Czy w świetle § 11 ust. 4 pkt 4 i 5 rozporządzenia w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów niezaewidencjonowanie kosztów zakupu stanowiących u podatnika pozostałe wydatki może skutkować uznaniem PKPiR za nierzetelną?
Niezaewidencjonowanie kosztu stanowiącego inny wydatek u podatnika prowadzącego PKPiR nie może skutkować uznaniem księgi za nierzetelną.
Jednym z najważniejszych dowodów w postępowaniu podatkowym są księgi podatkowe. Jeżeli są one prowadzone rzetelnie to mają taką samą moc dowodową jak dokumenty publiczne. Organy podatkowe mają jednak możliwość odrzucenia tego dowodu w sytuacji gdy księgi zawierają nieprawidłowości w postaci nierzetelności. Odrzucenie ksiąg jako dowodu powoduje zazwyczaj ustalenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania. Wymiar szacunkowy podstawy opodatkowania, mimo iż powinien być jak najbardziej zbliżony do rzeczywistego, w praktyce ma charakter represyjny. Zgodnie z art. 193 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) - dalej o.p. księgi podatkowe prowadzone rzetelnie stanowią dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów. Przepis art. 193 § 2 o.p. stanowi, że księgi podatkowe uważa się za rzetelne, jeżeli dokonywane w nich zapisy odzwierciedlają stan rzeczywisty. Przepisy te definiują pojęcie prawidłowości ksiąg (rzetelności i niewadliwości).
Księgi nierzetelne to księgi, które nie odpowiadają stanowi rzeczywistemu, a więc takie które nie dokumentują rzeczywistych zdarzeń księgowych (może to być np. niewpisanie faktury, brak dowodu będącego podstawą wpisu do księgi). Księgi podatkowe mogą być uznane za nierzetelne nie tylko wtedy, gdy ich analiza wskazuje na istnienie sprzeczności poszczególnych składników działalności gospodarczej, ale także wtedy, gdy poszczególne składniki tej działalności, np. marża handlowa, rażąco odbiegają od przeciętnych składników osiąganych w danej branży i podobnych warunkach prowadzonej działalności.
Fakt, że zapisy w księdze odpowiadają rzeczywistości (czyli oparte są na dowodach księgowych) nie musi oznaczać, że księga jest rzetelna. Przykładowo organ podatkowy na podstawie analizy kontroli remanentu może stwierdzić, że podatnik ukrywa obrót. W takim przypadku księga nie może stanowić dowodu, zgodnie bowiem z o.p. księgi stanowią dowód tylko tego, co wynika z zawartych w nich zapisów. Tak więc organ podatkowy, poza rzetelnymi zapisami w księgach może także poszukiwać innych dowodów, które mogą być podstawą ustalenia stanu rzeczywistego. Księga, w której nie zapisano wszystkich dowodów księgowych nie musi jednak automatycznie podlegać odrzuceniu. Zgodnie z § 11 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. Nr 152, poz. 1475 z późn. zm.) - dalej r.p.k.p.r., przewiduje się, że księgę uznaje się za rzetelną gdy brak zapisów spowodował podwyższenie kwoty podstawy opodatkowania, z wyjątkiem błędów polegających na niewykazaniu lub zaniżeniu kosztów zakupu materiałów podstawowych, towarów handlowych oraz kosztów robocizny. Tak więc w konkretnym stanie faktycznym opisanym w pytaniu nie może być mowy o nierzetelności, gdyż nie wpisując do podatkowej księgi przychodów i rozchodów wydatku nie zostały naruszone zapisy rozporządzenia. Legalną tolerancję nierzetelności wprowadzono do r.p.k.p.r., w którym przewidziano, że księgę uznaje się za rzetelną, gdy:
1) niewpisane lub błędnie wpisane kwoty przychodu nie przekraczają łącznie 0,5% przychodu wykazanego w księdze za dany rok podatkowy lub przychodu wykazanego w roku podatkowym do dnia, w którym naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej stwierdził te błędy, lub
2) brak właściwych zapisów jest związany z nieszczęśliwym wypadkiem lub zdarzeniem losowym, które uniemożliwiło podatnikowi prowadzenie księgi, lub
3) błędy spowodowały podwyższenie kwoty podstawy opodatkowania, z wyjątkiem błędów polegających na niewykazaniu lub zaniżeniu kosztów zakupu materiałów podstawowych, towarów handlowych oraz kosztów robocizny, lub
4) podatnik uzupełnił zapisy lub dokonał korekty błędnych zapisów w księdze przed rozpoczęciem kontroli przez naczelnika urzędu skarbowego lub przez organ kontroli skarbowej, lub
5) błędne zapisy są skutkiem oczywistej omyłki, a podatnik posiada dowody księgowe odpowiadające warunkom przewidzianym w przepisach prawa.
Na zakończenie niniejszych rozważań wskażę, że fakt niezaliczenia określonego wydatku do kosztów nie stanowi o nierzetelności księgi. Mimo, że przepisy podatkowe posługują się stwierdzeniem, że koszty pomniejszają przychody, to jednak potrącenie kosztów nie jest obowiązkiem podatnika, lecz jego uprawnieniem. Podatnik nie ma bowiem obowiązku potrącania kosztów uzyskania przychodów.
