W przedmiotowej sprawie fiskus stwierdził, że spółka zawyżyła koszty uzyskania przychodów o kwotę poniesioną na zapłatę kary umownej. Karę na spółkę nałożył NFZ. Spółka nie dopełniła bowiem pewnych czynności, które wynikały z umowy łączącej ją z NFZ. Uchybienia polegały między innymi na tym, że zaistniały niezgodności pomiędzy wykazem podwykonawców, a wykonawcami faktycznie realizującymi świadczenia oraz na braku stosownej z nimi umowy. W konsekwencji spółka nie wypełniła postanowień umowy z NFZ i nie zapewniła kompleksowego świadczenia usług medycznych w lokalizacji. Fiskus uznał, że w sprawie nie mógł znaleźć zastosowania przepis art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Spółka wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji.

Sprawa trafiła do WSA w Szczecinie. Zdaniem sądu zwrot "w celu" użyty w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT oznacza, że nie każdy wydatek poniesiony przez podatnika w związku z prowadzoną działalnością podlega odliczeniu, jako koszt podatkowy, lecz tylko ten wydatek, którego poniesienie ma lub może mieć wpływ na powstanie przychodów oraz zabezpieczenie lub zachowanie źródeł przychodu. Zdaniem sądu wydatek spółki z tytułu kary umownej ani nie przyczynił się, ani też nie mógł przyczynić się do jego powstania. Kara umowna nie została poniesione także w celu zabezpieczenia lub zachowania źródła przychodów.

Zdaniem sądu nałożona kara umowna miała charakter sankcyjny, a nie nakierowany na powstanie jakiegokolwiek przychodu czy zabezpieczenie lub zachowanie źródła przychodów. Niezależnie od tego, że brak jest związku tego wydatku z przychodem, należy zaznaczyć, że wydatku tego Spółka mogłaby uniknąć, gdyby przestrzegała zapisów umowy i działała zgodnie z prawem.

Kary umowne będące następstwem niewykonania umów (co miało miejsce w niniejszej sprawie) nie stanowią kosztu uzyskania przychodu ze względu na brak cech działania celowego, wymaganego przez przepis. Cechą bowiem kary umownej jest jej następczy charakter (kara umowna jest skutkiem pewnego działania, jakim było zaniechanie, a nie przesłanką ewentualnego uzyskania przychodu). Poza tym, jak wynika z przypisów Kodeksu cywilnego, umów należy dotrzymywać, należy też przestrzegać przepisów regulujących stosunki cywilnoprawne, na mocy których określony podmiot staje się wierzycielem innego podmiotu, czego prawo podatkowe nie może ignorować i zrównywać z legalnym działaniem podatnika. Okoliczność, że niezapłacenie kary mogłoby spowodować zerwanie umowy, nie ma znaczenia dla oceny spornej kwestii. Nadal bowiem, nawet przy założeniu prezentowanym przez spółkę, kwestionowanemu wydatkowi brakuje cechy racjonalnego działania ukierunkowanego na osiągnięcie przychodu.

Wyrok WSA w Szczecinie z 14 czerwca 2013 r., I SA/Sz 188/13