Prawo holdingowe i ceny transferowe

Nowe przepisy o grupie spółek w kodeksie spółek handlowych przewidują możliwość ustanowienia dodatkowych relacji pomiędzy spółką dominującą a spółkami zależnymi. Zawarcie takich relacji dla spółek jest fakultatywne.

Podmioty, które przystąpiły do grupy spółek, zgodnie z nowym prawem handlowym, mają kierować się nie tylko interesem własnym, ale również interesem grupy spółek, do której należą. W przypadku, w którym dany podmiot nie będzie kierował się wspólnym interesem, wówczas członkowie ich organów mogą powoływać się na działanie, albo zaniechanie w określonym interesie grupy spółek. Powyższa zasada współdziałania podmiotów jest sprzeczna z ogólnymi zasadami cen transferowych, zgodnie z którymi podmioty muszą się kierować interesem indywidualnym, tak jakby robił to podmiot niepowiązany.

Zobacz więcej: Nowe prawo holdingowe zachęca do łamania przepisów podatkowych >>

Sprawdź w LEX: Wiążące polecenie w nowym prawie holdingowym - procedury, ryzyka i kontrowersje - odpowiedzi na pytania >>>

Czytaj w LEX: Grupa spółek - definicja, kierowanie się interesem grupy, wiążące polecenia, odpowiedzialność spółki dominującej (wobec wierzycieli spółki zależnej, spółki zależnej i wspólników / akcjonariuszy spółki zależnej) >>>

Dodatkowo w przypadku przynależności do grupy spółek, spółka dominująca jest uprawniona do wydawania spółkom zależnym wiążących poleceń w formie pisemnej dotyczących prowadzenia spraw spółki, wskazując na oczekiwane zachowanie spółki zależnej, interes grupy spółek, spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej oraz przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody, która powstanie w wyniku wypełnienia wiążącego polecenia spółki dominującej. Każdorazowo wykonanie takiego polecenia, będzie obligowało do podjęcia uprzedniej uchwały zarządu spółki zależnej. W przypadkach ograniczonych do uzasadnionej obawy nienaprawienia szkody przez spółkę dominującą oraz ryzyka doprowadzenia do niewypłacalności lub zagrożenia niewypłacalnością, spółka zależna będzie upoważniona do odmowy wykonania polecenia spółki dominującej. W przypadku wykonania polecenia spółki dominującej, członkowie organów spółki zależnej nie będą ponosili odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce (tj. nie będą miały zastosowania przepisy kodeksu spółek handlowych o odpowiedzialności majątkowej członków zarządu oraz odpowiedzialności cywilnoprawnej członków zarządu).

PROCEDURY w LEX krok po kroku - NOWOŚĆ:

Podstawowe zasady przepisów o cenach transferowych

W przypadku podmiotów powiązanych z innymi podmiotami i dokonujących z nimi jakichkolwiek rozliczeń zobowiązani są do weryfikowania i raportowania swoich cen transferowych, czyli rezultatów finansowych (takich jak cena, wynagrodzenie, wynik finansowy albo wskaźnik finansowy) warunków ustalonych (albo narzuconych) w wyniku istniejących powiązań zarówno kapitałowych jak i osobowych. Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych, podmioty powiązane w ramach swoich rozliczeń są zobowiązane do ustalania ceny transferowej na warunkach, które mogłyby zostać ustalone pomiędzy podmiotami niepowiązanymi. W przypadku jakichkolwiek odstępstw od takich warunków, organy podatkowe mają możliwość doszacowania dochodu podatnika do poziomu, który mógłby być oczekiwany pomiędzy podmiotami niepowiązanymi. Należy pamiętać, że doszacowanie nie jest jedynym zagrożeniem ustalania tzw. nierynkowych cen transferowych. Podatnicy są również narażeni na ryzyko obciążenia sankcjami karnymi, a nawet osobistą odpowiedzialnością karno-skarbową, w przypadku gdy wykryte zostaną ceny transferowe stosowane na poziomie innym niż te które mogłyby zostać zastosowane przez podmioty niepowiązane. Od 2017 roku przepisy w zakresie cen transferowych stale podlegają zmianom, z tendencją do zwiększenia ilości obowiązków, które muszą wypełniać podatnicy aby ustrzec się przed wszelkimi sankcjami.

