Ewolucję tą zamyka na obecnym etapie wejście w życie Rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 roku uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych), które z dniem 30 czerwca 2008 r. zastąpiło wszystkie funkcjonujące dotychczas rozporządzenia dotyczące wyłączeń grupowych oraz poszerzyło je o dodatkowe kategorie (m.in. pomoc regionalną, pomoc na ochronę środowiska czy na tzw. fundusze zwiększonego ryzyka). Proporcjonalnie do wzrostu roli wyłączeń grupowych nabiera również coraz większego znaczenia monitoring udzielanej pomocy, umożliwiający Komisji stosowanie nadzoru nad środkami już zastosowanymi. System monitorowania przechodzi również daleko idącą ewolucję zmierzającą w kierunku pełnej elektronizacji i standaryzacji.
1. Mechanizm funkcjonowania wyłączeń grupowych
Wprowadzenie stosunkowo nowej w prawie wspólnotowym instytucji wyłączeń grupowych dokonane w 2001 r., obok kodyfikacji procedur, dokonanej Rozporządzeniem Rady (WE) 659/99 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93. Traktatu WE1, stanowi podstawę trwającej od kilkunastu lat poważnej reformy wspólnotowego prawa pomocy publicznej. Ich nazwa pochodzi od grupowego wyłączenia obowiązku uzyskiwania notyfikacji Komisji na ustanawianie programów pomocowych zgodnie z wymogami określonymi w odpowiednich rozporządzeniach Komisji. Dopuszczalność ich wydawania wynika pośrednio z art. 89 TWE, na mocy którego wydane zostało Rozporządzenie Rady (WE) Nr 994/98 z dnia 7 maja 1998 r. dotyczące stosowania art. 92 i 93 TWE do niektórych kategorii pomocy horyzontalnej państwa2. Rozporządzenie powyższe umożliwia z kolei Komisji Europejskiej (dalej: Komisja) wydawanie dalszych rozporządzeń określających szczegółowe warunki dopuszczalności do dokonywania grupowych zwolnień z obowiązku notyfikowania zamiaru udzielenia pomocy przez poszczególne państwa członkowskie Zgodnie z art. 1 i 2 Rozporządzenia 994/98 możliwe jest to w odniesieniu do pomocy: de minimis; na rzecz MSP; na badania i rozwój (BIR); na ochronę środowiska; na zatrudnienie; na szkolenia oraz zgodnej z mapą pomocy regionalnej zatwierdzoną dla danego państwa członkowskiego przez Komisję, która obecnie wykorzystała dane jej możliwości we wszystkich na sześciu możliwych kategoriach.
1 Dz. Urz. WE L83 z dnia 27.03.1999, s. 1
2 Dz. Urz. WE L 142 z 14 maja 1998 r., s. 1, tekst w języku polskim opublikowany w Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne 204, rozdz. 8, t. 1, s. 312.
Pojawienie się wyłączeń grupowych stało się naturalną konsekwencją stopniowego zwiększania się ilości pomocy publicznej udzielanej na podstawie programów pomocowych w stosunku do pomocy indywidualnej (ad hoc) oraz ewoluowania wspólnotowych wytycznych od aktów o charakterze wyjaśniająco-interpretacyjnym w stronę quasi-normatywną. W związku tym Komisja uznała, iż grupowe wyłączenie programów pomocowych spełniających warunki określone z góry w sposób bardzo szczegółowy przez Komisję będzie zabiegiem głównie proceduralnym, umożliwiającym skupienie się nad pomocą mogącą realnie zagrozić funkcjonowaniu wspólnego rynku3. Założenie to okazało się jak najbardziej słuszne. Obowiązujące aktualnie rozwiązania zawarte w rozporządzeniach o wyłączeniach grupowych stanowią w przeważającej mierze przeniesienie treści obowiązujących w analogicznych obszarach wspólnotowych wytycznych. Nie każdy jednak rodzaj pomocy doczekał się odrębnej regulacji, ponieważ pomoc na rzecz BIR dopuszczono jedynie w przypadku, gdy jest ona adresowana do MSP, a pomoc na ochronę środowiska do dziś nie doczekała się swego rozporządzenia. Doświadczenia (generalnie pozytywne) z pierwszych pięciu lat obowiązywania instytucji wyłączeń grupowych Komisja podsumowała w specjalnym raporcie przedstawionym Parlamentowi Europejskiemu 21 grudnia 2006 roku4. Większość rozporządzeń grupowych miała utracić moc obowiązującą w 2006 r., na mocy jednak art. 2 Rozporządzenia Komisji nr 1976/2006 z dnia 20 grudnia 2006 roku5. przedłużono ich obowiązywanie do 30 czerwca 2008 r. Po dacie tej weszło w życie, mające obowiązywać do dnia 31 grudnia Rozporządzenie Komisji (WE) NR 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych)- dalej jako Rozporządzenie 800/20086.
