PIT: bez podatku wdowiec może sprzedać tylko połowę nieruchomości

Jeżeli wdowiec nie poczeka ze sprzedażą nieruchomości pięć lat od śmierci małżonka, to zapłaci podatek dochodowy od sprzedaży części należącej do zmarłego współmałżonka. Tak wynika z wyroku NSA z 27 stycznia 2016 r.

Sprawa dotyczyła wdowy, która wraz ze zmarłym już mężem, na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej, od 1990 r. była współwłaścicielką spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, w którym cały czas zamieszkuje. Mąż zmarł w 2009 r. Zgodnie z prawomocnym postanowieniem sądu rejonowego wdowa odziedziczyła w całości majątek po mężu. W grudniu 2011 r. wdowa sprzedała 1/2 spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego swojemu siostrzeńcowi. Wdowa chciała sprzedać części prawa do lokalu mieszkalnego, posiadanego przez nią od 1990 r., ale notariusz odmówił takiego zapisu, tłumacząc, że w instytucji wspólności ustawowej małżeńskiej nie występują części, jest ona niepodzielna.

Dlatego wdowa zapytała fiskusa, czy zbywając udział podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, a jeśli tak, to w jakiej wysokości.

Sama wdowa uważa, że nie podlega opodatkowaniu, bowiem działając wraz z mężem mogłaby zbyć ww. nieruchomość bez negatywnych konsekwencji podatkowych, gdyż pięcioletni termin upłynął pod koniec 1995 r.

Fiskus się nie zgodził. Uznał, że nabycie lokalu mieszkalnego nastąpiło dwuetapowo: w 1990 r. (kiedy to przedmiotowe prawo zostało nabyte do majątku wspólnego małżonków) w części, która odpowiadała jego udziałowi w majątku wspólnym, oraz w 2009 r. (tj. w dniu śmierci męża, po którym nabyła w całości spadek). Oznacza to, że pięcioletni termin upłynął w pierwszym przypadku, natomiast w drugim przypadku nie upłynął do chwili zawarcia umowy sprzedaży 1/2 udziału w 2011 r.

Zasadniczy spór w rozpatrywanej sprawie wiąże się z rozstrzygnięciem, w jaki sposób należy rozumieć pojęcie "nabycie", o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT, a w konsekwencji, od kiedy należy liczyć pięcioletni termin, do upływu którego w myśl ww. przepisu nabycie jest źródłem przychodów.

Sprawa ostatecznie trafiła do NSA. Zdaniem sądu, fiskus nie ma racji. Sąd podkreślił, że ustrój wspólności ustawowej obejmujący dorobek obojga małżonków ukształtowany został przez ustawodawcę, jako wspólność łączna, bezudziałowa. Wspólność ta charakteryzuje się tym, że w czasie jej trwania małżonkowie nie mają określonych udziałów w majątku wspólnym, nie mogą zatem rozporządzać udziałami, a także nie mogą żądać podziału majątku objętego wspólnością. Dopiero w wyniku ustania małżeństwa – między małżonkami (byłymi małżonkami) ustaje wspólność ustawowa. Współwłasność łączna przekształca się we współwłasność w częściach ułamkowych.

Zdaniem sądu, za nabycie należy więc uznać wartość otrzymanych przez wdowę nieruchomości lub praw, która przekracza jej udział w majątku wspólnym. Za datę nabycia tego udziału, który przekracza jej udział (jako byłego małżonka) w majątku wspólnym, powinno się przyjąć dzień śmierci małżonka, od którego nie upłynął jeszcze okres pięcioletni. Przez pojęcie "nabycie" użyte w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT trzeba rozumieć bowiem każde zwiększenie aktywów majątku podatnika. Z tych względów datę śmierci małżonka, należy utożsamiać z momentem nabycia przez wdowę części majątku wspólnego w części przekraczającej wartość jej udziału posiadanego w majątku wspólnym.

Natomiast według sądu, nie oznacza to, że część przychodu odpowiadająca części udziału nabytego przez wdowę w 2009 r., w przypadku sprzedaży spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w 2011 r., a więc przed upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie, będzie stanowiło źródło przychodu podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Zdaniem sądu, nie należy zapominać, że w dacie zawierania umowy sprzedaży wdowie wprawdzie przysługiwało całe spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, ale jedynie 1/2 jego część została nabyta w okresie biegu pięcioletniego terminu, do upływu którego nabycie jest źródłem przychodów. Brak względów i natury faktycznej, i prawnej, aby przyjąć, iż w dacie zawierania umowy sprzedaży (w 2011 r.) wdowa zbyła właśnie część przychodu odpowiadającą 1/2 udziału w ww. prawie nabytego przez nią w 2009 r., a więc w okresie biegu pięcioletniego terminu. Nie ma przecież przeszkód, żeby równie dobrze potraktować sprzedaż 1/2 części spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w 2011 r., jako następujące po upływie biegu pięcioletniego terminu, po upływie którego nabycie nie jest źródłem przychodów.

Wyrok NSA z 27 stycznia 2016 r., sygn. akt II FSK 2319/13

Dowiedz się więcej z książki
	PIT. Komentarz rzetelna i aktualna wiedza darmowa wysyłka od 50 zł