Czy od zwrotu zawłaszczonych przez byłą księgową środków należy odprowadzić podatek dochodowy?

Pytanie pochodzi z publikacji Vademecum Głównego KsięgowegoSpółdzielnia mieszkaniowa zgodnie z wyrokiem sądu otrzymała od byłej księgowej kwotę 250.000 zł tytułem zwrotu przywłaszczonych środków w związku z pobieraniem z konta spółdzielni kartą bankomatową takiej kwoty przez kilka lat. Czy od otrzymanej kwoty spółdzielnia powinna odprowadzić podatek dochodowy?

Odpowiedź:
Odpowiedź jest uzależniona od konkretnych okoliczności faktycznych sprawy, w tym zwłaszcza od tego, czy powstała strata (w związku z przywłaszczeniem) była zaliczona do kosztów uzyskania przychodów, czy też nie.

Uzasadnienie:
Zgodnie z przepisem art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst. jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn. zm.) – dalej u.p.d.o.p., do przychodów zalicza się m.in. otrzymane pieniądze i środki pieniężne.
Spółdzielnia niewątpliwie otrzymała (otrzyma?) od swojej byłej księgowej pieniądze.
Niewątpliwie pieniądze te były zabierane z dyspozycji spółdzielni. Pochodziły one z przychodów spółdzielni.
W związku z zaborem tych pieniędzy spółdzielnia mieszkaniowa ponosiła straty (rozumiane jako uszczerbek majątkowy). Nie wiem, czy te straty były zaliczane do kosztów uzyskania przychodów, czy też nie.
W mojej ocenie istniały przesłanki do tego, aby zaliczyć tego rodzaju straty do kosztów podatkowych. Czy tak się stało – nie wiem.
W każdym razie – jeśli tak się stało (tzn. poniesione straty zostały zaliczone do kosztów podatkowych), to wówczas niewątpliwie zwrócone przez byłą pracownicę kwoty należałoby potraktować jako przychody podatkowe. Otwarte moim zdaniem pozostaje pytanie, czy przychód ów mógłby być zwolniony z podatku. Przepis art. 17 ust. 1 pkt 44 u.p.d.o.f. stanowi, że zwalnia się z podatku dochody spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych, towarzystw budownictwa społecznego oraz samorządowych jednostek organizacyjnych prowadzących działalność w zakresie gospodarki mieszkaniowej uzyskane z gospodarki zasobami mieszkaniowymi – w części przeznaczonej na cele związane z utrzymaniem tych zasobów, z wyłączeniem dochodów uzyskanych z innej działalności gospodarczej niż gospodarka zasobami mieszkaniowymi. Wprawdzie powyższy przychód nie pochodzi wprost z gospodarki zasobami mieszkaniowymi, jednakże uważam, że jeśli zawłaszczone przez pracownika pieniądze pochodziły z gospodarki zasobami mieszkaniowymi, to po ich zwrocie również należałoby uznać je za pochodzące (co najmniej pośrednio) z gospodarki zasobami mieszkaniowymi. To powodowałoby, że dochód z nich pochodzący – w razie przeznaczenia go na cele związane z utrzymaniem zasobów mieszkaniowych – korzystałby ze zwolnienia z podatku.
Jeśli natomiast zawłaszczone przez była pracownicę pieniądze (tzn. strata w ten sposób powstała) nie były zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, to wówczas moim zdaniem nie należałoby zaliczać zwróconych pieniędzy do przychodów podatkowych. W istocie bowiem oznaczałoby to podwójne opodatkowanie tych samych pieniędzy. Już raz bowiem podlegały one w spółdzielni opodatkowaniu w momencie, w którym zostały przez spółdzielnię uzyskane. Zgodnie z przepisem art. 12 ust. 4 pkt 6a u.p.d.o.p. do przychodów nie zalicza się zwróconych innych wydatków niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów. Wprawdzie trudno mówić tu dokładnie o „zwrocie wydatków” (zawłaszczone pieniądze nie były w zasadzie „wydatkiem”), jednakże powyższy przepis pokazuje filozofię prawodawcy: jeśli dany uszczerbek finansowy nie był kosztem uzyskania przychodów, to jego wyrównanie nie stanowi później przychodu. Opierając się na tym – można uważać, że zwrot, o którym mowa, nie powinien być w ogóle zaliczony do przychodów (a w konsekwencji podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym).

Adam Bartosiewicz, autor współpracuje z publikacją Vademecum Głównego Księgowego
Odpowiedzi udzielono 11.06.2015 r.