Pismo w sprawie szybkiego przygotowania zmian w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych skierował właśni do Ministra Finansów Jacka Vincenta-Rostowskiego Rzecznik Praw Obywatelskich Janusz Kochanowski. Rzecznik jest osobiście zainteresowany dalszym rozwojem sprawy, bowiem to on wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z konstytucją przepisów, które uniemożliwiają Polakom pracującym w Unii Europejskiej odliczać składki na ubezpieczenia: społeczne i zdrowotne od podatku płaconego w Polsce.

Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych osoby, które zamieszkują terytorium Polski podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości dochodów bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów. Jest to tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy. Zasadę te stosuje się z uwzględnieniem dwustronnych umów międzynarodowych w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu. Jedną z metod unikania podwójnego opodatkowania jest metoda zwana kredytem podatkowym, bądź metodą odliczenia. Przy jej zastosowaniu podatnik nie ma możliwości odliczenia od dochodu uzyskanego z tytułu działalności wykonywanej poza granicami Polski składek uiszczonych na ubezpieczenie społeczne zapłaconych poza granicami Polski. Osoby rozliczające się metodą kredytu podatkowego nie mają też możliwości odliczenia od podatku składek zapłaconych na ubezpieczenie zdrowotne, jeśli składki te nie zostały odliczone w państwie członkowskim Unii Europejskiej, na terenie którego praca ta była świadczona. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich przepisy w zakwestionowanym zakresie dyskryminują pracę za granicą i nie respektują zasad wynikających z prawa europejskiego.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 7 listopada 2007 r. (sygnatura akt K 18/06) orzekł, że:

- art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych w zakresie, w jakim wyłącza możliwość odliczenia przez podatników, o których mowa w art. 27 ust. 9 tej ustawy, od dochodu osiągniętego z działalności wykonywanej poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej zapłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, w sytuacji gdy składki te nie zostały odliczone od dochodu w państwie członkowskim Unii Europejskiej, na terenie którego działalność ta była wykonywana, jest niezgodny z art. 32 w związku z art. 2 Konstytucji.
- art. 27b ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w zakresie, w jakim wyłącza możliwość odliczenia przez podatników, o których mowa w art. 27 ust. 9 ustawy, od podatku należnego z tytułu działalności wykonywanej poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej składek na ubezpieczenie zdrowotne, w sytuacji gdy składki te nie zostały odliczone w państwie członkowskim Unii Europejskiej, na terenie którego działalność ta była wykonywana, jest niezgodny z art. 32 w związku z art. 2 Konstytucji.

Powyższe przepisy stracą moc obowiązującą z dniem 30 listopada 2008 r.

Trybunał uznał, że zakwestionowane przepisy naruszają zasadę sprawiedliwości społecznej. Utrudniają też przepływ osób w ramach Unii Europejskiej, bowiem mogą zniechęcać Polaków do szukania pracy w krajach Unii. Zdaniem Trybunału, za granicę wyjeżdżają głównie osoby, które w ogóle nie mogły znaleźć zatrudnienia w Polsce lub pracy odpowiedniej do swoich kwalifikacji. Ponoszą też za granicą wyższe koszty utrzymania. "Elementarna sprawiedliwość społeczna wymaga, aby nie byli za to karani gorszym traktowaniem" - uzasadniała  wyrok sędzia Trybunału Teresa Liszcz.
          Według Trybunału, gorsze traktowanie osób pracujących za granicą w stosunku do osób pracujących w Polsce może sprawić, że na stałe przeniosą się one za granicę, a wtedy przestaną od nich wpływać jakiekolwiek podatki.
             Trybunał Konstytucyjny stwierdził niekonstytucyjność kwestionowanych przepisów w zakresie, w jakim wyłączają możliwość odliczania opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne bądź zdrowotne od dochodu stanowiącego podstawę obliczenia podatku lub od podatku. Obejmuje to podatników, którzy osiągnęli dochód z zatrudnienia w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej i tam opłacili składki ubezpieczeniowe, które nie zostały odliczone od uiszczonego w tym państwie podatku dochodowego. Rozciągnięcie preferencji podatkowych na podatników uzyskujących dochód z pracy za granicą sprawi, że do polskiego budżetu wpłynie z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych mniejsza kwota. Zdaniem Trybunału nie można jednak zgodzić się na to, żeby równowaga budżetowa była utrzymywana kosztem mniejszościowej grupy podatników, podczas gdy pozostali podatnicy zatrudnieni w kraju korzystają z preferencji podatkowych z uszczerbkiem dla budżetu.

Warto podkreślić, że wyrok Trybunału nie obejmuje osób mających swoje stałe miejsce zamieszkania i objętych nieograniczonym obowiązkiem podatkowym w Polsce, które wykonują działalność zarobkową za granicą w państwie nie należącym do Unii Europejskiej. Jest tak dlatego, ponieważ tylko w Unii Europejskiej obowiązuje koordynacja systemów ubezpieczeń społecznych. Oznacza ona między innymi wzajemne uznawanie okresów ubezpieczenia pracowników w innym państwie.

Z uwagi na to, aby nie zmieniać systemu podatkowego w trakcie trwania roku podatkowego oraz aby nadmiernie nie obciążać budżetu państwa Trybunał odroczył termin utraty mocy obowiązującej zakwestionowanych przepisów do 30 listopada 2008 r., dając ustawodawcy czas na zmianę przepisów uznanych za niekonstytucyjne. Trybunał zasugerował również, że okres odroczenia wejścia w życie wyroku ustawodawca powinien wykorzystać na zmianę przepisów podatkowych zgodnych z treścią orzeczenia, możliwa jest również w tym czasie zmiana zawartych przez Polskę umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub wprowadzenie postanowień dotyczących odliczania od podstawy opodatkowania bądź od podatku dochodowego składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.

Problem tkwi w tym, że na zmianę przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przed utratą mocy obowiązującej przepisów uznanych przez Trybunał za niekonstytucyjne jest mało czasu. Ministerstwo Finansów powinno szybko przygotować te zmiany, przede wszystkim z uwagi na interes wielu tysięcy Polaków pracujących za granicą i zrównanie ich szans z rodakami pracującymi w kraju.

            Można mieć obawy, że tak jak ma to miejsce w przypadku zmiany wielu innych przepisów uznawanych przez Trybunał Konstytucyjny za sprzeczne z Konstytucją, tak i ta zmiana zostanie przez rząd i Sejm wprowadzona w ostatniej chwili, tuż przed utratą mocy obowiązującej zakwestionowanych przepisów. Niedobrze jest, że w przypadku poprawiania przez rząd i Sejm ewidentnych bubli legislacyjnych osoby zainteresowane tą zmianą dowiadują się o jej ostatecznym kształcie w ostatniej chwili, zamiast mieć czas na spokojne się z nią zapoznanie. Ewidentnym tego przykładem może być przygotowana niemal w ostatniej chwili ważna dla wielu doradców podatkowych nowelizacja ustawy o doradztwie podatkowym (będąca skutkiem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z maja 2007 r.), która weszła w życie dokładnie w dniu 5 grudnia 2007 r., a więc dopiero w dniu utraty mocy obowiązującej zakwestionowanych przez Trybunał przepisów. Doradcy podatkowi przez wiele miesięcy obawiali się utraty swoich uprawnień do wykonywania zawodu, nie znali (a powinni) kształtu zmian w ustawie o doradztwie podatkowym i czekali na uchwalenie przez Sejm stosownych zmian w przepisach.