Problemy z ulgą rodzinną

Nie wszyscy emeryci i renciści wychowujący dzieci wiedzą, że rwnież mają prawo do skorzystania z ulgi rodzinnej, ktrej wysokość niedawno podwyższono. Obecne przepisy o uldze rodzinnej stwarzają jednak problemy i budzą kontrowersje. Ulga nie przysługuje bowiem podatnikom opłacającym podatek dochodowy w formie zryczałtowanej oraz rozliczających swoje dochody według 19-procentowej stawki liniowej. Protestuje przeciwko temu Związek Rzemiosła Polskiego uważając to za dyskryminację ponad miliona osb, ktre nie rozliczają się na zasadach oglnych. Podobny pogląd wyraża Rzecznik Praw Obywatelskich. Co na to Ministerstwo Finansw?

Ulga rodzinna także dla emerytów i rencistów

Nie wszyscy podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych i będących emerytami lub rencistami wiedzą, że im również przysługuje ulga z tytułu wychowywania dzieci. Na wniosek emeryta lub rencisty rocznego rozliczenia podatku dokonuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych na formularzu PIT-40A.
Jeżeli zatem emeryt lub rencista pobierający świadczenie z ZUS chciałby skorzystać z ulgi rodzinnej i chce również, aby nadal ZUS rozliczył kwotę rocznego podatku z uwzględnieniem tej ulgi, należało o tym powiadomić Zakład w terminie - dotyczącym wszystkich płatników podatku - tj. do 10 stycznia br.
Jeśli jednak emeryt i rencista nie złożył do ZUS wniosku o rozliczenie roczne podatku z uwzględnieniem ulgi na dzieci w terminie umożliwiającym sporządzenie PIT-40A (z uwzględnieniem ulgi), osoby te mogą skorzystać z ulgi, ale już w ramach indywidualnego wniosku złożonego do urzędu skarbowego.
Jeżeli natomiast emeryt lub rencista otrzyma z ZUS PIT-11A na przykład w przypadku, kiedy nie cały rok kalendarzowy pobierał emeryturę lub rentę, skorzystanie z ulgi jest możliwe również w ramach indywidualnego rozliczenia z urzędem skarbowym.

