Odpowiedź:
Zgodnie z najświeższymi poglądami sądów administracyjnych wierzytelność może być jedynie przedmiotem wkładu niepieniężnego, co oznacza, że konwersja wierzytelności na udziały w spółce rodzi u wnoszącego aport przychód w wysokości nominalnej wartości objętych udziałów.

Uzasadnienie:
W obrocie gospodarczym przyjmuje się, że przedmiotem wkładu niepieniężnego mogą być w szczególności prawa majątkowe, w tym m.in. wierzytelności.
Wierzytelność jest uprawnieniem jednego podmiotu (wierzyciela) do żądania od drugiego podmiotu (dłużnika) świadczenia o charakterze pieniężnym.
Przedmiotem aportu może być zarówno wierzytelność przysługująca podmiotowi obejmującemu udziały (akcje) w stosunku do osoby trzeciej, jak i wierzytelność przysługująca temu podmiotowi w stosunku do spółki (czyli wierzytelność przysługująca wspólnikowi w stosunku do spółki, zwana dalej wierzytelnością własną).
Operację, w wyniku której dochodzi do zamiany wierzytelności wspólnika wobec spółki na udziały, określa się z punktu widzenia wspólnika jako konwersję wierzytelności na udziały.
Natomiast określanie skutków podatkowych konwersji wierzytelności na kapitał zakładowy budzi wiele wątpliwości. Generalnie, w praktyce stosowane są dwa sposoby przeprowadzenia tego typu operacji. Jedna z metod polega na wniesieniu wierzytelności przez udziałowca-wierzyciela do spółki-dłużnika tytułem wkładu niepieniężnego w zamian za udziały w podwyższonym kapitale zakładowym spółki. Wniesienie aportu do spółki kapitałowej w zamian za udziały w tej spółce powoduje powstanie po stronie wnoszącego wkład przychodu do opodatkowania.
Zgodnie bowiem z art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. Z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) – dalej u.p.d.o.f. w przypadku wniesienia wkładu niepieniężnego do spółki kapitałowej (w tym w postaci wierzytelności) po stronie udziałowca lub akcjonariusza powstaje przychód w wysokości nominalnej wartości udziałów (akcji) objętych w zamian za wkład niepieniężny.
Jak wynika z powyższego, gdy podmiot wnosi do spółki kapitałowej (z o.o. lub akcyjnej) wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, osiąga w związku z tą operacją przychód. Jest nim nominalna wartość udziałów (akcji) objętych w zamian za wkład niepieniężny. Przychód rozpoznaje się na moment wniesienia wkładu. Taki wniosek wynika m.in. z orzeczenia NSA z dnia 7 grudnia 2012 r., II FSK 827/11.
Druga metoda konwersji wierzytelności na kapitał polega na objęciu przez udziałowca-wierzyciela udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym spółki-dłużnika w zamian za wkład pieniężny. Jednak zamiast faktycznej wpłaty gotówki następuje potrącenie wierzytelności spółki w związku z wydaniem udziałów z konwertowaną wierzytelnością wspólnika wobec spółki.
Ta metoda konwersji wierzytelności na kapitał jest podatkowo neutralna w momencie przeprowadzenia transakcji. Innymi słowy, udziałowiec nie ma obowiązku rozpoznania jakiegokolwiek przychodu na moment objęcia udziałów we wskazany sposób. Wszelkie konsekwencje podatkowe odroczone są do momentu zbycia tych udziałów.
Problem jednak w tym, że kwestia, czy w przypadku wierzytelności można mówić o wkładzie pieniężnym, którego wniesienie nie powodują powstania przychodu nie jest oceniana jednolicie zarówno przez organy podatkowe, jak i sądy administracyjne.
Stanowisko korzystne dla podatników – zgodnie z którym brak jest podstaw, aby na gruncie podatku dochodowego wkład pieniężny traktować jak aport z tego tylko względu, że zamiast zapłaty gotówką lub pieniądzem bankowym zastosowane zostanie potrącenie wierzytelności pieniężnych, a w konsekwencji brak jest podstaw, aby uznać, że mamy do czynienia z czynnością powodującą powstanie przychodu – zostało zaprezentowane m.in. w interpretacjach indywidualnych Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 15 maja 2013 r., ILPB3/423-78/13-2/EK, Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 22 września 2011 r., IBPBI/2/423-754/11/MO czy Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 8 maja 2014 r., IPTPB3/423-50/14-2/PM, a także w wyroku z dnia 12 czerwca 2013 r., III SA/Wa 3499/12.
Nie wszystkie organy podatkowe i sądy podzielają zaprezentowany wyżej pogląd o neutralności podatkowej konwersji wierzytelności. Przykładowo, Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z dnia 10 lipca 2013 r., IPPB3/423-337/13-2/AG uznał, że konwersja wierzytelności wierzyciela oznacza jej zamianę na inne prawo majątkowe i nie jest wniesieniem wkładu w formie pieniężnej albowiem tę można zrealizować tylko przez wpłatę pieniądza (gotówki) lub przy użyciu pieniądza bankowego. Podobnie wypowiedział się WSA w wyroku z dnia 14 listopada 2012 r., III SA/Wa 427/12.
Ostatnio, powyższą kwestią zajął się NSA, który w wyroku z dnia 25 marca 2015 r., Il FSK 349/13 orzekł, że wierzytelność może być jedynie przedmiotem wkładu niepieniężnego, co oznacza, że objęcie udziałów w zamian za to prawo majątkowe rodzi obowiązek podatkowy u wnoszącego aport. Wcześniej tezy te sformułował NSA w orzeczeniu z dnia 25 czerwca 2014 r., II FSK 1799/12.
W świetle poglądów NSA organy podatkowe mogą również opowiadać się za taką oceną prawną konwersji pożyczki na kapitał zakładowy. Konsekwencją tego będzie uznanie, że u udziałowca dokonującego konwersji wierzytelności na udziały powstaje jednak przychód podatkowy w wysokości nominalnej wartości udziałów objętych w zamian za wkład.

Marek Jurek, autor współpracuje z publikacją Vademecum Doradcy Podatkowego
Odpowiedzi udzielono 21.09.2015 r.