-20%

Ceny transferowe w czasie kryzysu

Jarosław F. Mika

Sprawdź

Cena promocyjna: 119.2 zł

Cena regularna: 149 zł

Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 104.3 zł

Wybór: ceny transferowe czy prawo holdingowe?

W przepisach o cenach transferowych w ostatnich latach można zaobserwować istotne nasilenie działań organów podatkowych w stosunku do podatników i ich rozliczeń z podmiotami powiązanymi. Niejednokrotnie takie rozliczenia, nawet dokonane z należytą starannością, brane są pod lupę i kwestionowane, czego efektem zwykle bywa doszacowanie dochodów. W obecnym porządku prawnym nie istnieje przepis, który nakazywałby odstąpienia przez organy podatkowe od szacowania dochodu, jeśli to z uwagi na zrealizowanie przez spółkę zależną wiążącego polecenia spółki dominującej doszło do złamania zasady ceny rynkowej. Dodatkowo nowe przepisy bardzo szeroko podeszły do zakresu, którego może dotyczyć wiążące polecenie. Wskazanie, iż polecenie to ma dotyczyć prowadzenia spraw spółki zdaje się być definicją nazbyt ogólną i mogącą wpływać na skutki właściwie każdej decyzji biznesowej podejmowanej przez spółkę zależną.

Czytaj więcej w LEX: Grupa spółek – definicja i praktyczne problemy holdingów >>>

Czytaj więcej w LEX: Grupy spółek w podatku od towarów i usług >>>

Przykład 1

Grupa podmiotów powiązanych dokonuje przeniesienia biznesu na skutek polecenia zgodnie prawem holdingowym, w celu optymalizacji działań podmiotów powiązanych. Takie przeniesienie może odbyć się na różne sposoby, np. w formie aportu, sprzedaży itp.

Zarówno na gruncie cen transferowych, jak i prawa holdingowego, powstaną różne konsekwencje do zweryfikowania. Z perspektywy cen transferowych niezbędne jest dokonanie szczegółowej analizy, czy dokonane przeniesienie będzie spełniało przesłanki definicji restrukturyzacji, czy i w jaki sposób będzie musiało zostać zaraportowane oraz czy w ramach przeniesienia będzie należne wynagrodzenie oraz w jaki sposób powinno zostać ono ustalone. Z kolei zgodnie z nowym brzmieniem prawa holdingowego, za każdą szkodę poniesioną przez spółkę zależną będzie należne wynagrodzenie. Czy możemy tu mówić o szkodzie po stronie spółki zależnej? Czy to będzie oznaczało, że za wynagrodzenie może zostać uznane tzw. exit fee (tj. wynagrodzenie należne za transfer funkcji, aktywów lub ryzyk)?

Czytaj więcej w LEX: Zasady odpowiedzialności cywilnej w grupie spółek >>>

Czytaj w LEX: Rzekoma ochrona wspólników mniejszościowych w prawie holdingowym >>>

Przykład 2

Podmioty powiązane prowadzą działalność w zakresie dystrybucji towarów. W stosunku do relacji pomiędzy podmiotami powiązanymi mają zastosowanie przepisy o cenach transferowych, w efekcie czego dystrybutor dokonując sprzedaży swoich towarów do podmiotów powiązanych jest zobowiązany do stosowania cen rynkowych, tj. takich, które zastosowałyby podmioty niepowiązane. W przypadku ewentualnej kontroli organy podatkowe mogą zakwestionować wynik finansowy osiągnięty przez dystrybutora, dokonać analizy benchmarkingowej i doszacować wynik finansowy dystrybutora do poziomu wynikającego z tej analizy.