Nie każdy podatnik może skorzystać z ulgi

W obecnym stanie prawnym nie każdy podatnik może skorzystać z ulgi rodzinnej. Mogą z niej skorzystać podatnicy rozliczający się na zasadach ogólnych, nie przysługuje ona natomiast podatnikom opłacających podatki w formie zryczałtowanej oraz rozliczających swoje dochody według 19-procentowej stawki liniowej. To budziło i budzi protesty Związku Rzemiosła Polskiego – organizacji skupiającej przedsiębiorców różnych branż. Zdaniem Związkuuchwalona przez Sejm w dniu 5 września 2007 r. nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. nr 191, poz. 1361), wprowadzająca wyższą kwotę ulgi rodzinnej dyskryminuje wielotysięczną rzeszę podatników opłacających podatki w formie zryczałtowanej oraz rozliczających swoje dochody według 19-procentowej stawki liniowej. Związek przypomniał, że podatkowa ulga na dziecko wprowadzona została do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych już od 1 stycznia 2007 roku – nowelą ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 16 listopada 2006 roku. Wówczas jednak - z uwagi na symboliczną jej wysokość - Związek Rzemiosła Polskiego zrezygnował z wystąpienia o zbadanie konstytucyjności dodanego przepisu art.27f ust.1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Przyjęta w dniu 5 września 2007 r nowelizacja art. 27f ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zwiększa kwotę odliczenia – blisko dziesięciokrotnie - co w sposób zdecydowany zmienia wymiar dyskryminacyjny uchwalonego przepisu – uważa Związek. W nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 5 września 2007 r. utrzymano bowiem zapis przyznający prawo do ulgi jedynie podatnikom rozliczającym podatek dochodowy na zasadach ogólnych, a więc w oparciu o skalę podatkową. W ten sposób z możliwości skorzystania z ulgi wyeliminowano blisko 700 tys. podatników opłacających zryczałtowany podatek od przychodów ewidencjonowanych i kartę podatkową oraz ponad 328 tys. osób opłacających podatek według stawki liniowej. Zdaniem Związku Rzemiosła Polskiego, reprezentującego znaczną część środowiska małych i średnich przedsiębiorstw, w tym korzystającą przede wszystkim ze zryczałtowanych form opodatkowania działalności gospodarczej – pominięcie tak znacznej części podatników z grona uprawnionych do ulgi, to kolejny element dyskryminujący wielu drobnych przedsiębiorców, a także stawiający pod znakiem zapytania sens dalszego utrzymania ryczałtów podatkowych, co do zasady przewidzianych dla podatników prowadzących działalność gospodarczą w niewielkich rozmiarach.
Ponadto Związek nie zgadza się z argumentem, że ograniczenie ulg na ogół powiązane jest z ryczałtowym opodatkowaniem dochodu i że przecież podatnik zawsze może wybrać zasady ogólne. Związek podkreśla, że wprowadzona ulga nie ma żadnego związku z prowadzoną działalnością gospodarczą podatnika, która podlega zryczałtowanemu opodatkowaniu (lub liniowemu). Ma ona wyłącznie charakter prorodzinny i jej jedynym celem jest uwzględnienie w systemie podatkowym kosztów utrzymania i wychowania dziecka w rodzinie. Nie ma zatem żadnych uzasadnionych powodów aby rozwiązaniami podatkowymi sprzyjającymi osobom wychowującym dzieci nie objąć także podatników opłacających podatek według stawki liniowej lub w formie zryczałtowanej – twierdzi Związek.
Związek Rzemiosła Polskiego zwrócił się w listopadzie ub. roku do Rzecznika Praw Obywatelskich, aby ten złożył do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodności z konstytucją przepisów o uldze rodzinnej, jako dyskryminujących – zdaniem Związku – bardzo dużą grupę podatników.

Jakie jest zdanie Rzecznika Praw Obywatelskich?

Rzecznik Praw Obywatelskich skierował w tej sprawie w styczniu br. pismo do Ministerstwa Finansów. W jego ocenie adresowanie ulgi z tytułu wychowywania dzieci do grupy podatników wybranych w oparciu o kryterium stosowanej formy opodatkowania narusza konstytucję. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, rozwiązanie takie narusza konstytucyjną zasadę ochrony rodziny oraz udzielania pomocy rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej. Naruszona mogła zostać także zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa – twierdzi RPO.
Rzecznik podkreślił w liście do ministra finansów, że osoby opodatkowane w formach zryczałtowanych lub stawką liniową nie mogły na początki 2007 r. przewidzieć, że w ciągu roku podatkowego zmieni się kwota ulgi „prorodzinnej” do prawie 1200 zł. Aby z niej skorzystać, powinni byli do 20 stycznia ubiegłego roku przejść na ogólne zasady opodatkowania.
W związku z tym Rzecznik zwrócił się do ministra finansów z pytaniem, czy przygotuje nowelizację przepisów, która umożliwiłaby osobom płacącym podatek w formie zryczałtowanej bądź podatku liniowego skorzystanie z ulgi przewidzianej obecnie jedynie dla podatników opodatkowanych na zasadach ogólnych. Rzecznik od stanowiska ministra finansów uzależnia dalsze kroki w sprawie, a więc ewentualne skierowanie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z konstytucją przepisów o uldze rodzinnej.

Co zamierza zrobić resort finansów?

