Jakie skutki wywoła na gruncie VAT potrącenie wierzytelności?

Pytanie pochodzi z publikacji Vademecum Głównego Księgowego Spółka A otrzymała od Spółki B na rachunek bankowy kilka zaliczek na wykonanie pewnych usług, udokumentowała ten fakt fakturami zaliczkowymi VAT oraz odprowadziła VAT należny. Spółki rozwiązały umowę na realizację usług, w związku z czym zaliczki powinny być zwrócone spółce B. Jednak strony się umówiły, że Spółka B udzieli spółce A pożyczki na kwotę zaliczek i pożyczka zostanie zwrócona w ciągu roku. Czy w związku z udzieloną pożyczką należy wystawić faktury korygujące zaliczkowe, mimo że zaliczki faktycznie nie zostaną przelane zostaną zwrócone za jakiś czas w formie pożyczki? Z jaką datą można wystawić faktury zaliczkowe?

Odpowiedź:

W sytuacji opisanej w pytaniu spółka A i spółka B są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami. Na spółce A ciąży dług wynikający z obowiązku zwrotu zaliczki na rzecz spółki B, a na spółce B dług wynikający z obowiązku udzielenia pożyczki spółce A. Oznacza to, że każda ze spółek może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej spółki.

Potrącenie wierzytelności należy traktować w takim przypadku jak zwrot zaliczki, a więc podatnik dokonujący zwrotu zaliczki wystawia fakturę korygującą – najwcześniej z chwilą dokonania zwrotu zaliczki (potrącenia wierzytelności).

Uzasadnienie:

W sytuacji opisanej w pytaniu spółka A otrzymała od spółki B zaliczki na poczet wykonania usług, które udokumentowała fakturami zaliczkowymi. Spółki rozwiązały umowę na realizację usług, w związku z czym zaliczki powinny być zwrócone spółce B, jednak spółki umówiły się, że Spółka B udzieli spółce A pożyczki na kwotę zaliczek.

Przepis art. 498 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121) stanowi, że gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.

Mamy więc do czynienia z sytuacją, gdy spółka A i spółka B są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami. Na spółce A ciąży dług wynikający z obowiązku zwrotu zaliczki na rzecz spółki B, a na spółce B dług wynikający z obowiązku udzielenia pożyczki spółce A. Zatem każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej spółki.

Potrącenie wierzytelności należy traktować w takim przypadku jak zwrot zaliczki.

Zgodnie z art. 106j ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.) – dalej u.p.t.u. – w przypadku gdy po wystawieniu faktury dokonano zwrotu nabywcy całości lub części zapłaty, o której mowa w art. 106b ust. 1 pkt 4 u.p.t.u., podatnik wystawia fakturę korygującą.

Tak więc spółka A, w związku z dokonaniem na rzecz spółki B zwrotu zaliczki (w formie potrącenia wierzytelności), winna wystawić fakturę korygującą do faktury zaliczkowej.

Przepisy art. 106i i 106j u.p.t.u. nie regulują kwestii terminu, w którym podatnik winien wystawić fakturę korygującą dokumentującą zwrot zaliczki. Winna być ona wystawiona nie wcześniej niż z chwilą dokonania zwrotu zaliczki, tj. przesłanki do jej wystawienia.

Karol Różycki

Odpowiedzi udzielono 27.11.2015 r.