Pytanie

W 1983 r. nabyte zostało drogą dziedziczenia gospodarstwo rolne o powierzchni 1,4 ha wraz z budynkiem mieszkalnym o powierzchni 105 m2. Nigdy wcześniej nie został zgłoszony ten fakt do urzędu skarbowego. W sierpniu bieżącego roku sąd wydał postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.
Czy można obecnie powołać się na datę i fakt teraźniejszego zgłoszenia i skorzystać ze zwolnienia w ramach gospodarstwa rolnego?
Czy budynek o powierzchni 105 m2 może skorzystać ze zwolnienia?
Jeżeli urząd skarbowy będzie szacował wartość budynku to czy przyjmie ceny z 1983 r. (z momentu nabycia), z daty postanowienia sądu czy obecną datę zgłoszenia tego faktu do urzędu skarbowego?
Jakie należy złożyć w tej sprawie dokumenty do urzędu skarbowego?

Odpowiedź

Nabycie gospodarstwa rolnego będzie w tym przypadku korzystało ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn.
Nabycie budynku mieszkalnego może także skorzystać ze zwolnienia od podatku po spełnieniu przez nabywcę określonych warunków.
Przy ustalaniu wartości budynku należy brać pod uwagę jego wartość z dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądowego.

Uzasadnienie

Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 4 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn – dalej u.p.s.d. ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn korzysta nabycie własności lub prawa użytkowania wieczystego nieruchomości lub jej części wraz z częściami składowymi – pod warunkiem jednak, że w rozumieniu przepisów ustawy o podatku rolnym , w chwili nabycia ta nieruchomość stanowi gospodarstwo rolne lub jego część albo wejdzie w skład gospodarstwa rolnego będącego własnością nabywcy i to gospodarstwo rolne będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia.

Z treści pytania nie wynika czy nabywca prowadził nabyte w drodze dziedziczenia gospodarstwo przez okres 5 lat od dnia jego nabycia. Okoliczność ta jednak nie ma w tej sytuacji znaczenia. Otóż bowiem w myśl art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych , do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, które nastąpiło przed dniem wejścia w życie przedmiotowej ustawy zmieniającej (tj. przed dniem 1 stycznia 2007 r.), stosuje się przepisy u.p.s.d. w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej (tj. przepisy opublikowane w Dz. U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514 z późn. zm.). Zgodnie z tymi przepisami, ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn korzystało nabycie własności i prawa użytkowania wieczystego gospodarstwa rolnego lub jego części oraz innych praw do takiego gospodarstwa lub jego części, jak również działki przyzagrodowej, z wyjątkiem m.in. budynków mieszkalnych. W tej więc sytuacji, ze zwolnienia od podatku skorzysta niewątpliwie nabycie (przed 2007 r.) gospodarstwa rolnego – zwolnienie znajdzie zastosowanie bez względu na fakt czy nabywca to gospodarstwo prowadził.

Co do zasady, ze zwolnienia nie skorzysta natomiast nabycie budynku mieszkalnego. W tej jednak sytuacji, należy zwrócić uwagę na zwolnienie wynikające z tzw. ulgi mieszkaniowej, określonej w art. 16 u.p.s.d. Aby skorzystać z tejże ulgi, nabywca musi - zgodnie z art. 16 ust. 2 pkt 5 u.p.s.d. - spełnić określone warunki, w tym m.in. musi zamieszkiwać w nabytym lokalu lub budynku przez 5 lat:
- od dnia złożenia zeznania podatkowego - jeżeli w chwili złożenia zeznania nabywca mieszka w nabytym lokalu lub budynku,
- od dnia zamieszkania w nabytym lokalu lub budynku - jeżeli nabywca zamieszka w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego.

Ponadto, aby skorzystać ze zwolnienia od podatku nabywca nie może być właścicielem innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość bądź będąc nimi przeniesie własność budynku lub lokalu na rzecz zstępnych, Skarbu Państwa lub gminy oraz nie może dysponować spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu. Nie może być on także właścicielem spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego oraz wynikających z przydziału spółdzielni mieszkaniowych: prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym. W razie dysponowania tymi prawami, aby skorzystać ze zwolnienia podatnik powinien przekazać je zstępnym lub przekazać do dyspozycji spółdzielni, w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego (art. 16 ust. 2 pkt 2 i pkt 4 u.p.s.d.).
Podstawę opodatkowania będzie stanowiła w tym przypadku cena nabycia nieruchomości z dnia powstania obowiązku podatkowego (art. 7 ust. 1 u.p.s.d.), tj. z dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądowego (art. 6 ust. 4 u.p.s.d.).

Podatnik (nabywca) zobowiązany jest zgłosić nabycie na zeznaniu SD-3. Zgłoszenie to powinno zostać złożone w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądowego (art. 17a ust. 1 u.p.s.d.). W związku z faktem złożenia zeznania po terminie, zasadne byłoby w tej sytuacji złożenie dodatkowo informacji o popełnionym zaniechaniu (tzw. czynnego żalu) w trybie art. 16 § 1 Kodeksu Karnego Skarbowego . W tym względzie jednak należałoby zasięgnąć opinii w urzędzie skarbowym, do którego będzie składane zeznanie. Różne bowiem urzędy skarbowe stosują tu różną praktykę – może się okazać, że złożenie czynnego żalu nie będzie konieczne.

Przywołane akty prawne:

Ustawa z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 z późn. zm.)

Ustawa z 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 136, poz. 969 z późn. zm.)

Ustawa z 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. Nr 222, poz. 1629 z późn. zm.)

Ustawa z 10 września 1999 r. - Kodeks Karny Skarbowy (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 z późn. zm.)