Czy osoby niepełnosprawne mogą liczyć na zmianę niekorzystnych dla nich zasad przekazywania 1 proc. podatku na opp?

Nie milkną protesty osb niepełnosprawnych oraz ich rodzin w sprawie dokonanych z dniem 1 stycznia 2007 r. zmian zasad przekazywania 1 proc. podatku na organizacje pożytku publicznego. Szybko się okazało, jeszcze przed rozpoczęciem kampanii składania PIT-w za 2007 r., że zmiany te okazały się kolejnym bublem prawnym wymagającym szybkiej naprawy, bowiem zamiast pomc osobom potrzebującym, okazały się bardzo niekorzystne dla wielu osb niepełnosprawnych, w tym dzieci. Duża część osb niepełnosprawnych nie może skorzystać z pomocy finansowej od darczyńcw, bowiem w obecnym stanie prawnym to naczelnicy urzędw skarbowych w imieniu podatnika przekazują 1 proc. podatku, i to na konto danej fundacji, czy też stowarzyszenia. W praktyce uniemożliwia to skorzystanie z pieniędzy przez konkretne osoby niepełnosprawne, będące podopiecznymi tych organizacji. Czy i co w tej sprawie zamierza zrobić Ministerstwo Finansw? Czy jest szansa na zmianę kontrowersyjnych przepisw w najbliższym czasie?

Nowe zasady przekazywania 1 proc. podatku to kolejny bubel prawny

Uchwalona w dniu 16 listopada 2006 r. nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. nr 217, poz. 1588), wprowadzająca nowe zasady przekazywania 1 proc. podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego (opp) okazała się w dużej mierze kolejnym bublem prawnym. Zamiast bowiem ułatwić podatnikom przekazywanie 1 proc. podatku, spowodowała nieraz dramatyczną sytuację u wielu osób niepełnosprawnych, które leczą się lub rehabilitują wyłącznie dzięki pomocy darczyńców.
Warto przypomnieć, że w stanie prawnym obowiązującym do dnia 31 grudnia 2006 r. osoby niepełnosprawne lub rodzice niepełnosprawnych dzieci uzyskiwali środki pieniężne na leczenie, m.in. na rehabilitację m.in. z wpłat 1 proc. należnego podatku dochodowego od osób fizycznych, dokonywanych przez podatników na rzecz fundacji, których członkowie byli beneficjentami wpłat. Przepis art. 27 d ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r., nr 14, poz. 176 z późn. zm.) dopuszczał bowiem możliwość wskazania przez podatnika danych personalnych osoby niepełnosprawnej będącej członkiem fundacji lub jej numeru ewidencyjnego nadanego przez fundację. Wpłaty dokonywane były na wyodrębnione subkonta rachunku bankowego fundacji.
Osoby niepełnosprawne lub rodzice dzieci niepełnosprawnych, zgodnie z umową zawartą z fundacjami, samodzielnie zabiegali o środki pieniężne poprzez między innymi wysyłanie apeli o pomoc. W wielu przypadkach wysokość uzyskanych kwot była zatem wynikiem aktywności samych zainteresowanych i ich najbliższych.

Nowe zasady przekazywania 1 proc. podatku uniemożliwiają pomoc wielu osobom niepełnosprawnym

Wskazana wyżej nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, dokonana w dniu 16 listopada 2006 r. uchyliła – z dniem 1 stycznia 2007 r. – art. 27 d. Od tej daty przekazania 1 proc. podatku dokonują naczelnicy urzędów skarbowych, jeśli podatnik wskaże w zeznaniu podatkowym organizację pożytku publicznego, wymienioną w wykazie organizacji mających status organizacji pożytku publicznego (art. 45 ust. 5c – 5f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).
Zgodnie z art. 45 ust. 5d ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazanie w zeznaniu organizacji pożytku publicznego następuje przez podanie jej nazwy i numeru wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Przyjmując więc dosłowne (literalne) brzmienie wskazanego wyżej przepisu wyłącza on zatem możliwość wskazania przez podatnika danych personalnych osoby – lub jej numeru ewidencyjnego nadanego przez fundację, na rzecz na której chciałby przekazać kwotę 1 proc. podatku.
W praktyce zmiany dokonane nowelizacją ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 16 listopada 2006 r. powodują, że wszystkie wpłaty 1 proc. podatku są kierowane na jedno konto fundacji, które następnie decydują, jak rozdzielić uzyskane środki. Uniemożliwia to skorzystanie z pomocy przez konkretne osoby niepełnosprawne.

