Przedmiotem sporu było ustalenie, czy Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej pobierając opłaty z tytułu udostępnienia mieszkań chronionych i readaptacyjnych działa jak podatnik tego podatku, czy też jest organem władzy publicznej, co zależy od oceny, czy działania te mieszczą się w sferze publicznoprawnej, czy też należą do sfery cywilnoprawnej i wykazują znamiona prowadzenia działalności gospodarczej, mogącej przyczynić się do zakłócenia konkurencji. Konsekwencją tego ustalenia może być obowiązek ewidencjonowania pobieranych z tego tytułu opłat za pomocą kas rejestrujących.
Sam MOPS uważa, że jest podmiotem mieszczącym się w zakresie wyłączenia z opodatkowania, o którym mowa w art. 15 ust. 6 ustawy o VAT, tzn. nie jest tu podatnikiem i jednocześnie nie ma obowiązku rejestrowania ich w przypadku wpłaty do kasy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej na kasie rejestrującej.
Fiskus się nie zgodził. Organ uznał, że świadczenie usługi, tj. zapewnienie pobytu w mieszkaniach chronionych (w tym readaptacyjnych) za odpłatnością stanowi, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT czynność podlegającą opodatkowaniu, która na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 22 ustawy o VAT jest zwolniona z VAT. Zdaniem organu w odniesieniu do opłat za pobyt w mieszkaniach chronionych, w tym readaptacyjnych, dokonywanych w całości lub części gotówką w kasie MOPS, ma obowiązek ich ewidencjonowania za pomocą kasy rejestrującej.
Sprawę ostatecznie musiał rozstrzygnąć NSA. Zdaniem sądu fiskus nie ma racji. Przede wszystkim sąd potwierdził, że działalność MOPS oparta na ustawie o pomocy społecznej nie ma charakteru działalności podatnika podatku VAT, jest bowiem wykonywana przez podmiot prawa publicznego – jednostkę samorządu terytorialnego i w celu sprawowania władzy publicznej – stanowi realizację nałożonych przepisami o pomocy społecznej zadań z zakresu pomocy społecznej, która nie ma charakteru działalności gospodarczej, gdyż nie jest nastawiona na osiąganie zysku i nie prowadzi do zakłócenia konkurencji w zakresie usług polegających na udostępnianiu lokali mieszkalnych.
Sąd podkreślił jednocześnie, że stosunki pomiędzy jednostką budżetową, zakładem budżetowym, a jednostką samorządu terytorialnego mają charakter wewnętrzny i nie mogą być traktowane tak, jak gdyby zachodziły pomiędzy odrębnymi podatnikami. Opisane czynności, pomijając nawet ich publicznoprawny charakter związany z zadaniami własnymi gminy, nie mogą więc być uznane za świadczenie odpłatnych usług pomiędzy dwoma podatnikami podatku od towarów i usług, a gmina uzyskuje status podatnika VAT dopiero w wyniku wykonywania czynności na podstawie umów cywilnoprawnych.
Wyrok NSA z 23 marca 2017 r., sygn. akt I FSK 1147/15
