1. Uwagi wstępne
Ministerstwo Finansów zdążyło już przyzwyczaić podatników do tego, że co pewien czas wydawane są nowe rozporządzenia dotyczące kas fiskalnych. Analizując kolejne zmiany prawne w tym zakresie można zaobserwować, że częstotliwość wydawania przepisów wykonawczych dotyczących kas rejestrujących stopniowo się zwiększa: o ile niegdyś przepisy wydawane były raz na kilka lat, o tyle później standardem stały się rozporządzenia wydawane co roku, zaś obecnie mamy do czynienia z praktyką wydawania rozporządzeń co pół roku. Czyżby kolejnym krokiem miały być rozporządzenia wydawane co kwartał?
Taka a nie inna praktyka zdaje się wynikać przede wszystkim z faktu, że Ministerstwo zdaje się nadal nie mieć pomysłu na rozstrzygnięcie kilku – społecznie oczekiwanych – aczkolwiek drażliwych kwestii związanych z obowiązkiem używania kas fiskalnych. Dotyczy to przede wszystkim objęcia obowiązkiem stosowania kas prawników i lekarzy. Praktyka wydawania rozporządzeń o kasach co pół roku zdaje się być wynikiem przysłowiowej „gry na zwłokę” w oczekiwaniu na to, że a nuż uda się coś wymyślić w tej kwestii.
Niemniej jednak co pół roku kolejne grupy podatników oczekują z drżeniem serca na wydanie nowego rozporządzenia o kasach. W lipcu 2008 r. po raz kolejny oszczędzono jednak podatników, w zasadzie utrzymując dotychczasowy zakres wyłączeń (zwolnień) spod obowiązku stosowania kas rejestrujących. Wskazać natomiast należy, że nowe rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 czerwca 2008 r. w sprawie kas rejestrujących (Dz. U. Nr 113, poz. 720) - dalej r.k.r., wprowadziło kilka zmian korzystnych dla podatników. Doprecyzowano także warunki stosowania niektórych zwolnień przedmiotowych spod obowiązku stosowania kas rejestrujących. Należy w związku z tym je omówić.
2. Wyłączenia zwolnień od kas a czynności na rzecz własnych pracowników
Od kilku już lat dokonywanie przez podatników określonych usług, bądź też sprzedaż pewnych towarów powoduje, że podatnicy ci nie mają prawa do żadnych zwolnień od obowiązku stosowania kas rejestrujących. Stosowne wyłączenia od zwolnienia zawarte są w przepisach § 4 r.k.r. (tradycyjnie znajdują się one w § 4 kolejnych rozporządzeń w sprawie kas).
Związane jest to z faktem, że obrót takimi towarami często odbywa się w tzw. „szarej strefie”. Poprzez wymóg używania kas przy ich sprzedaży zmierza się do tego, aby skłaniać podatników do legalnego handlu takimi towarami i usługami.
Wyłączenie to miało dotychczas charakter bezwarunkowy. Powodowało to, że obowiązkiem stosowania kas obejmowani byli również podatnicy, w sytuacji gdy absolutnie nie pojawiało się zagrożenie, o którym mowa. Co więcej – wyłączenie ze zwolnienia obejmowało sprzedaż, która była zwolniona przedmiotowo z obowiązku jej ewidencjonowania na kasie. Chodzi tutaj przede wszystkim o sprzedaż pewnych towarów przez podatnika na rzecz swoich własnych pracowników (dotyczyło to przede wszystkim sprzedaży używanych telefonów komórkowych, używanego sprzętu komputerowego). W konsekwencji wiele firm – handlujących wyłącznie z innymi przedsiębiorcami – wskutek sprzedaży własnym pracownikom używanego sprzętu „biurowego” musiało zakładać kasy fiskalne. Była to z pewnością sytuacja nieprawidłowa.
