Sprawa dotyczyła spółki dominującej w podatkowej grupie kapitałowej (PGK). PGK zamierza skorzystać z ulgi na nabycie nowych technologii na podstawie art. 18b ustawy o CIT. Spółka zakłada, że nie zajdą okoliczności opisane w art. 18b ust. 8 tej ustawy i żadna ze spółek wchodzących w skład PGK: nie udzieli w jakiejkolwiek formie lub części innym podmiotom prawa do nowej technologii albo nie zostanie ogłoszona upadłość żadnej z tych spółek obejmująca likwidację majątku, lub żadna ze spółek nie zostanie postawiona w stan likwidacji, albo żadna ze spółek tworzących PGK nie otrzyma zwrotu wydatków na nową technologię w jakiejkolwiek formie. Jednocześnie możliwe jest, że w jednym z lat podatkowych, na które została zawarta umowa podatkowej grupy kapitałowej, PGK nie osiągnie wskaźnika udziału dochodu w przychodach, o którym mowa w art. 1a ust. 2 pkt 4 ustawy o CIT na skutek, czego PGK utraci status podatnika podatku dochodowego od osób prawnych. Utrata statusu podatnika może też nastąpić z innych przyczyn na podstawie art. 1a ust. 10 tej ustawy.
Istotą sporu w niniejszej sprawie było ustalenie czy w przypadku utraty przez PGK statusu podatnika spółka będzie zobowiązana do zwiększenia podstawy opodatkowania o kwotę dokonanych odliczeń z tytułu nabycia nowych technologii, a w razie poniesienia straty - do jej zmniejszenia o tę kwotę w świetle regulacji prawnych zawartych w art. 18b ust. 8, 9 i 10 ustawy o CIT.
Spółka uważała, że sama utrata statusu podatkowej grupy kapitałowej nie jest przesłanką powodującą konieczność zwrotu ulgi na nowe technologie. Jej zdaniem odmienne stanowisko doprowadziłaby do zróżnicowania sytuacji podatkowych grup kapitałowych i pozostałych podatników, co nie znajduje żadnego racjonalnego uzasadnienia.
Fiskus się nie zgodził i uznał, że w podatnik jest zobowiązany do zwiększenia podstawy opodatkowania o kwotę dokonanych odliczeń z tytułu nabycia nowych technologii, a w razie poniesienia straty - do jej zmniejszenia o tę kwotę, również w sytuacji utraty przez podatkową grupę kapitałową statusu podatnika, niezależnie od wystąpienia sytuacji, o których mowa w art. 18b ust. 8 ustawy o CIT.
Sprawa ostatecznie trafiła NSA. Zdaniem sądu spółka nie ma racji. Sąd wskazał, że utrata statusu podatnika przez PGK jest samodzielną podstawą do utraty prawa do odliczeń związanych z nabyciem nowych technologii. Sąd wskazał tu na art. 18b ust. 8, 9 i 10 ustawy o CIT, obowiązujące w latach 2006 - 2015. Sąd wyjaśnił, że każda z przywołanych jednostek redakcyjnych dotyczy innych kwestii. Ustęp 8 odnosi się do wszystkich podatników podatku dochodowego od osób prawnych i wyszczególnia przesłanki utraty prawa do odliczeń związanych z nabyciem nowej technologii, ust. 9 opisuje obowiązki, jakie ciążą na podatniku w razie utraty prawa do odliczeń, zaś ust. 10 odnosi się wyłącznie do podatkowej grupy kapitałowej i wskazuje odrębną przesłankę utraty przez nią prawa do odliczeń związanych z nabyciem nowej technologii.
Zdaniem sądu spółka błędnie wywodzi, że PGK utraci prawo do odliczeń, jeżeli po utracie statusu podatnika, zaistnieje jedna z przesłanek określonych w ust. 8. Nie może tak być już chociażby z tego względu, że ustęp ten odnosi się do podatnika, którym PGK być przestała. Ponadto spółka błędnie odwołuje się do zwrotu normatywnego zawartego w ust. 9 " w razie wystąpienia okoliczności, o których mowa w ust. 8", albowiem pozostaje on bez związku z odesłaniem zawartym w ust. 10.
Według sądu wykładnia systemowa art. 18b ust. 8, 9 i 10 ustawy o CIT wskazuje, że odesłanie zawarte w ust. 10 odnosi się tylko do części ust. 9, tj. obowiązków podatnika na wypadek utraty prawa do odliczenia, o których mowa w drugiej części zdania pierwszego ust. 9. Te obowiązki spoczywają (ciążą), co wynika wprost ze zdania drugiego ust. 10, na spółce, która wprowadziła nową technologię do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, a więc na podatniku podatku dochodowego od osób prawnych, bowiem PGK taki status straciła. Jednocześnie w zdaniu pierwszym ust. 10 poza odesłaniem do odpowiedniego stosowania ust. 9, zawarta jest przesłanka utraty prawa do odliczenia. Jest nią utrata przez podatkową grupę kapitałową statusu podatnika. Należy jeszcze raz podkreślić, że ust. 9 dotyczy obowiązków, jakie ciążą na podatniku w razie utraty prawa do odliczeń, zaś przesłanki utraty prawa do odliczeń zawarte są w ust. 8 i 10. Świadczy również o tym zwrot normatywny w zdaniu drugim "Obowiązek, o którym mowa w ust. 9".
Sąd podkreślił też, że zamiarem ustawodawcy, przy uchwalaniu ulgi na nowe technologie było wprowadzenie swoistej premii dla podatników, którzy zdecydowali się na inwestowanie w nowoczesne technologie. Trudno byłoby uznać, by z takich preferencji korzystały podmioty, które utraciły status podatnika.
Oznaczało to więc, ż jeżeli z ulgi na zakup nowej technologii korzystała PGK, w przypadku utraty przez nią statusu podatnika do prawa do odliczeń wydatków na nabycie nowej technologii – stosowało się przepisy o utracie prawa do odliczenia. Obowiązek zwiększenia podstawy opodatkowania o kwotę dokonanych odliczeń, do których PGK utraciła prawo, a w razie poniesienia straty – obowiązek do jej zmniejszenia o tę kwotę, ciążył na spółce, która wprowadziła nową technologię do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Wyrok NSA z 6 października 2016 r., II FSK 2559/14, LEX nr 2168450