Niezaewidencjonowanie kosztu stanowiącego inny wydatek u podatnika prowadzącego PKPiR nie może skutkować uznaniem księgi za nierzetelną.
Jednym z najważniejszych dowodów w postępowaniu podatkowym są księgi podatkowe. Jeżeli są one prowadzone rzetelnie to mają taką samą moc dowodową jak dokumenty publiczne. Organy podatkowe mają jednak możliwość odrzucenia tego dowodu w sytuacji gdy księgi zawierają nieprawidłowości w postaci nierzetelności. Odrzucenie ksiąg jako dowodu powoduje zazwyczaj ustalenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania. Wymiar szacunkowy podstawy opodatkowania, mimo iż powinien być jak najbardziej zbliżony do rzeczywistego, w praktyce ma charakter represyjny. Zgodnie z art. 193 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) - dalej o.p. księgi podatkowe prowadzone rzetelnie stanowią dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów. Przepis art. 193 § 2 o.p. stanowi, że księgi podatkowe uważa się za rzetelne, jeżeli dokonywane w nich zapisy odzwierciedlają stan rzeczywisty. Przepisy te definiują pojęcie prawidłowości ksiąg (rzetelności i niewadliwości).
Księgi nierzetelne to księgi, które nie odpowiadają stanowi rzeczywistemu, a więc takie które nie dokumentują rzeczywistych zdarzeń księgowych (może to być np. niewpisanie faktury, brak dowodu będącego podstawą wpisu do księgi). Księgi podatkowe mogą być uznane za nierzetelne nie tylko wtedy, gdy ich analiza wskazuje na istnienie sprzeczności poszczególnych składników działalności gospodarczej, ale także wtedy, gdy poszczególne składniki tej działalności, np. marża handlowa, rażąco odbiegają od przeciętnych składników osiąganych w danej branży i podobnych warunkach prowadzonej działalności.
Fakt, że zapisy w księdze odpowiadają rzeczywistości (czyli oparte są na dowodach księgowych) nie musi oznaczać, że księga jest rzetelna. Przykładowo organ podatkowy na podstawie analizy kontroli remanentu może stwierdzić, że podatnik ukrywa obrót. W takim przypadku księga nie może stanowić dowodu, zgodnie bowiem z o.p. księgi stanowią dowód tylko tego, co wynika z zawartych w nich zapisów. Tak więc organ podatkowy, poza rzetelnymi zapisami w księgach może także poszukiwać innych dowodów, które mogą być podstawą ustalenia stanu rzeczywistego. Księga, w której nie zapisano wszystkich dowodów księgowych nie musi jednak automatycznie podlegać odrzuceniu. Zgodnie z § 11 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. Nr 152, poz. 1475 z późn. zm.) - dalej r.p.k.p.r., przewiduje się, że księgę uznaje się za rzetelną gdy brak zapisów spowodował podwyższenie kwoty podstawy opodatkowania, z wyjątkiem błędów polegających na niewykazaniu lub zaniżeniu kosztów zakupu materiałów podstawowych, towarów handlowych oraz kosztów robocizny. Tak więc w konkretnym stanie faktycznym opisanym w pytaniu nie może być mowy o nierzetelności, gdyż nie wpisując do podatkowej księgi przychodów i rozchodów wydatku nie zostały naruszone zapisy rozporządzenia. Legalną tolerancję nierzetelności wprowadzono do r.p.k.p.r., w którym przewidziano, że księgę uznaje się za rzetelną, gdy:
1) niewpisane lub błędnie wpisane kwoty przychodu nie przekraczają łącznie 0,5% przychodu wykazanego w księdze za dany rok podatkowy lub przychodu wykazanego w roku podatkowym do dnia, w którym naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej stwierdził te błędy, lub
2) brak właściwych zapisów jest związany z nieszczęśliwym wypadkiem lub zdarzeniem losowym, które uniemożliwiło podatnikowi prowadzenie księgi, lub
3) błędy spowodowały podwyższenie kwoty podstawy opodatkowania, z wyjątkiem błędów polegających na niewykazaniu lub zaniżeniu kosztów zakupu materiałów podstawowych, towarów handlowych oraz kosztów robocizny, lub
4) podatnik uzupełnił zapisy lub dokonał korekty błędnych zapisów w księdze przed rozpoczęciem kontroli przez naczelnika urzędu skarbowego lub przez organ kontroli skarbowej, lub
5) błędne zapisy są skutkiem oczywistej omyłki, a podatnik posiada dowody księgowe odpowiadające warunkom przewidzianym w przepisach prawa.
Na zakończenie niniejszych rozważań wskażę, że fakt niezaliczenia określonego wydatku do kosztów nie stanowi o nierzetelności księgi. Mimo, że przepisy podatkowe posługują się stwierdzeniem, że koszty pomniejszają przychody, to jednak potrącenie kosztów nie jest obowiązkiem podatnika, lecz jego uprawnieniem. Podatnik nie ma bowiem obowiązku potrącania kosztów uzyskania przychodów.