O zmianę przepisów zaapelował Rzecznik Praw Obywatelskich

Osoby niepełnosprawne i ich rodziny od dłuższego czasu ślą apele do Rzecznika Praw Obywatelskich, podkreślając, że nowe przepisy spowodowały, że osoby niepełnosprawne zostały pozbawione istotnego, a bywa, że jedynego źródła dochodu pozwalającego na sfinansowanie niezbędnego leczenia lub zabiegów rehabilitacyjnych.
Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się pod koniec ubiegłego roku do nowego Ministra Finansów Jana Vinceta-Rostowskiego o wydanie – w trybie art. 14a Ordynacji podatkowej – właściwej interpretacji art. 45 ust. 5c i ust. 5d ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dopuszczającej wskazywanie przez podatników w zeznaniach podatkowych – obok nazwy fundacji i numeru wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego – również danych personalnych konkretnej osoby fizycznej i/lub jej numeru ewidencyjnego nadanego przez fundację oraz zobowiązującej naczelników urzędów skarbowych do przekazania 1 proc. podatku na rzecz tak wskazanego beneficjenta.
RPO wskazał, że jeśli nie będzie podstaw prawnych do wydania takiego pisma, minister finansów powinien podjąć inicjatywę legislacyjną, która miałaby na celu zmianę art. 45 ust. 5c i ust. 5d umożliwiającą – tak jak było to dopuszczalne w stanie prawnym obowiązującym do końca 2006 r. – przekazywanie kwoty 1 proc. podatku na rzecz konkretnej osoby fizycznej gromadzącej, w ramach fundacji środki pieniężne niezbędne na leczenie i rehabilitację. Rzecznik Praw Obywatelskich podkreślił także, że dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin bardzo duże znaczenie ma odzyskanie już w rozliczeniu podatkowym za 2007 r. możliwości kierowania kwoty 1 proc. podatku na rzecz osób niepełnosprawnych, gromadzących środki na leczenie i rehabilitację w ramach fundacji. RPO zasugerował także nadanie ewentualnej zmianie przepisów w omawianej kwestii trybu pilnego.

Resort finansów umywa ręce?

Sprawa powyższa stała się również przedmiotem wielu interpelacji poselskich, skierowanych w ostatnim czasie do ministra finansów (między innymi nr 59). Wskazano w niej, że omawiana nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 16 listopada 2006 r., która wprowadziła zmienione zasady przekazywania 1 proc. podatku de facto częściowo odebrała podatnikom prawo do decydowania o sposobie wydatkowania swojego podatku. Wprawdzie nadal wskazuje się, której organizacji zostaną przekazane pieniądze, ale w poprzednim stanie prawnym można było wskazać także bardziej konkretny cel ich wydatkowania. W interpelacji zasugerowano ministrowi finansów wprowadzenie dwóch alternatywnych sposobów przekazania przez podatników 1% podatku dochodowego od osób fizycznych na rzecz organizacji pożytku publicznego:

• w sposób pośredni, przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego, poprzez wskazanie na formularzu rozliczenia rocznego PIT OPP, na rzecz której powinno nastąpić przekazanie 1% podatku, czyli zgodnie z aktualnym stanem prawnym,
• w sposób bezpośredni, poprzez wpłatę na rzecz OPP przelewem bankowym kwoty 1% podatku dochodowego dokonaną przed złożeniem rozliczenia rocznego PIT, czyli zgodnie z poprzednim stanem prawnym.

Powyższe rozwiązanie stanowiłoby nadal wyjście naprzeciw postulatom części podatników i OPP oczekujących uproszczenia przekazywania 1% podatku dochodowego i spełniałoby równocześnie oczekiwania tych podatników, którzy pragnęliby przekazywać 1% podatku konkretnie wskazywanym podopiecznym OPP. W interpelacji zasugerowano również, że z uwagi na fakt, że proces nowelizacji ustawy może być czasochłonny, a tym samym poprawione przepisy dotyczyłyby dopiero rozliczenia rocznego PIT za rok 2008, resort finansów powinien rozważyć wprowadzenie rozwiązania przejściowego umożliwiającego przekazanie 1% proc. podatku na gruncie aktualnie obowiązujących przepisów.

Jednak odpowiedź Ministerstwa Finansów na interpelację w omawianej kwestii nie brzmi optymistycznie. Można odnieść wrażenie, że resort finansów umywa ręce i nie kwapi się z przygotowaniem i szybkim wniesieniem stosownej i co ważne – precyzyjnie brzmiącej dla podatników – zmiany przepisów do Sejmu, która naprawiłaby obecny bubel prawny w omawianej kwestii. Resort finansów zasłania się tym, że także i w obecnym stanie prawnym podatnicy mogą wskazać, na jaki konkretnie cel przekazują 1 proc. podatku. W odpowiedzi na interpelację Ministerstwo Finansów wskazało, że celem zmian w przekazywaniu 1 proc. podatku na opp było uproszczenie tego przekazywania. Zdaniem resortu finansów zmiana zasad dokonywania wpłat z tytułu 1% nie oznacza, że darczyńcy zostali pozbawieni prawa do swobodnego ich przekazywania. Nadal to podatnik decyduje o tym, czy chce wspomóc cele statutowe organizacji pożytku publicznego, której organizacji oraz jaką kwotą. Taka sama reguła obowiązywała w poprzednim stanie prawnym.

