Kwalifikację przychodów biegłych, tłumaczy, kuratorów, mediatorów, czy ławników i obowiązki organów wymiaru sprawiedliwości występujacych w roli płatnika omawia Łukasz Matusiakiewicz, w komentarzu opublikowanym ostatnio w Vademecum Głównego Księgowego.

Zajmuje się w nim także nadal kontrowersyjnym zagadnieniem kwalifikacji przychodów z tytułu świadczenia pomocy prawnej z urzędu przez profesjonalnych pełnomocników.
Organy podatkowe uznają dość jednolicie, że ma tu miejsce działalność wykonywana osobiście, to jednak składy orzekające sądów mają tu podzielone zdania.

Autor zwięźle wymienia argumenty podnoszone za tym, że jest to działalność wykonywana osobiście:
– to decyzja sądu konstytuuje w ogóle możliwość udzielenia pomocy prawnej z urzędu,
– nie ma tu stosunku cywilnoprawnego (który występuje akurat w działalności gospodarczej), zaś na profesjonalnym pełnomocniku spoczywa obowiązek zawodowy, korporacyjny,
– nawet kiedy fakturę VAT za pomoc prawną wystawi spółka adwokatów/radców prawnych/doradców podatkowych, to i tak konkretny pełnomocnik uzyskuje przychód z działalności wykonywanej osobiście (interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 21 stycznia 2011 r., ITPB1/415-988/10/MR),
– skoro to z decyzji sądu wynika ustanowienie pełnomocnika z urzędu, to sąd ten obowiązany jest – na zasadach określonych w rozporządzeniu – przyznać pełnomocnikowi wynagrodzenie (wyrok WSA w Gliwicach z dnia 12 stycznia 2010 r., I SA/Gl 670/09 oraz oddalający skargę kasacyjną wniesioną na to orzeczenie – wyrok NSA z dnia 30 listopada 2011 r., II FSK 1009/10).

Przedstawia także argumenty przeciwne:
– wydaje się oczywistą teza, że sąd nie zlecał pełnomocnikowi, będącemu skarżącym, wykonania żadnych czynności, a on nie zawierał z sądem żadnej umowy zlecenia (wyrok NSA z dnia 22 września 2011 r., II FSK 1532/10),
– sąd w celu zapewnienia realizacji konstytucyjnego prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP) w ramach przyznanej pomocy prawnej umożliwia stronie postępowania, która nie ma środków finansowych na opłacenie fachowej pomocy prawnej, zaś ustawodawca, dając możliwość kreowania samorządów zawodowych, wyznacza im określoną rolę publiczną (wyrok WSA w Warszawie z dnia 1 kwietnia 2011 r., III SA/Wa 2091/10),
– kwestia, jakie czynności podejmie ustanowiony z urzędu pełnomocnik, nie wynika z samego faktu jego ustanowienia i wyznaczenia, czyli nie z decyzji sądu, lecz z woli osoby, na rzecz której ma być świadczona pomoc prawna, stanu sprawy, przepisów procesowych (wyrok WSA w Warszawie z dnia 1 kwietnia 2011 r., III SA/Wa 2063/10),
– prócz źródła umocowania (wyznaczenie przez radę samorządu zawodowego lub prezesa sądu, a nie pełnomocnictwo) pomoc prawna z urzędu niczym nie różni się od pomocy prawnej zleconej przez mocodawcę,
– świadczenie pomocy prawnej z urzędu nie jest prowadzone wyłącznie samodzielnie przez wyznaczonego adwokata czy radcę prawnego, ale w ramach zorganizowanej kancelarii, np. w formie spółki cywilnej czy osobowej i przy wykorzystywaniu personelu spółki (kancelarii), jak i jej składników majątkowych, stąd nie jest to typowa „działalność osobista”,
– jak wskazał WSA w Lublinie w wyroku z dnia 9 lutego 2007 r., „obowiązkiem świadczenia podatkowego mogą być objęte te podmioty, które są związane ze stanem faktycznym, z jakim ustawa łączy obowiązek podatkowy, a jednocześnie każdy podmiot powiązany z prawnopodatkowym stanem faktycznym określonym w ustawie powinien być obciążony obowiązkiem świadczenia podatkowego w granicach wynikających z tego stanu”.

Komentarz Wymiar sprawiedliwości jako płatnik podatku dochodowego od osób fizycznych dostępny jest w Vademcum Głównego Księgowego

Łukasz Matusiakiewicz - prawnik specjalizujący się w prawie podatkowym, radca prawny (OIRP Wrocław), urzędnik służby cywilnej w administracji podatkowej. Autor wielu publikacji m.in. w Przeglądzie Podatkowym, Jurysdykcji Podatkowej i Biuletynie Skarbowym Ministerstwa Finansów.