3 A.Sinaeve, Block exemptions for state aid:more scope for state aid control by member states and competitors, Common Market Law Review 38 z 2001, s. 1484
4 (KOM (2006) 831 wersja ostateczna)
5 Dz. Urz. UE L 368 z 23 grudnia 2006, s 85
6 Dz. Urz. UE L 214 z dnia 09 sierpnia 2008, s. 3
2. Aktualne regulacje w ramach pomocy publicznej udzielanej w ramach wyłączeń grupowych.
Zgodnie ze planem działań w zakresie reformy pomocy publicznej przedstawionym w tzw. Mapie drogowej pomocy publicznej na lata 2005-20097, założono dokonanie zasadniczych zmian w zakresie podstaw normatywnych pomocy publicznej mieszczącej się w ramach wyłączeń grupowych. W miejsce dotychczasowych pięciu rozporządzeń, pojawić się miało jedno, obejmujące wszystkie dotychczasowe kategorie pomocy objęte wyłączeniami grupowymi oraz szereg nowych, co udało się zrealizować zgodnie z założeniami. Wyłączenia grupowe po wejściu w życie planowanych zmian obejmują siedem kategorii pomocy: pomoc de minimis (uregulowana w odrębnych rozporządzeniach, zob, pkt. 2.1), oraz uregulowane w rozporządzeniu 800/2008: pomoc regionalną (art. 13-14), dla małych i średnich przedsiębiorców (inwestycyjną i na zatrudnienie oraz uregulowaną odrębnie pomoc na usługi doradcze oraz udział w targach i wystawach)- (art. 15, 26, 27); na ochronę środowiska (art. 17-25); pomoc„w formie kapitału podwyższonego ryzyka” (art. 29); na badania i rozwój oraz innowacje (art. 37); pomoc szkoleniową (art. 38-39); na zatrudnienie (dla pracowników znajdujących się w niekorzystnej sytuacji oraz niepełnosprawnych) – art. 40-42.
7 Plan działań w zakresie pomocy państwa. Gorzej i lepiej ukierunkowana pomoc państwa: mapa drogowa reformy pomocy państwa na lata 2005 - 2009 Bruksela, dnia 7 czerwca 2005 COM (2005) 107, pkt 32
Rozporządzenie 800/2008, poza bardzo rozbudowaną preambułą (zajmującą blisko jedną trzecią jego objętości), składa się z dwóch części: ogólnej (art. 1-12) oraz szczegółowej (art. 13-42). W ramach części ogólnej uregulowane zostały takie zagadnienia jak: definicje, warunki wyłączenia, intensywność i koszty kwalifikowane, przejrzystość pomocy, progi pomocy indywidualnej powodujące obowiązek notyfikacji, zasady przejrzystości udzielanej pomocy, tzw. efekt zachęty, monitorowanie, sprawozdawczość oraz szczególne warunki odnoszące się do pomocy inwestycyjnej. Poniżej zostaną omówione najważniejsze spośród nich.
(...)
1. Mechanizm funkcjonowania wyłączeń grupowych
Wprowadzenie stosunkowo nowej w prawie wspólnotowym instytucji wyłączeń grupowych dokonane w 2001 r., obok kodyfikacji procedur, dokonanej Rozporządzeniem Rady (WE) 659/99 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93. Traktatu WE1, stanowi podstawę trwającej od kilkunastu lat poważnej reformy wspólnotowego prawa pomocy publicznej. Ich nazwa pochodzi od grupowego wyłączenia obowiązku uzyskiwania notyfikacji Komisji na ustanawianie programów pomocowych zgodnie z wymogami określonymi w odpowiednich rozporządzeniach Komisji. Dopuszczalność ich wydawania wynika pośrednio z art. 89 TWE, na mocy którego wydane zostało Rozporządzenie Rady (WE) Nr 994/98 z dnia 7 maja 1998 r. dotyczące stosowania art. 92 i 93 TWE do niektórych kategorii pomocy horyzontalnej państwa2. Rozporządzenie powyższe umożliwia z kolei Komisji Europejskiej (dalej: Komisja) wydawanie dalszych rozporządzeń określających szczegółowe warunki dopuszczalności do dokonywania grupowych zwolnień z obowiązku notyfikowania zamiaru udzielenia pomocy przez poszczególne państwa członkowskie Zgodnie z art. 1 i 2 Rozporządzenia 994/98 możliwe jest to w odniesieniu do pomocy: de minimis; na rzecz MSP; na badania i rozwój (BIR); na ochronę środowiska; na zatrudnienie; na szkolenia oraz zgodnej z mapą pomocy regionalnej zatwierdzoną dla danego państwa członkowskiego przez Komisję, która obecnie wykorzystała dane jej możliwości we wszystkich na sześciu możliwych kategoriach.
1 Dz. Urz. WE L83 z dnia 27.03.1999, s. 1
2 Dz. Urz. WE L 142 z 14 maja 1998 r., s. 1, tekst w języku polskim opublikowany w Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne 204, rozdz. 8, t. 1, s. 312.
