Tak wynika ze stanowiska RPO wyrażonego w skardze kasacyjnej w sprawie ustalającej małżonkom wysokość podatku od spadków i darowizn od nabycia nieruchomości tytułem zasiedzenia. NSA uwzględnił tą skargę.

W lipcu 1984 r. podatniczka wraz z małżonkiem nabyła przez zasiedzenie udział we współwłasności nieruchomości zabudowanej. W latach 1980-1984 małżonkowie ponieśli na przedmiotową nieruchomość nakłady. Fiskus w wyniku przeprowadzonego postępowania ustalił, że małżonkowie ponieśli nakłady na nieruchomość będącą przedmiotem zasiedzenia w łącznej kwocie 50 000 zł - po denominacji 5 zł. Ponadto z tytułu spłaty hipoteki obciążającej nabytą nieruchomość ponieśli w czerwcu 1990 r. wydatek w kwocie 9.000 zł. (po denominacji 0,90 zł). W wyniku powyższych ustaleń fiskus w grudniu 2012 r. ustalił podatniczce podatek od spadków i darowizn od nabycia własności nieruchomości tytułem zasiedzenia w wysokości nieco 2 tys. zł.

Fiskus wskazał, że stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 6 ustawy z 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (u.p.o.s.d.) obowiązek podatkowy przy nabyciu w drodze zasiedzenia powstaje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie i na podstawie art. 5 ustawy ciąży na nabywcy własności rzeczy praw majątkowych. Stosownie do art. 7 ust. 4 u.p.o.s.d., przy nabyciu w drodze zasiedzenia wyłącza się z podstawy opodatkowania wartość nakładów dokonanych na rzecz przez nabywcę podczas biegu zasiedzenia. Nakładem są głównie wydatki na budowę, naprawę i konserwację rzeczy.

Podatniczka zakwestionowała przyjętą zasadę ustalania wartości nakładów na nieruchomość z zastosowaniem denominacji, natomiast bez uwzględnienia waloryzacji.

Sprawa trafiła do WSA w Kielcach. Istota sporu sprawie sprowadzała się więc do rozstrzygnięcia czy fiskus w sposób prawidłowy przy ustalaniu podstawy opodatkowania przyjął wartość nakładów poniesionych przez podatniczkę podczas biegu zasiedzenia w kwocie 5 zł z uwzględnieniem denominacji złotego i z pominięciem jej waloryzacji.

Zdaniem sądu obowiązek podatkowy podatniczki powstał w lutym 2011 r. w dniu uprawomocnienia się orzeczenia sądu rejonowego stwierdzającego nabycie udziału w przedmiotowej nieruchomości w drodze zasiedzenia. Natomiast wartość ciężarów, długów, nakładów nie jest ustalana według cen rynkowych z daty powstania obowiązku podatkowego. Oznacza to, że prawidłowo została ustalona wartość nakładów w kwocie 50 000 zł według cen rynkowych na dzień upływu terminu zasiedzenia. Jednakże w związku z denominacją złotego przeprowadzoną 1 stycznia 1995 r. na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o denominacji złotego należało przeliczyć wartość nakładów w wysokości 50 000 zł poniesionych przed tą datą na nową jednostkę pieniężną. Zdaniem WSA fiskus prawidłowo dokonał przeliczenia wartości spornych nakładów na kwotę 5 złotych. Według sądu uwzględnienie wartości nakładów według cen rynkowych z daty powstania obowiązku podatkowego, jak tego oczekiwała podatniczka byłoby sprzeczne z art. 7 ust. 1 i ust. 4 u.p.o.s.d. oraz art. 4 ust. 1 ustawy o denominacji złotego. Według WSA nie podlega także waloryzacji wartość nakładów ustalona według cen rynkowych na datę upływu terminu zasiedzenia w kwocie 50 000 zł i po denominacji przeliczona na kwotę 5 zł. Przepisy u.p.o.s.d. nie przewidują bowiem waloryzacji nakładów dokonanych przez nabywcę podczas biegu zasiedzenia. Przepis art. 7 ust. 1 u.p.o.s.d. bezpośrednio nakazuje ustalenie wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych według cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Nie zawiera analogicznej zasady w stosunku do długów, ciężarów i nakładów, które potrąca się według ich faktycznej wartości z dnia poniesienia.

Na kanwie niniejszej sprawy uwidocznił się problem, w jaki sposób należy urealnić wartość nakładów ponoszonych przez podatników w okresie biegu zasiedzenia w sytuacji, gdy mamy do czynienia ze znacznym upływem czasu pomiędzy poniesieniem wydatku a datą powstania obowiązku podatkowego (uprawomocnienie się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie). W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich, podatnik ma prawo oczekiwać, że przy wymiarze podatku zostanie uwzględniona rzeczywista wartość poniesionych przez niego nakładów. W przedmiotowej sprawie, nie bez znaczenia był aspekt odwołujący się do przesłanek słuszności i sprawiedliwości społecznej.

26 listopada 2015 r., po rozpoznaniu skarg kasacyjnych złożonych przez Rzecznika Praw Obywatelskich, NSA uchylił wyroki WSA w Kielcach, sygn. akt I SA/Ke 62/13 oraz I SA/Ke 63/13 oraz decyzje Dyrektora Izby Skarbowej w Kielcach ustalające małżonkom wysokość podatku od spadków i darowizn od nabycia nieruchomości tytułem zasiedzenia (sygn. akt II FSK 2549/13 oraz II FSK 2550/13).

NSA podzielił pogląd RPO, zgodnie z którym doszło do naruszenia przepisów ustawy o denominacji złotego. Nakłady dokonane bowiem przez podatników zarówno powstały, jak i zostały faktycznie poniesione przed dniem 1 stycznia 1995 r. W ustnym uzasadnieniu wyroku NSA stwierdził, że ustalenie przez organy podatkowe wartości nakładów w wysokości 5 zł było oczywiście niewłaściwe.

Wyroki: WSA w Kielcach z 23 maja 2013 r., sygn. akt I SA/Ke 62-63/13, LEX nr 1591189 oraz NSA z 26 listopada 2015 r., sygn. akt II FSK 2549-2550/13