Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną Pawła i Czesława M. dotyczącą terminu do złożenia wniosku o wznowienie postępowania w związku z wejściem w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Trybunał orzekał w sprawie zgodności art. 241 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa, w zakresie w jakim wprowadza 30-dniowy nieprzekraczalny termin do złożenia wniosku o wznowienie postępowania w związku z wejściem w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z art. 190 ust. 4, art. 8 ust. 1, art. 2, art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 2 konstytucji.
Paweł i Czesław M. prowadzący działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej złożyli wniosek o wznowienie postępowania podatkowego w związku z wejściem w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającego niezgodność z konstytucją przepisu prawnej, będącej podstawą decyzji organu podatkowego. Dyrektor izby skarbowej odmówił wznowienia postępowania. Powodem odmowy było złożenie wniosku po upływie terminu uprawniającego do złożenia.

W skardze do wojewódzkiego sądu administracyjnego Paweł i Czesław M. (dalej: skarżący) wskazali, że zgodnie z nowym brzmieniem kwestionowanego przepisu Ordynacji podatkowej, do rozpatrzenia wniosku o wznowienie postępowania, należy stosować normy prawne sprzed nowelizacji obowiązującej od 1 stycznia 2003 roku. Ordynacja podatkowa nie zawierała wtedy terminu zawitego (po jego upływie następuje definitywne wygaśniecie uprawnienia przysługującego określonemu podmiotowi) dla wznowień wynikających z wyroków Trybunału Konstytucyjnego. Zdaniem dyrektora izby skarbowej nowelizacja ta nie ma zastosowania do decyzji, które stały się ostateczne przed wejściem w życie nowelizacji. Wojewódzki sąd administracyjny utrzymał w mocy decyzję organu skarbowego. Skarżący złożyli kasację do NSA.

Zdaniem skarżących wprowadzenie krótkiego terminu nieprzekraczalnego do złożenia przez stronę wniosku o wznowienie postępowania ogranicza prawo podatnika do przywrócenia zgodności z konstytucją jego uprawnień. Jest to sprzeczne z zasadami równości, państwa prawnego i ochrony własności oraz nie jest do pogodzenia z zasadą mówiącą, że konstytucja jest najwyższym prawem.
Po rozpoznaniu sprawy Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 241 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa jest zgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 190 ust. 4 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Zakwestionowana regulacja odnosi się do instytucji wznowienia postępowania podatkowego w przypadku, kiedy decyzja ostateczna w sprawie została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z konstytucją, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny. Zgodnie z zaskarżonym art. 241 § 2 pkt 2 Ordynacji podatkowej strona ma miesiąc na wniesienie odpowiedniego wniosku w tej sprawie.
Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że przesłanka wznowienia, której dotyczy przepis art. 241 § 2 pkt 2 Ordynacji podatkowej stanowi realizację obowiązku ustawodawcy określonego w art. 190 ust. 4 konstytucji jednak jego granice wyznaczają także inne zasady i wartości konstytucyjne. Ograniczenie terminu do wznowienia postępowania podatkowego w związku z wyrokiem Trybunału jest uzasadnione ochroną takich wartości konstytucyjnych jak pewność i bezpieczeństwo prawne oraz równowaga budżetowa.

Jednocześnie Trybunał zaznaczył, że ustawowe regulacje dotyczące długości terminu do wznowienia postępowania powinny uwzględniać zakres i charakter czynności, jakie uprawniony podmiot musi przedsięwziąć, aby skutecznie móc zrealizować przysługujące mu prawo. Złożenie wniosku o wznowienie postępowania na podstawie przesłanki, o której mowa w art. 240 § 1 pkt 8 Ordynacji podatkowej nie wymaga od podatnika podjęcia skomplikowanych i czasochłonnych czynności. Rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego o niekonstytucyjności podstawy prawnej decyzji jest bowiem przesłanką oczywistą, której strona nie musi szczegółowo uzasadniać. Aby skutecznie zainicjować postępowanie wznowieniowe zainteresowany musi jedynie powołać we wniosku konkretne rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego.

Oceniając art. 241 § 2 pkt 2 Ordynacji podatkowej, pod kątem zasady równości Trybunał stwierdził, że wznowienie postępowania jako nadzwyczajny tryb wzruszania decyzji administracyjnych stanowi wyjątek od ogólnej zasady trwałości decyzji. Wybór zaś optymalnych rozwiązań, mających na uwadze zarówno potrzeby i interesy obywateli jak i państwa należy do ustawodawcy. To on decyduje, co jest na tyle istotną wadą postępowania, że może prowadzić do jego wzruszenia, w każdym momencie, bezterminowo, a co podlega pewnym ograniczeniom czasowym z uwagi na inne cele, specyfikę danej przesłanki oraz charakter samego postępowania i jego ogólnych zasad. Tym samym sama możliwość wznowienia postępowania, w sytuacjach wskazanych w art. 240 § 1 Ordynacji podatkowej, nie stanowi cechy istotnej, która uzasadniałaby konieczność uregulowania w identyczny sposób procedury wznowienia postępowania podatkowego.

Trybunał uznał także art. 64 ust. 2 konstytucji, dotyczący równej ochrony prawnej własności i innych praw majątkowych, za nieadekwatny wzorzec kontroli. Zdaniem Trybunału prawo do wznowienia postępowania w sprawach podatkowych nie jest prawem majątkowym, ale prawem do skorzystania ze środków proceduralnych zmierzających do wydania w zakończonej sprawie nowego rozstrzygnięcia, opartego na stanie prawnym ukształtowanym wskutek wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Skutkiem bowiem nowego rozstrzygnięcia może, ale nie musi być zwrot wpłaconego podatku.
Wyrok jest ostateczny (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2009 r. , sygn. akt SK 36/07)