Pojawienie się wyłączeń grupowych stało się naturalną konsekwencją stopniowego zwiększania się ilości pomocy publicznej udzielanej na podstawie programów pomocowych w stosunku do pomocy indywidualnej (ad hoc) oraz ewoluowania wspólnotowych wytycznych od aktów o charakterze wyjaśniająco-interpretacyjnym w stronę quasi-normatywną. W związku tym Komisja uznała, iż grupowe wyłączenie programów pomocowych spełniających warunki określone z góry w sposób bardzo szczegółowy przez Komisję będzie zabiegiem głównie proceduralnym, umożliwiającym skupienie się nad pomocą mogącą realnie zagrozić funkcjonowaniu wspólnego rynku3. Założenie to okazało się jak najbardziej słuszne. Obowiązujące aktualnie rozwiązania zawarte w rozporządzeniach o wyłączeniach grupowych stanowią w przeważającej mierze przeniesienie treści obowiązujących w analogicznych obszarach wspólnotowych wytycznych. Nie każdy jednak rodzaj pomocy doczekał się odrębnej regulacji, ponieważ pomoc na rzecz BIR dopuszczono jedynie w przypadku, gdy jest ona adresowana do MSP, a pomoc na ochronę środowiska do dziś nie doczekała się swego rozporządzenia. Doświadczenia (generalnie pozytywne) z pierwszych pięciu lat obowiązywania instytucji wyłączeń grupowych Komisja podsumowała w specjalnym raporcie przedstawionym Parlamentowi Europejskiemu 21 grudnia 2006 roku4. Większość rozporządzeń grupowych miała utracić moc obowiązującą w 2006 r., na mocy jednak art. 2 Rozporządzenia Komisji nr 1976/2006 z dnia 20 grudnia 2006 roku5. przedłużono ich obowiązywanie do 30 czerwca 2008 r. Po dacie tej weszło w życie, mające obowiązywać do dnia 31 grudnia Rozporządzenie Komisji (WE) NR 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych)- dalej jako Rozporządzenie 800/20086.
3 A.Sinaeve, Block exemptions for state aid:more scope for state aid control by member states and competitors, Common Market Law Review 38 z 2001, s. 1484
4 (KOM (2006) 831 wersja ostateczna)
5 Dz. Urz. UE L 368 z 23 grudnia 2006, s 85
6 Dz. Urz. UE L 214 z dnia 09 sierpnia 2008, s. 3
2. Aktualne regulacje w ramach pomocy publicznej udzielanej w ramach wyłączeń grupowych.
Zgodnie ze planem działań w zakresie reformy pomocy publicznej przedstawionym w tzw. Mapie drogowej pomocy publicznej na lata 2005-20097, założono dokonanie zasadniczych zmian w zakresie podstaw normatywnych pomocy publicznej mieszczącej się w ramach wyłączeń grupowych. W miejsce dotychczasowych pięciu rozporządzeń, pojawić się miało jedno, obejmujące wszystkie dotychczasowe kategorie pomocy objęte wyłączeniami grupowymi oraz szereg nowych, co udało się zrealizować zgodnie z założeniami. Wyłączenia grupowe po wejściu w życie planowanych zmian obejmują siedem kategorii pomocy: pomoc de minimis (uregulowana w odrębnych rozporządzeniach, zob, pkt. 2.1), oraz uregulowane w rozporządzeniu 800/2008: pomoc regionalną (art. 13-14), dla małych i średnich przedsiębiorców (inwestycyjną i na zatrudnienie oraz uregulowaną odrębnie pomoc na usługi doradcze oraz udział w targach i wystawach)- (art. 15, 26, 27); na ochronę środowiska (art. 17-25); pomoc„w formie kapitału podwyższonego ryzyka” (art. 29); na badania i rozwój oraz innowacje (art. 37); pomoc szkoleniową (art. 38-39); na zatrudnienie (dla pracowników znajdujących się w niekorzystnej sytuacji oraz niepełnosprawnych) – art. 40-42.
7 Plan działań w zakresie pomocy państwa. Gorzej i lepiej ukierunkowana pomoc państwa: mapa drogowa reformy pomocy państwa na lata 2005 - 2009 Bruksela, dnia 7 czerwca 2005 COM (2005) 107, pkt 32
Rozporządzenie 800/2008, poza bardzo rozbudowaną preambułą (zajmującą blisko jedną trzecią jego objętości), składa się z dwóch części: ogólnej (art. 1-12) oraz szczegółowej (art. 13-42). W ramach części ogólnej uregulowane zostały takie zagadnienia jak: definicje, warunki wyłączenia, intensywność i koszty kwalifikowane, przejrzystość pomocy, progi pomocy indywidualnej powodujące obowiązek notyfikacji, zasady przejrzystości udzielanej pomocy, tzw. efekt zachęty, monitorowanie, sprawozdawczość oraz szczególne warunki odnoszące się do pomocy inwestycyjnej. Poniżej zostaną omówione najważniejsze spośród nich.
(...)