W przedmiotowej sprawie fiskus zakwestionował wykazane przez podatnika odliczenie od dochodu przed opodatkowaniem darowizny przekazanej na działalność charytatywno-opiekuńczą parafii rzymsko-katolickiej.

Fiskus uznał, że sprawozdanie parafii nie spełnia wymogów ustawowych. Tym samym podatnikowi nie przysługiwało prawo do skorzystania z odliczenia uczynionej darowizny. Według fiskusa sprawozdanie zostało sporządzone w sposób zbyt ogólny, aby możliwa była weryfikacja, komu właściwie wsparcia udzielono.

Podatnik z kolei podkreślił, że ustawa kościelna nie precyzuje, jaką treść ma zawierać sprawozdanie, stanowiąc, że powinno dotyczyć "przeznaczenia", a nie "wydatkowania". Nie ma jednak według podatnika obowiązku ujawniania danych osobowych osób obdarowanych. W trakcie postępowania ksiądz odmówił też podania danych osobowych adresatów pomocy oraz udostępnienia dokumentacji dotyczącej wydatkowanych kwot.

Sprawa ostatecznie trafiła NSA. Sąd przypomniał, że warunkiem powstania prawa do skorzystania z tej ulgi jest, z jednej strony przekazanie przez podatnika kwoty darowizny na działalność charytatywno-opiekuńczą Kościoła Katolickiego, z drugiej – przeznaczenie przez obdarowanego tej darowizny na ten właśnie cel, co potwierdzać winno złożone sprawozdanie.

Istotne natomiast znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy miało ustalenie, czy obdarowany wydał w terminie dwóch lat prawidłowe sprawozdanie o jej przeznaczeniu na taką właśnie działalność.

W ustawie kościelnej nie zostało określone wprost, jakie warunki powinno spełnić sprawozdanie. W orzecznictwie sądów administracyjnych w ostatnich latach ukształtowała się jednak zasadniczo jednolita linia dotycząca wymogów, jakim odpowiadać winno sprawozdanie. Zgodnie z tą linią, którą NSA w tej sprawie podzielił, sprawozdanie powinno odzwierciedlać nie tylko to, co, ale i komu przeznaczono przedmiot świadczenia darowizny w taki sposób, aby w toku postępowania podatkowego było możliwe dokładne zweryfikowane spełnienia celu charytatywno-opiekuńczego zrealizowanego przez kościelne osoby prawne. Posiadanie odpowiedniego sprawozdania obdarowanego jest obowiązkiem prawnym podatnika, zamierzającego skorzystać z ulgi podatkowej. W jego zatem interesie leży takie uregulowanie relacji prawnych z obdarowanym (np. w umowie darowizny), by wynikał z nich obowiązek przedłożenia stosowanego sprawozdania. Według sądu podatnik dla zrealizowania tego obowiązku może i powinien wykorzystać instytucję prawą polecenia w rozumieniu art. 893 k.c., gdyż polecenie może być też czynnością faktyczną.

Złożenie sprawozdania nie jest przy tym ekwiwalentem darowizny, a tylko czynnością o charakterze faktycznym, leżącą w interesie darczyńcy. Podatnik może uznać, że nie złożenie szczegółowego sprawozdania umożliwiającego mu spełnienie swego prawa do odliczenia darowizny od podstawy opodatkowania i w konsekwencji narażenie go przez obdarowanego na obowiązek uiszczenia podatku będzie aktem rażącej niewdzięczności (art. 898 § 1 k.c.), czego skutkiem może być odwołanie darowizny.

Jeżeli przyjąć, iż sam fakt otrzymania przez darczyńcę - podatnika rozważanego sprawozdania, niezależnie od jego merytorycznej treści, uzasadnia zastosowanie ulgi podatkowej, oznaczałoby to, że podstawą ulgi byłby tylko, wbrew logice i treści art. 55 ust. 7 ustawy z 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, udowodniony dokumentem prywatnym fakt złożenia oświadczenia przez kościelną osobę prawną nie zaś rzeczywisty - sprawozdawany stan rzeczy zrelacjonowanego zgodnie z prawdą przeznaczenia darowizny na działalność charytatywno – opiekuńczą.

Wyrok NSA z 14 lutego 2014 r., II FSK 397/12

Omówienie pochodzi z programu Vademecum Głównego Księgowego