Postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu jest kolejnym orzeczeniem w sprawie nieodwracalnych skutków braku oświadczenia o tym, że żądane koszty zastępstwa prawnego nie zostały zapłacone. Wrocławski WSA dodatkowo opatrzył swoje postanowienie tezą.

WSA we Wrocławiu rozpatrywał sprawę doradcy podatkowego, którego Krajowa Rada Doradców Podatkowych wyznaczyła na wniosek sądu do prowadzenia sprawy w ramach pomocy prawnej. Pomoc taką sąd przyznaje osobom, których nie stać na zatrudnienie profesjonalnego pełnomocnika.

Na rozprawie reprezentujący doradcę podatkowego pełnomocnik substytucyjny zgłosił wniosek o przyznanie doradcy wynagrodzenia za zastępstwo prawne wykonane na zasadzie prawa pomocy. We wniosku zabrakło jednak oświadczenia, że opłaty nie zostały zapłacone w całości lub w części. Z tego powodu rozpatrujący ten wniosek referendarz sądowy odmówił przyznania doradcy podatkowemu kosztów pomocy prawnej.

W postanowieniu z 28 grudnia 2011 r. (sygn. I SA/Wr 392/11), reprezentowany przez tego referendarza WSA we Wrocławiu stwierdził, że niezłożenie oświadczenia przez profesjonalnego pełnomocnika (w tym wypadku przez doradcę podatkowego) nie jest brakiem formalnym pisma. Jest to brak uzasadnienia wniosku i dlatego nie podlega on uzupełnieniu w trybie art. 49 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (ppsa).

Zdaniem WSA wymóg ten powinien być przestrzegany bezwarunkowo i nie można go wyinterpretowywać z okoliczności sprawy. Taki rygoryzm jest - zdaniem sądu - uzasadniony troską o budżet państwa i stan finansów publicznych. Nie można bowiem - według WSA - dopuścić do sytuacji, w której pełnomocnik wyznaczony z urzędu uzyskałby podwójną korzyść; raz mógłby otrzymać wynagrodzenie od strony reprezentowanej w sądzie, drugi raz otrzymałby je z budżetu Państwa. Odbyłoby się to kosztem ogółu obywateli, na których przełożony zostałby ciężar finansowania tego nieuzasadnionego przysporzenia - stwierdził sąd.

Sąd powołał się tu na par. 4 ust. 2 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 31 stycznia 2011 r. w sprawie wynagrodzenia za czynności doradcy podatkowego w postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz szczegółowych zasad ponoszenia kosztów pomocy prawnej udzielonej przez doradcę podatkowego z urzędu (Dz.U. nr 31 poz. 153). Zgodnie z tym przepisem wniosek o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej powinien zawierać oświadczenie, że opłaty nie zostały zapłacone w całości lub w części. Podobny wymóg dotyczy adwokatów i radców prawnych i wynika ze stosownych rozporządzeń ministra sprawiedliwości.

WSA odwołał się tu do postanowienia Sądu Najwyższego z 14 października 1998 r. (sygn. II CKN 687/98), w którym SN wyraził pogląd, że oświadczenie jest nieodzownym elementem uzasadnienia wniosku o przyznanie kosztów.

WSA zwrócił też uwagę na to, że wniosek o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego jest składany przez profesjonalnego pełnomocnika (doradcę podatkowego). Oczekuje się od niego znajomości przepisów prawa procesowego, bez konieczności wzywania do uzupełnienia braków - podkreślił sąd.

Identyczną argumentację zaprezentował WSA w Białymstoku w postanowieniu z 25 listopada 2011 r. (sygn. II SA/Bk 335/11), w którym odmówił wynagrodzenia adwokatowi wyznaczonemu przez okręgową radę adwokacką do prowadzenia sprawy w ramach pomocy prawnej. Powód był ten sam - brak wymaganego oświadczenia, że koszty adwokata nie zostały zapłacone w całości lub w części

Identycznie orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 21 czerwca 2006 r. (sygn. II FSK 862/05). NSA stwierdził wówczas: brak oświadczenia pełnomocnika (...) wywołuje skutki materialnoprawne, polegające na utracie prawa do wynagrodzenia. Nie stosuje się do niego trybu uzupełnienia jego braków.

Katarzyna Jędrzejewska