W związku w nowym r.k.r. przewidziano stosowne wyłączenie. Otóż jak wynika z § 4 ust. 2 r.k.r. sprzedaż swoim własnym pracownikom oraz sprzedaż członkom swojej spółdzielni:
- silników spalinowych tłokowych, wewnętrznego spalania, typu stosowanego w pojazdach mechanicznych (PKWiU 34.10.1), nadwozi do pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep (PKWiU 34.2), części i akcesoriów do pojazdów mechanicznych i ich silników (PKWiU 34.3);
- sprzętu radiowego, telewizyjnego i telekomunikacyjnego, z wyłączeniem lamp elektronowych i innych elementów elektronicznych oraz części do aparatów i urządzeń do operowania dźwiękiem i obrazem, anten, (ex PKWiU 32),
- sprzętu fotograficznego, z wyłączeniem części i akcesoriów do sprzętu i wyposażenia fotograficznego, (ex PKWiU 33.40.3);
- wyrobów z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali, których sprzedaż nie może korzystać ze zwolnienia podmiotowego od VAT;
- nagranych, z zapisanymi danymi lub zapisanymi pakietami oprogramowania komputerowego (w tym również sprzedawanymi łącznie z licencją na użytkowanie): płyt CD, DVD, kaset magnetofonowych,
nie powoduje utraty prawa do zwolnienia przedmiotowego od stosowania kas rejestrujących. Pamiętać bowiem należy, że „dostawa towarów i świadczenie usług przez podatnika na rzecz jego pracowników oraz przez spółdzielnie mieszkaniowe na rzecz członków lub innych osób, którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, lub które są właścicielami lokali położonych w budynkach administrowanych przez spółdzielnie mieszkaniowe, jak również przez wspólnoty mieszkaniowe na rzecz właścicieli lokali” jest wolna przedmiotowo od ewidencjonowania w kasie rejestrującej.
Jeśli jednak podatnik przed dniem 1 lipca 2008 r. utracił prawo do zwolnienia od kas, to wówczas będzie obowiązany ewidencjonować w kasie sprzedaż, o której mowa. Obowiązek ewidencji tego rodzaju sprzedaży w kasie powstanie także wówczas, gdy podatnik (już po dniu 1 lipca 2008 r.) straci prawo do zwolnienia z innego tytułu (np. w związku z przekroczeniem limitu dla zwolnienia podmiotowego od kas).
3. Zmiany w katalogu czynności zwolnionych przedmiotowo od ewidencji w kasie
W załączniku nr 1 do r.k.r. wymienione zostały rodzaje czynności oraz poszczególne czynności, które są zwolnione (przedmiotowo) od obowiązku rejestrowania ich w kasie fiskalnej. Katalog zwolnień jak wcześniej liczył 46 pozycji, także i obecnie ma 46 pozycji.
W odniesieniu do pewnych czynności wprowadzono wszakże dodatkowe warunki przysługiwania zwolnienia. Są one związane z dokumentowaniem tych czynności. Zauważyć bowiem należy, że w przypadku sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (a taka właśnie sprzedaż jest ewidencjonowana w kasie fiskalnej) nie ma bezwzględnego obowiązku wystawiania faktury. W wielu zatem przypadkach (gdy nabywcy nie żądali faktur – do czego mają prawo) taka sprzedaż mogła pozostać niezaewidencjonowana. To zaś sprzyjało uchylaniu się od opodatkowania. W związku z tym – w odniesieniu do pewnych czynności (w przypadku których wysoce prawdopodobne jest zagrożenie, o którym mowa wyżej) wprowadzono dodatkowe warunki dokumentacyjne, pozwalające zachować zwolnienie od obowiązku stosowania kas rejestrujących.
Od dnia 1 lipca 2007 r. od obowiązku ewidencjonowania w kasie zwolnione są:
- usługi krótkotrwałego zakwaterowania pozostałe, gdzie indziej niesklasyfikowane (z wyłączeniem usług hotelarskich i turystycznych);
- usługi magazynowania i przechowywania towarów pozostałe - wyłącznie przechowywanie i dozór mienia;
- usługi w zakresie wynajmowania nieruchomości na własny rachunek;
- usługi obsługi nieruchomości świadczone na zlecenie;
- usługi architektoniczne i inżynierskie - wyłącznie usługi rzeczoznawstwa;
- usługi rekrutacji pracowników i pozyskiwania personelu;
- usługi detektywistyczne i ochroniarskie;
- usługi komercyjne pozostałe, gdzie indziej niesklasyfikowane, z wyłączeniem usług związanych z organizacją wystaw i targów;
o ile świadczenie tych usług przez podatnika w pełnym zakresie dokumentowane jest fakturą.
Jeśli zatem podatnik nie będzie dla tych usług wystawiał faktury, to wówczas ma obowiązek używać kasy rejestrującej (oczywiści jeśli nie ma do niego zastosowania inne zwolnienie, np. Podmiotowe). Dla takich podatników termin wprowadzenia kas § 2 pkt 2 r.k.r. ustala na dzień 1 listopada 2008 r. (wprowadza on bowiem zwolnienie dla tych usług – w tym zakresie w jakim były bezwarunkowo zwolnione od ewidencji na podstawie przepisów poprzedniego rozporządzenia - do dnia 31 października 2008 r.).