W efekcie, dystrybutorzy nie powinni stosować np. cen dumpingowych (cen w nieuzasadniony sposób odbiegających od cen rynkowych) w stosunku do swoich powiązanych odbiorców. W takiej sytuacji organy podatkowe zakwestionowałyby powyższą sytuację (zaniżenie przychodów) oraz dokonały doszacowania przychodów w spółce dystrybucyjnej, zobowiązując ją do zapłaty zaległego podatku, wraz z uwzględnieniem stawek sankcyjnych.

Zgodnie z nowymi zasadami prawa holdingowego, grupa będzie mogła uznać za korzystne dla grupy spółek obniżenie cen dystrybuowanych towarów, tak aby dokonać ekspansji na danym rynku.

Czy w przypadku, gdy zastosowanie niższych niż rynkowe cen, powodujące zaniżenie przychodów będzie wynikało z wiążącego polecenia, organy podatkowe będą odstępować od doszacowania przychodów? Czy też może ta kontrola podatkowa, wraz z nałożonymi sankcjami podatkowymi, będą stanowiły szkodę spółki zależnej, w stosunku do której spółka dominująca będzie zobowiązana do przewidzenia sposobu i terminu naprawienia szkody spółce zależnej? Otwartym pozostaje pytanie, czy sankcje organów podatkowych będą mogły być zastosowane i jak miałoby wyglądać zadośćuczynienie np. za kary nałożone na osoby fizyczne.

Przykład 3

Zgodnie z przepisami o cenach transferowych, podmioty zobowiązane są do raportowania zrealizowanych transakcji w deklaracji TPR, której od 2022 roku elementem jest również oświadczenie o rynkowym poziomie cen w dokonanych transakcjach.

W przypadku spółki zależnej wypełniającej polecenie na gruncie prawa holdingowego, istnieje możliwość, że zasada ceny rynkowej nie zawsze będzie zachowana, a tym samym powstanie wątpliwość jak wypełnić deklarację TPR. W przypadku zaznaczenia oświadczenia niezgodnego ze stanem rzeczywistym, podmiot zależny (a właściwie zarząd tego podmiotu) zostanie narażony na wysokie konsekwencje na gruncie prawa kodeksu karnego skarbowego i kodeksu karnego.

Można się również zastanawiać, czy podmiot zależny, który realizując polecenie spółki dominującej stosuje ceny niezgodnie z zasadą ceny rynkowej, ale następnie otrzymując zadośćuczynienie za osiągniętą szkodę, może uznać że dokonuje transakcji na warunkach rynkowych?

WZORY dokumentów w LEX NOWOŚĆ:

Trudne decyzje i wątpliwości

Czy warto odstąpić od istniejących przepisów o cenach transferowych i podjąć ryzyko zakwestionowania przez organy podatkowe? Przepisy wskazują na sposób i termin naprawienia szkody spółki zależnej, jednakże można wyobrazić sobie sytuację, w której termin naprawienia szkody będzie oddalony w czasie, a sposób naprawienia również będzie budził kontrowersje na gruncie przepisów o cenach transferowych. Kontrowersje te wiążą się z ryzykiem w postaci doszacowania, sankcji i ryzyka odpowiedzialności osobistej. Istotą cen transferowych jest zapewnienie rynkowego poziomu cen stosowanych przez podmioty powiązane, ustalonych lub narzuconych w wyniku powiązań. Nowe przepisy prawa handlowego stoją w sprzeczności z powyższymi zasadami, mogąc wprowadzić niemałe zamieszanie na rynku, warto wskazać, że w ciągu ostatnich kilku lat – kolejne.

Wydaje się, że intencją ustawodawcy było jedynie wprowadzenie ograniczonej regulacji prawnej kwestii z zakresu funkcjonowania holdingów, zgodnie z oczekiwaniami przedsiębiorców. Wprowadzane regulacje kodeksu spółek handlowych nie zostały jednak odzwierciedlone szczegółowo w kontekście przepisów o cenach transferowych.

Monika Palmowska, partner w Zespole ds. Cen Transferowych w KPMG w Polsce
Karolina Stępień, menadżer w Zespole ds. Cen Transferowych w KPMG w Polsce

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.