Pytanie:

Bank udzielił spółce kredytu, którego zabezpieczeniem był zastaw rejestrowy na rzeczach ruchomych ustanowiony na mocy umowy zastawu. Ponieważ klient nie spłaca zadłużenia, bank zamierza przejąć na własność zastawione rzeczy jako aktywa przejęte za długi i jednocześnie dokonać spłaty zadłużenia. Wyceny rynkowej przedmiotów zastawu dokona uprawniony rzeczoznawca.

Czy na przedmiotową czynność dłużnik ma obowiązek wystawić fakturę VAT i czy bank ma prawo do odliczenia podatku VAT przyjmując, że przejęty majątek będzie przeznaczony do sprzedaży?

Odpowiedź:

Wskazana w pytaniu transakcje podlega opodatkowaniu w momencie przekazania przez dłużnika rzeczy. Z treści pytania wynika, iż sprzedaż przez bank przywłaszczonych rzeczy będzie podlegać opodatkowaniu, zatem odliczenie podatku VAT przysługuje na zasadach ogólnych.

Uzasadnienie:

Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.) - dalej u.p.t.u., opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez dostawę towarów natomiast rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Mowa jest tu o tego rodzaju czynności, która daje otrzymującemu towar prawo do postępowania z nim jak właściciel. Należy przy tym zaznaczyć, że chodzi tu o możliwość faktycznego dysponowania rzeczą, a nie rozporządzania nią w sensie prawnym.

Dlatego też należy, uznać iż moment przekazania przedmiotu przewłaszczenia wierzycielowi skutkuje powstaniem czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT. Zatem (dopiero) w dniu wydania towarów nastąpi dostawa w rozumieniu art. 7 ust. 1 u.p.t.u., czyli uzyskania przez wierzyciela prawa do swobodnego rozporządzania przedmiotowym towarem.

Stanowisko takie potwierdził Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w piśmie z dnia 13 września 2012 r., IBPP2/443-573/12/ICz, w którym czytamy:
"(...)iż samo zawarcie umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie wierzytelności nie jest czynnością skutkującą powstaniem obowiązku podatkowego w podatku VAT i obowiązku wystawienia faktury. Jednakże w przypadku niewywiązania się z zawartej umowy np. umowy kredytowej (braku spłaty kredytu) kredytodawca może zadecydować o skorzystaniu z zapisów umowy i przejęciu przedmiotów zastawu oraz swobodnie dysponować przewłaszczoną rzeczą, a dokonana dostawa nabiera odpłatnego charakteru. Zatem czynność wydania towaru będącego przedmiotem przewłaszczenia, w związku z zawartą umową kredytową, przesądza o uznaniu tej czynności za odpłatną dostawę towarów w rozumieniu art. 7 ust. 1 u.p.t.u., podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT. W momencie przejęcia przedmiotu przewłaszczenia (w tym przypadku samochodu) Wierzyciel (Bank) staje się pełnoprawnym właścicielem ruchomości, co skutkuje koniecznością wystawienia faktury VAT przez dłużnika i odprowadzeniem podatku od towarów i usług, o ile ta rzecz nie jest zwolniona od opodatkowania (...)".

Z art. 86 ust. 1 u.p.t.u. wynika, że podatnikowi przysługuje prawo o obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w zakresie, w jakim towary lub usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Z treści pytania wynika, iż sprzedaż przez bank przywłaszczonych rzeczy będzie podlegać opodatkowaniu, zatem odliczenie podatku VAT przysługuje na zasadach ogólnych.