W obecnym stanie prawnym sposób i zakres udzielania pomocy państwom członkowskim i państwom trzecim lub korzystania z pomocy tych państw przy dochodzeniu należności pieniężnych regulują przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Konieczność transpozycji dyrektywy Rady 2010/24/UE z dnia 16 marca 2010 r. w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków, ceł i innych obciążeń (Dz.Urz.UE.L 84 z 31.03.2010), zwanej dalej „dyrektywą 2010/24/UE" spowodowała potrzebę opracowania ustawy o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, ceł i innych należności pieniężnych. W celu efektywniejszego korzystania i udzielania wzajemnej pomocy, w ramach transpozycji dyrektywy 2010/24/UE, konieczne stało się:

1) zapewnienie szerszej wymiany informacji między państwami członkowskimi i objęcie zakresem stosowania wszystkich osób prawnych i fizycznych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej w UE;
2) uwzględnienie wszystkich form, jakie mogą przybrać należności pieniężne organów administracji publicznej dotyczące podatków, ceł, opłat, refundacji i interwencji, w tym wszystkich należności pieniężnych przysługujących od podatnika lub osoby trzeciej odpowiedzialnej za zapłatę tych należności;
3) rozszerzenie katalogu należności pieniężnych m.in. o podatki pobierane przez organy administracji samorządowej (jednostki samorządu terytorialnego). Nowa regulacja będzie miała również zastosowanie do kar, grzywien i dopłat administracyjnych, o ile związane są one z podatkami, cłem lub innymi należnościami w ramach Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji, Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz wspólnej organizacji rynku Unii Europejskiej dla sektora cukru;
4) zdefiniowanie praw i obowiązków wszystkich zainteresowanych stron;
5) wyznaczenie centralnego biura łącznikowego oraz w razie potrzeby biura łącznikowego do kontaktów z państwami członkowskimi w zakresie wzajemnej pomocy przy dochodzeniu należności.

Wzajemna pomoc ma obejmować wymianę informacji dotyczących podmiotu w szczególności takich jak adres zamieszkania (siedziby) podmiotu, posiadane rachunki bankowe, ruchomości i nieruchomości, wysokość uzyskiwanych dochodów, źródła dochodów, rodzaj i miejsce zatrudnienia, rodzaj i miejsce prowadzonej działalności. Informacje te stanowią katalog otwarty i mają służyć wierzycielowi oraz organowi egzekucyjnemu do podjęcia decyzji, czy wystąpić z wnioskiem o udzielenie pomocy, tj. o powiadomienie, odzyskanie należności pieniężnych lub podjęcia środków zabezpieczających. Wzajemna pomoc obejmować będzie także wymianę informacji bez wniosku w przypadku przewidywanego zwrotu nadpłaty podatku, podatku - z wyłączeniem podatku od towarów i usług oraz należności celnych.

W ramach wzajemnej pomocy przewiduje się również powiadomienie, tj. doręczenie podmiotowi dokumentu odnoszącego się do należności pieniężnych ciążących na tym podmiocie. Zasadniczą formą wzajemnej pomocy jest jednak dochodzenie należności pieniężnych lub ich zabezpieczenie przez uprawnione organy państwa członkowskiego.

Resort Finansów prognozuje, iż projektowana ustawa przyczyni się do zwiększenia skuteczności dochodzenia należności wierzycieli w związku z przewidzianym w projekcie ustawy uproszczeniem procedury związanej z bezpośrednim wypełnianiem przez wierzyciela lub organ egzekucyjny wniosku o pomoc i towarzyszących mu dokumentów, bez konieczności występowania - jak to ma miejsce w chwili obecnej - z wnioskiem do Ministra Finansów, na podstawie którego wypełniane jest właściwy wniosek o udzielenie pomocy, który kierowany jest do państwa członkowskiego lub państwa trzeciego.

Projektowana ustawa ułatwi procedurę występowania z wnioskiem o udzielenie pomocy do państw członkowskich również poprzez zastąpienie jednolitymi tytułami wykonawczymi i standardowymi formularzami tytułów wykonawczych z wcześniej dokonanymi tłumaczeniami tych dokumentów na właściwy język tego państwa. Ponadto w miejsce papierowych wniosków pojawią się elektroniczne formularze. Przyspieszenie procesu wystawiania wniosków i towarzyszących mu dokumentów (dane naniesione do wniosku będą automatycznie pojawiały się w jednolitym tytule wykonawczym), a także usprawnienie obiegu wniosków pomiędzy wierzycielem lub organem egzekucyjnym a centralnym biurem łącznikowym (elektroniczna komunikacja zamiast tradycyjnej drogi pocztowej) pozwoli znacznie szybciej skierować wniosek do państwa członkowskiego lub państwa trzeciego, co daje większą gwarancję na skuteczną egzekucję.

Wierzyciele będą dodatkowo mieć możliwość korzystania w ramach wzajemnej pomocy przy dochodzeniu należności pieniężnych również wtedy, gdy na ich rzecz prowadzone jest postępowanie egzekucyjne, w trakcie którego stwierdzi się brak majątku na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy posiadają wiedzę, że postępowanie egzekucyjne nie doprowadzi do całkowitej spłaty należności, a posiadają jednocześnie informacje o majątku zobowiązanego znajdującym się na terytorium państwa członkowskiego.

Projektowane unormowanie pozwoli wierzycielom w większej liczbie spraw kierować wnioski o udzielenie pomocy, co w takich przypadkach znacznie podwyższa szansę odzyskania należności pieniężnych i przyczyni się do zwiększenia efektywności egzekucji tych należności.