Co mogą zrobić obecnie podatnicy chcący przekazać pomoc konkretnej osobie?

Co zatem mogą zrobić obecnie podatnicy, którzy chcą przekazać 1 proc. swojego podatku na rzecz konkretnej osoby niepełnosprawnej potrzebującej pomocy? Resort finansów wskazał, że w obecnym stanie prawnym podatnik, który chce podzielić się 1% swojego podatku z organizacją pożytku publicznego, nie musi sam dokonywać wpłaty na konto tej organizacji, a jedynie w składanym przez siebie zeznaniu podatkowym (PIT-28, PIT-36, PIT-36L, PIT-37, PIT-38) podać wysokość wnioskowanej (zadeklarowanej) wpłaty, która nie może przekroczyć kwoty odpowiadającej 1% podatku należnego, oraz dane pozwalające na właściwe zidentyfikowanie organizacji pożytku publicznego, tj. jej nazwę oraz numer wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Podatnik ma prawo wybrać tylko jedną organizację z zamieszczonych w wykazie ogłoszonym do końca roku podatkowego w drodze obwieszczenia przez ministra pracy i polityki społecznej w porozumieniu z ministrem sprawiedliwości.
Powyższą zmianę zasad przekazywania 1% na konto organizacji pożytku publicznego odzwierciedla konstrukcja zeznań podatkowych za 2007 r. Jednocześnie zdaniem resortu finansów podatnik w składanym przez siebie zeznaniu podatkowym może również podać dodatkowe informacje, które w jego ocenie mogą mieć wpływ na dystrybucję środków gromadzonych przez organizację pożytku publicznego (np. na konkretny cel). Informację tę podatnik będzie mógł zamieścić w rubryce „Inne informacje, w tym ułatwiające kontakt z podatnikiem”, znajdującej się bezpośrednio nad wnioskiem o przekazanie 1% podatku należnego, odpowiednio w: poz. 135 - PIT-28, poz. 311 - PIT-36, poz. 107 - PIT-36L, poz. 123 - PIT-37, poz. 59 - PIT-38.
Wskazane wyżej informacje zostaną przesłane organizacji pożytku publicznego przez organ podatkowy, jako uszczegółowienie przekazanych kwot.
Ministerstwo Finansów podkreśliło, że rozdysponowanie środków przekazanych przez organ podatkowy pozostaje w wyłącznej gestii organizacji pożytku publicznego i powinno odbywać się zgodnie z przedmiotem działalności organizacji określonym w statucie oraz z obowiązującymi przepisami prawa.
Reasumując, Ministerstwo Finansów wskazało, że umożliwienie wskazania przez podatnika szczegółowego celu 1 proc. podatku w składanym zeznaniu podatkowym jest rozsądnym kompromisem godzącym interesy zarówno organizacji pożytku publicznego, osób objętych działalnością statutową organizacji pożytku publicznego, jak i organów podatkowych odpowiedzialnych za przekazywanie środków na rachunki bankowe organizacji pożytku publicznego. Resort finansów podkreślił, że taki pogląd prezentuje również minister pracy i polityki społecznej (pismo z dnia 17 grudnia 2007 r., nr DPP-I-073-33-TA/07). W piśmie tym minister pracy i polityki społecznej wskazała, że przyjęcie wskazanego wyżej rozwiązania proponowanego przez Ministerstwo Finansów pozwoli wypełnić dyspozycję ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, zgodnie z którą podmiotem uprawnionym do otrzymywania kwot z 1 proc. podatku jest organizacja pożytku publicznego, a jednocześnie umożliwi organizacji pożytku publicznego dokonanie skutecznej redystrybucji kwot z 1% na szczegółowe cele, zgodnie z przedmiotem działalności określonym w statucie, w tym na rzecz osób objętych tą działalnością.

Przepisy podatkowe muszą być precyzyjne

Na koniec warto podkreślić, że przepisy prawa, zwłaszcza tak specyficzne jak podatkowe, muszą być precyzyjne. Skoro obecnie obowiązujące przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie wskazują wprost i nie można z nich wyinterpretować, że można wspomóc 1 proc. podatku konkretną osobę potrzebującą pomocy, oznacza to, że Ministerstwo Finansów powinno poważnie rozważyć kwestię nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w omawianej kwestii. Należy również dodać, że Trybunał Konstytucyjny w swoim orzecznictwie wielokrotnie wypowiadał się, że możliwe jest dokonywanie zmian w przepisach podatkowych w trakcie roku podatkowego, ale jedynie wówczas, gdy są one korzystne dla podatników. W omawianej sprawie takie zmiany niewątpliwie byłyby korzystne dla podatników przekazujących 1 proc. podatku na rzecz opp, ale przede wszystkim dla osób potrzebujących wsparcia finansowego na leczenie i rehabilitację.