Ministerstwo Finansów zdążyło już przyzwyczaić podatników do tego, że co pewien czas wydawane są nowe rozporządzenia dotyczące kas fiskalnych. Analizując kolejne zmiany prawne w tym zakresie można zaobserwować, że częstotliwość wydawania przepisów wykonawczych dotyczących kas rejestrujących stopniowo się zwiększa: o ile niegdyś przepisy wydawane były raz na kilka lat, o tyle później standardem stały się rozporządzenia wydawane co roku, zaś obecnie mamy do czynienia z praktyką wydawania rozporządzeń co pół roku. Czyżby kolejnym krokiem miały być rozporządzenia wydawane co kwartał?
Taka a nie inna praktyka zdaje się wynikać przede wszystkim z faktu, że Ministerstwo zdaje się nadal nie mieć pomysłu na rozstrzygnięcie kilku – społecznie oczekiwanych – aczkolwiek drażliwych kwestii związanych z obowiązkiem używania kas fiskalnych. Dotyczy to przede wszystkim objęcia obowiązkiem stosowania kas prawników i lekarzy. Praktyka wydawania rozporządzeń o kasach co pół roku zdaje się być wynikiem przysłowiowej „gry na zwłokę” w oczekiwaniu na to, że a nuż uda się coś wymyślić w tej kwestii.
Niemniej jednak co pół roku kolejne grupy podatników oczekują z drżeniem serca na wydanie nowego rozporządzenia o kasach. W lipcu 2008 r. po raz kolejny oszczędzono jednak podatników, w zasadzie utrzymując dotychczasowy zakres wyłączeń (zwolnień) spod obowiązku stosowania kas rejestrujących. Wskazać natomiast należy, że nowe rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 czerwca 2008 r. w sprawie kas rejestrujących (Dz. U. Nr 113, poz. 720) - dalej r.k.r., wprowadziło kilka zmian korzystnych dla podatników. Doprecyzowano także warunki stosowania niektórych zwolnień przedmiotowych spod obowiązku stosowania kas rejestrujących. Należy w związku z tym je omówić.
2. Wyłączenia zwolnień od kas a czynności na rzecz własnych pracowników
Od kilku już lat dokonywanie przez podatników określonych usług, bądź też sprzedaż pewnych towarów powoduje, że podatnicy ci nie mają prawa do żadnych zwolnień od obowiązku stosowania kas rejestrujących. Stosowne wyłączenia od zwolnienia zawarte są w przepisach § 4 r.k.r. (tradycyjnie znajdują się one w § 4 kolejnych rozporządzeń w sprawie kas).
Związane jest to z faktem, że obrót takimi towarami często odbywa się w tzw. „szarej strefie”. Poprzez wymóg używania kas przy ich sprzedaży zmierza się do tego, aby skłaniać podatników do legalnego handlu takimi towarami i usługami.
Wyłączenie to miało dotychczas charakter bezwarunkowy. Powodowało to, że obowiązkiem stosowania kas obejmowani byli również podatnicy, w sytuacji gdy absolutnie nie pojawiało się zagrożenie, o którym mowa. Co więcej – wyłączenie ze zwolnienia obejmowało sprzedaż, która była zwolniona przedmiotowo z obowiązku jej ewidencjonowania na kasie. Chodzi tutaj przede wszystkim o sprzedaż pewnych towarów przez podatnika na rzecz swoich własnych pracowników (dotyczyło to przede wszystkim sprzedaży używanych telefonów komórkowych, używanego sprzętu komputerowego). W konsekwencji wiele firm – handlujących wyłącznie z innymi przedsiębiorcami – wskutek sprzedaży własnym pracownikom używanego sprzętu „biurowego” musiało zakładać kasy fiskalne. Była to z pewnością sytuacja nieprawidłowa.
