Odpowiedź:
W mojej ocenie obowiązek rozliczenia VAT z tytułu opłaty wstępnej powstaje z upływem terminu płatności wskazanego na fakturze pro forma.

Uzasadnienie:
W celu określenia momentu powstania obowiązku podatkowego w VAT dla opłaty wstępnej należy odwołać się do przepisów dotyczących momentu powstania tego obowiązku dla usług w zakresie leasingu, gdyż opłata ta jest uiszczana w związku z zawarciem takiej umowy.
Jak zaś wynika z art. 19a ust. 5 pkt 4 lit. b) tiret trzecie ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.) – dalej u.p.t.u., w przypadku usług leasingu obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury.
Gdy podatnik nie wystawił faktury lub wystawił ją z opóźnieniem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą upływu terminów wystawienia faktury określonych w art. 106i ust. 3 i 4, a w przypadku gdy nie określono takiego terminu – z chwilą upływu terminu płatności (art. 29a ust. 7 u.p.t.u.).
Jak zaś wynika z art. 106i ust. 3 pkt 4 u.p.t.u., w przypadku usług leasingowych fakturę wystawia się nie później niż z upływem terminu płatności.
Z zacytowanych przepisów wynika, że obowiązek w podatku VAT z tytułu usług leasingu (w tym z tytułu uiszczenia opłaty wstępnej) powstaje z chwilą wystawienia faktury, która z kolei winna być wystawiona nie później niż z upływem terminu płatności. Powyższe oznacza, że obowiązek w VAT w związku ze świadczeniem ww. usług należy rozliczyć najpóźniej z upływem terminu zapłaty.
Z treści pytania wynika, że w analizowanym stanie faktycznym w umowie leasingu nie określono terminu płatności opłaty wstępnej. Informacje w tym zakresie jest natomiast zawarta na fakturze pro forma. Podatnik wystawia fakturę w momencie uiszczenia płatności przez klienta. Na tle tych okoliczności powstała wątpliwości w zakresie daty powstania obowiązku podatkowego dla opłaty wstępnej z tytułu zawarcia umowy leasingu, a mianowicie, czy powstaje on w momencie wystawienia faktury czy w momencie upływu terminu płatności z faktury pro formy.
W mojej ocenie obowiązek rozliczenia VAT z tytułu opłaty wstępnej powstaje z upływem terminu płatności wskazanego na fakturze pro forma.
Jak już wskazałem obowiązek w VAT z tytułu usług leasingu powstaje z chwilą wystawienia faktury, którą należy wystawić najpóźniej z upływem terminu płatności. Co ważne, ustawodawca nie zastrzegł, z jakiego dokumentu ma wynikać uzgodniony przez strony termin płatności za wykonane czynności, w szczególności nie zastrzegł, że termin ten musi wynikać z zawartej umowy. Tym samym za wiążący strony termin uznać należy termin wskazany w przekazanej klientowi fakturze pro forma. Oznacza to, że obowiązek rozliczenia podatku VAT należnego z tytułu opłaty wstępnej powstaje w terminie płatności określonym w ww. dokumencie. Co również istotne to fakt, że zgodnie z art. 106 ust. 3 pkt 4 u.p.t.u. faktura właściwa również winna być wystawiona we wskazanym w fakturze pro forma terminie płatności. O ile właściwa faktura jest wystawiona po tym dniu, tj. po upływie terminu płatności – zgodnie z art. 29a ust. 7 u.p.t.u. – nie wpływa ona już na moment powstania obowiązku podatkowego w VAT.

Marek Jurek, autor współpracuje z publikacją Vademecum Doradcy Podatkowego
Odpowiedzi udzielono 1.09.2015 r.