Jakie skutki podatkowe wywołuje fakt nieprzyjęcia faktury przez kontrahenta?

Mimo odesłania przez kontrahenta faktury z informacją o braku księgowania, jesteście Państwo obowiązani do zapłaty kwoty VAT wykazanej na fakturze (jeżeli kwota podatku została na niej wykazana).

Pytanie

Firma złożyła zamówienie, które określało termin realizacji usługi (nie ma potwierdzenia pisemnego). Zamówienie zrealizowano po terminie i zdecydowanie w nieodpowiedniej jakości. Na skutek tego firma poniosła koszty z tytułu naprawy i odmówiła zapłaty z tytułu wystawionej za usługę faktury. Ponieważ nie doszło do porozumienia między kontrahentami co do korekty faktury, nasza firma wysłała fakturę dokumentującą swoje szkody i oświadczenie o kompensacie. Kontrahent odesłał fakturę i oświadczenie z adnotacją "bez księgowania". Wystawiona przez naszą firmę faktura sprzedaży została wpisana do rejestru i odprowadziliśmy VAT.
Jakie skutki podatkowe wywołuje fakt nieprzyjęcia faktury przez kontrahenta w tych okolicznościach?

Odpowiedź

Wystawienie przez Państwa faktury było w przedstawionej sytuacji błędem. Mimo to (i mimo odesłania przez kontrahenta faktury z informacją o braku księgowania) jesteście Państwo obowiązani do zapłaty kwoty VAT wykazanej na fakturze (jeżeli kwota podatku została na niej wykazana).

Uzasadnienie

Odpowiedź na pytanie należy rozpocząć od wyjaśnienia, że fakturami dokumentowana może być wyłącznie sprzedaż (zob. art. 106 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm. – dalej u.p.t.u.), a więc odpłatne dostawy towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów (zob. art. 2 pkt 22 u.p.t.u.). Aby zatem mogła być wystawiona faktura, wystąpić musi sprzedaż, którą ta faktura ma dokumentować. W innych przypadkach faktur nie wolno wystawiać. W szczególności nie można traktować faktur jako uniwersalnych dokumentów obciążeniowych.

Mając to na uwadze wyjaśnić pragnę, że odszkodowania nie podlegają opodatkowaniu VAT (zob. przykładowo interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 16 sierpnia 2011 r., IPTPP3/443-28/11-4/IB czy interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 28 listopada 2011 r., IPPP3/443-1165/11-2/MK). Powoduje to, że obciążanie kontrahentów odszkodowaniami nie może być dokumentowane fakturami. Obciążenia takie powinny być dokumentowane w inny sposób, np. notami obciążeniowymi.

Jest to o tyle istotne, że wystawiona przez Państwa faktura dokumentuje w istocie odszkodowanie (za poniesione koszty naprawy), które nałożyliście Państwo na kontrahenta. Oznacza to, że firma popełniła błąd wystawiając tę fakturę. Mimo to wystawienie tej faktury wywołało skutki na gruncie VAT. Jak bowiem stanowi art. 108 ust. 1 u.p.t.u., w przypadku gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty.

Oznacza to, że firma jest obowiązana do zapłaty VAT wykazanego na przedmiotowej fakturze (o ile kwota tego podatku została na tej fakturze wykazana). Co istotne, dominuje stanowisko, że zapłata taka nastąpić powinna bez uwzględniania tej faktury w deklaracji VAT (a w konsekwencji bez uwzględniania jej w ewidencji VAT). Jak czytamy w wyroku NSA z 19 stycznia 2010 r. (I FSK 1759/08), "przepis art. 108 ust. 1 ustawy z 2004 r. o podatku od towarów i usług dotyczy każdego podmiotu wystawiającego fakturę obejmującą VAT w sytuacji, kiedy czynność nie podlega temu podatkowi, czy jest od podatku zwolniona, jak również z oceną charakteru tej należności, a więc, że nie jest podatek należny z tytułu dokonania jednej z czynności podlegającej opodatkowaniu, a wymienionej w art. 5 tej ustawy. Wobec tego należność ta nie może być ujmowana w deklaracji, w której podatnik dokonuje rozliczenia podatku należnego w rozumieniu podatku od czynności podlegających opodatkowaniu z uwzględnieniem podatku naliczonego".

Na wskazany obowiązek w żaden sposób nie wpływa fakt, że kontrahent odesłał przedmiotową fakturę z oświadczeniem o jej nieksięgowaniu. Okoliczność ta nie wyłącza wskazanego powyżej obowiązku zapłaty przez firmę VAT wynikającego z przedmiotowej faktury.