialnego.
Ustawa jest konsekwencją wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-276/14 Gmina Wrocław, a jej celem jest uregulowanie praktycznych kwestii związanych z wdrożeniem przedstawionych tam wytycznych. W przedmiotowym wyroku Trybunał orzekł, że na gruncie przepisów o podatku VAT gminne jednostki budżetowe nie mogą być uznane za podatników podatku VAT, ponieważ nie spełniają przewidzianego w tych przepisach kryterium samodzielności prowadzenia działalności gospodarczej. Analogiczne stanowisko Naczelny Sąd Administracyjnych zajął w stosunku do zakładów budżetowych uznając, że jakkolwiek poziom samodzielności działalności prowadzonej przez zakłady budżetowe jest wyższy niż poziom samodzielności działalności prowadzonej przez jednostki, to nadal jednak nie jest on na tyle wysoki, aby można było uznać, że zakłady budżetowe prowadzą działalność gospodarczą samodzielnie i że mogą być w związku z tym uznane za podatników VAT odrębnych od tworzących je jednostek samorządu terytorialnego (uchwała NSA z 25 października 2015 r., I FPS 4/15).
Więcej na temat zakresu i terminów obowiązkowej centralizacji rozliczeń VAT w samorządach w artykule Agnieszki Bieńkowskiej rozpoczynającym cykl poświęcony omówieniu przepisów wyżej wymienionej ustawy oraz ich praktycznych skutków dla samorządów opublikowanym na www.samorząd.lex.pl >>