Niestety, brak jest na razie konkretnej reakcji ze strony Ministerstwa Finansów w omawianej sprawie. Nie wiadomo, czy resort finansów zamierza przygotować sugerowaną przez Rzecznika Praw Obywatelskich nowelizację przepisów dotyczących ulgi rodzinnej. Można mieć obawy, że resort finansów zasłoni się argumentem, że przyznawanie ulg i zwolnień podatkowych powinno się traktować zawężająco, a nie rozszerzająco. To zresztą jest bardzo częsty argument zarówno Ministerstwa Finansów, jak i podległych mu urzędów i izb skarbowych, jeśli chodzi o zawężające, a nie rozszerzające, czyli korzystniejsze dla podatników rozumienie przepisów o ulgach podatkowych. Po drugie, można się obawiać, że Ministerstwo Finansów może zasłonić się przed postulatami nowelizacji przepisów o uldze rodzinnej również argumentem, że podatnicy opłacający podatek dochodowy w formach zryczałtowanych oraz w formie liniowej 19-proc. stawki mogą zmienić formę opodatkowania i być opodatkowani na zasadach ogólnych, czyli według skali podatkowej. Warto jednak pamiętać o tym, ze ulga rodzinna jest specyficzna i jak słusznie podkreśla Związek Rzemiosła Polskiego, nie ma ona żadnego związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą i z jej profilem.
W chwili obecnej trudno przesądzać, jak skończy się ta sprawa: czy nowelizacją przepisów o uldze rodzinnej, czy też o zgodności z konstytucją omawianych przepisów wypowie się – na skutek wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich – Trybunał Konstytucyjny. Bardziej prawdopodobne wydaje się drugie rozwiązanie. Jeśli sprawą tą zająłby się Trybunał i zapadłby wyrok zgodny z wolą Rzecznika i Związku Rzemiosła Polskiego, byłaby to dobra wiadomość dla tysięcy podatników opłacających podatek dochodowy w formie zryczałtowanej oraz rozliczających swoje dochody według 19-procentowej stawki liniowej.
Warto przypomnieć, że zgodnie ze wskazaną wyżej nowelizacją ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadzająca wyższą kwotę ulgi rodzinnej, uchwaloną przez Sejm w dniu 5 września br. odliczeniu od podatku podlega kwota stanowiąca iloczyn liczby wychowywanych dzieci i dwukrotność kwoty zmniejszającej podatek określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Mówiąc prościej, na każde dziecko przysługuje dwukrotność kwoty wolnej od podatku. W 2007 r. kwota ta wynosi 572,54 zł, a w 2008 – 586,85 zł. Ulga rodzinna wynosi więc w 2007 r. 1145, 08 zł., zaś w 2008 r. wyniesie 1173,70 zł. na każde wychowywane dziecko.
Omawiana nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zmieniła kręgu osób uprawnionych do skorzystania z niej oraz zasad korzystania z tej ulgi. Zgodnie więc z przepisem art. 27 f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z ulgi tej skorzystać mogą podatnicy, którzy w roku podatkowym wychowywał własne lub przysposobione dzieci, pod warunkiem, że są to:
• dzieci małoletnie,
• dzieci, bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek pielęgnacyjny,
• dzieci do ukończenia 25 lat uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty lub w przepisach - Prawo o szkolnictwie wyższym, jeżeli w roku podatkowym dzieci te nie uzyskały dochodów, z wyjątkiem dochodów wolnych od podatku dochodowego, renty rodzinnej oraz dochodów w wysokości niepowodującej obowiązku zapłaty podatku.

Prawo do odliczenia mają zarówno ojciec, jak i matka (jeśli spełniają pozostałe warunki), kwotę ulgi można odliczyć od podatku obojga rodziców lub od podatku tylko jednego z nich. W przypadku rodziców, stosunku do których orzeczone zostały rozwód albo separacja, ulga przysługuje jednemu z nich, u którego dzieci faktycznie zamieszkują. Jeżeli dzieci zamieszkują przez część czasu u każdego z rodziców, odliczenie przysługuje w sposób proporcjonalny – 1/12 kwoty ulgi rodzic mnoży przez liczbę miesięcy, przez które dzieci zamieszkiwały u niego.
Znowelizowane przepisy mają zastosowanie do dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2007 r., co oznacza, że już w rozliczeniach z podatku za 2007 r. można skorzystać z ulgi rodzinnej w kwocie 1145,08 zł.