W związku w nowym r.k.r. przewidziano stosowne wyłączenie. Otóż jak wynika z § 4 ust. 2 r.k.r. sprzedaż swoim własnym pracownikom oraz sprzedaż członkom swojej spółdzielni:
- silników spalinowych tłokowych, wewnętrznego spalania, typu stosowanego w pojazdach mechanicznych (PKWiU 34.10.1), nadwozi do pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep (PKWiU 34.2), części i akcesoriów do pojazdów mechanicznych i ich silników (PKWiU 34.3);
- sprzętu radiowego, telewizyjnego i telekomunikacyjnego, z wyłączeniem lamp elektronowych i innych elementów elektronicznych oraz części do aparatów i urządzeń do operowania dźwiękiem i obrazem, anten, (ex PKWiU 32),
- sprzętu fotograficznego, z wyłączeniem części i akcesoriów do sprzętu i wyposażenia fotograficznego, (ex PKWiU 33.40.3);
- wyrobów z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali, których sprzedaż nie może korzystać ze zwolnienia podmiotowego od VAT;
- nagranych, z zapisanymi danymi lub zapisanymi pakietami oprogramowania komputerowego (w tym również sprzedawanymi łącznie z licencją na użytkowanie): płyt CD, DVD, kaset magnetofonowych,
nie powoduje utraty prawa do zwolnienia przedmiotowego od stosowania kas rejestrujących. Pamiętać bowiem należy, że „dostawa towarów i świadczenie usług przez podatnika na rzecz jego pracowników oraz przez spółdzielnie mieszkaniowe na rzecz członków lub innych osób, którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, lub które są właścicielami lokali położonych w budynkach administrowanych przez spółdzielnie mieszkaniowe, jak również przez wspólnoty mieszkaniowe na rzecz właścicieli lokali” jest wolna przedmiotowo od ewidencjonowania w kasie rejestrującej.
Jeśli jednak podatnik przed dniem 1 lipca 2008 r. utracił prawo do zwolnienia od kas, to wówczas będzie obowiązany ewidencjonować w kasie sprzedaż, o której mowa. Obowiązek ewidencji tego rodzaju sprzedaży w kasie powstanie także wówczas, gdy podatnik (już po dniu 1 lipca 2008 r.) straci prawo do zwolnienia z innego tytułu (np. w związku z przekroczeniem limitu dla zwolnienia podmiotowego od kas).
3. Zmiany w katalogu czynności zwolnionych przedmiotowo od ewidencji w kasie
W załączniku nr 1 do r.k.r. wymienione zostały rodzaje czynności oraz poszczególne czynności, które są zwolnione (przedmiotowo) od obowiązku rejestrowania ich w kasie fiskalnej. Katalog zwolnień jak wcześniej liczył 46 pozycji, także i obecnie ma 46 pozycji.
W odniesieniu do pewnych czynności wprowadzono wszakże dodatkowe warunki przysługiwania zwolnienia. Są one związane z dokumentowaniem tych czynności. Zauważyć bowiem należy, że w przypadku sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (a taka właśnie sprzedaż jest ewidencjonowana w kasie fiskalnej) nie ma bezwzględnego obowiązku wystawiania faktury. W wielu zatem przypadkach (gdy nabywcy nie żądali faktur – do czego mają prawo) taka sprzedaż mogła pozostać niezaewidencjonowana. To zaś sprzyjało uchylaniu się od opodatkowania. W związku z tym – w odniesieniu do pewnych czynności (w przypadku których wysoce prawdopodobne jest zagrożenie, o którym mowa wyżej) wprowadzono dodatkowe warunki dokumentacyjne, pozwalające zachować zwolnienie od obowiązku stosowania kas rejestrujących.
Od dnia 1 lipca 2007 r. od obowiązku ewidencjonowania w kasie zwolnione są:
- usługi krótkotrwałego zakwaterowania pozostałe, gdzie indziej niesklasyfikowane (z wyłączeniem usług hotelarskich i turystycznych);
- usługi magazynowania i przechowywania towarów pozostałe - wyłącznie przechowywanie i dozór mienia;
- usługi w zakresie wynajmowania nieruchomości na własny rachunek;
- usługi obsługi nieruchomości świadczone na zlecenie;
- usługi architektoniczne i inżynierskie - wyłącznie usługi rzeczoznawstwa;
- usługi rekrutacji pracowników i pozyskiwania personelu;
- usługi detektywistyczne i ochroniarskie;
- usługi komercyjne pozostałe, gdzie indziej niesklasyfikowane, z wyłączeniem usług związanych z organizacją wystaw i targów;
o ile świadczenie tych usług przez podatnika w pełnym zakresie dokumentowane jest fakturą.
Jeśli zatem podatnik nie będzie dla tych usług wystawiał faktury, to wówczas ma obowiązek używać kasy rejestrującej (oczywiści jeśli nie ma do niego zastosowania inne zwolnienie, np. Podmiotowe). Dla takich podatników termin wprowadzenia kas § 2 pkt 2 r.k.r. ustala na dzień 1 listopada 2008 r. (wprowadza on bowiem zwolnienie dla tych usług – w tym zakresie w jakim były bezwarunkowo zwolnione od ewidencji na podstawie przepisów poprzedniego rozporządzenia - do dnia 31 października 2008 r.).