Istotę sporu w przedmiotowej sprawie stanowiło zagadnienie, czy wypłata przez spółkę dywidendy w formie niepieniężnej poprzez przeniesienie na rzecz wspólników prawa własności nieruchomości jest nieodpłatnym przeniesieniem towarów w rozumieniu art. 7 ust. 2 ustawy o VAT. W ocenie spółki przeniesienie własności nieruchomości stanowiącej składnik majątku spółki, w ramach podziału zysku wspólnikom, nie może zostać uznane jako nieodpłatne przeniesienie towarów na gruncie ustawy o VAT. Natomiast Minister Finansów stanął na stanowisku, że wypłata dywidendy w formie niepieniężnej w postaci prawa własności nieruchomości będzie stanowiła nieodpłatne przekazanie towarów, które będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT.
Naczelny Sąd Administracyjny przyznał rację ministrowi finansów. Sąd kasacyjny uznał, że gdy spółka dokonuje wypłaty dywidendy w formie rzeczowej poprzez przeniesienie prawa własności nieruchomości to w świetle ustawy o VAT dochodzi do dokonania nieodpłatnej dostawy towarów, która na podstawie art. 7 ust. 2 ustawy o VAT podlega opodatkowaniu. Przy tym dla takiej kwalifikacji bez znaczenia jest przyczyna przekazania tych rzeczy, bowiem bez względu, czy będzie to umowa darowizny, czy też dywidenda z zysku spółki, w aspekcie opodatkowania podatkiem od wartości dodanej nie ma to żadnego znaczenia. Efektem ekonomicznym, który ma istotne znaczenie dla tej daniny jest to, że spółka dokonała dostawy towarów.
Sąd podkreślił, że owszem dywidenda jest formą partycypowania przez udziałowca w zysku rocznym spółki. Wspólnik ma prawo do udziału w zyskach spółki, której udziałów jest posiadaczem, pod warunkiem przeznaczenia go uchwałą walnego zgromadzenia wspólników do wypłaty. Wypłata dywidendy jest więc szczególnym rodzajem czynności prawnej. Źródłem nabycia przedmiotu dywidendy i tytułem do uzyskania przysporzenia przez wspólnika spółki nie jest umowa cywilnoprawna, ale uchwała walnego zgromadzenia wspólników w oparciu o odpowiednie zapisy umowy spółki. Jest to czynność wyraźnie uregulowana w Kodeksie spółek handlowych i nie mają do niej zastosowania przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące sprzedaży lub zamiany.
Natomiast dostawę towarów stanowią - co do zasady - tylko czynności mające za przedmiot towar, natomiast usługę stanowią te wszystkie czynności podatnika wykonywane w ramach działalności gospodarczej, których nie można zaklasyfikować jako dostawy towarów. Zgodnie z ogólnymi regułami konstrukcyjnymi systemu VAT usługą jest każde świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument (beneficjent), tj. odbiorca świadczenia odnoszący z niego korzyść (choćby potencjalną). Natomiast opodatkowanie dywidendy rzeczowej jest zgodne z zasadą powszechności opodatkowania podatkiem VAT wyrażającej się tym, że określone transakcje podlegają temu podatkowi niezależnie od formy, w której zostały dokonane, również zbycie nieruchomości czy też innych towarów w formie wypłaty dywidendy. Jeżeli w ramach wypłaty dywidendy zamiast wypłaty pieniędzy strona będzie przekazywać prawo własności nieruchomości, to mamy do czynienia z czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług z tytułu nieodpłatnego przekazania towaru - w przypadku spełnienia warunków określonych w art. 7 ust. 2 ustawy. Aby doszło do uznania czynności nieodpłatnego przekazania towarów za czynność zrównaną z odpłatną dostawą towarów, muszą być spełnione łącznie następujące warunki:
- dokonującym nieodpłatnego przekazania jest podatnik podatku od towarów i usług,
- przekazane przez podatnika towary należą do jego przedsiębiorstwa,
- przedmiotem nieodpłatnego przekazania jest towar, w stosunku do którego podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy jego nabyciu.
A w niniejszej sprawie spełnione są wszystkie wyżej wymienione warunki, tj.:
- spółka jest zarejestrowanym, czynnym podatnikiem podatku VAT,
- nieruchomości będące przedmiotem dywidendy należą do przedsiębiorstwa strony,
- spółce przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu nieruchomości.
Wyrok NSA z 7 grudnia 2016 r., I FSK 1728/16
