Sprawa dotyczy podatnika, wobec którego fiskus prowadził postępowanie egzekucyjne, aby wyegzekwować należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za 1998 r. Rzecz w tym jednak, że toczące się postępowanie egzekucyjne zostało umorzone postanowieniem naczelnika urzędu skarbowego, w związku z uchyleniem przez Dyrektora Izby Skarbowej decyzji wymiarowej. Powstała więc do rozstrzygnięcia kwestia czy nastąpiło unicestwienie materialnoprawnych skutków zastosowania środków egzekucyjnych w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia.

Zdaniem podatnika nie doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia, a egzekwowany obowiązek pieniężny wygasł wskutek przedawnienia. Fiskus uważał jednak, że w wyniku zastosowania środków egzekucyjnych, jak i udzielonych rat w sprawie doszło do wydłużenia terminu przedawnienia aż do 2017 r.

Według fiskusa bieg terminu przedawnienia został przerwany po raz pierwszy poprzez zajęcie rachunku bankowego. Fiskus uważał, że uchylenie decyzji stanowiącej podstawę wystawania tytułu wykonawczego nie ma wpływu na moc prawną czynności egzekucyjnych przeprowadzonych na jego podstawie. Jego zdaniem fakt uchylenia decyzji nie niweczy skutku w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia. Według organu, aby doszło do przerwania biegu przedawnienia wystarczy zastosowanie środka egzekucyjnego, bez względu na skuteczność tego środka i dalszy jego byt prawny.

Sprawa ostatecznie trafiła do NSA. Zdaniem sądu fiskus nie ma racji. Jego zdaniem fiskus niewłaściwe zastosował i przyjął, iż przedmiotowe zobowiązanie podatnika nie uległo przedawnieniu i jest nadal wymagalne, a więc tym samym błędnie uznał o braku podstaw do umorzenia postępowania egzekucyjnego.
W sprawie istotna była odpowiedź na pytanie, jakie skutki prawne miało wystawienie przez fiskusa tytułu wykonawczego i dokonane na jego podstawie zajęcie rachunku bankowego, skoro to postępowanie egzekucyjne zostało umorzone. Fiskus uznał, że przerwanie biegu terminu przedawnienia w wyniku zastosowania środka egzekucyjnego, na podstawie uchylonej decyzji, jest skuteczne po jej uchyleniu. Pogląd ten jest według NSA błędny, w kontekście uchwały siedmiu sędziów NSA z dnia 28 kwietnia 2014 r., I FOS 8/13, w której stwierdzono, że: uchylenie postanowienia o nadaniu decyzji nieostatecznej rygoru natychmiastowej wykonalności i w konsekwencji umorzenie postępowania egzekucyjnego, powoduje unicestwienie materialnoprawnych skutków zastosowania środka egzekucyjnego, w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia.

Według NSA skoro umorzenie postępowania egzekucyjnego powoduje uchylenie skutków prawnych podjętych czynności i będących ich następstwem środków egzekucyjnych, to zostaje również uchylony skutek w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia, który nastąpił w wyniku zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony.
NSA podkreślił, że to nie wydanie decyzji nieostatecznej przerywa bieg przedawnienia, lecz zastosowanie środka egzekucyjnego, którego legalność podlega kontroli. Uchylenie z mocy prawa - w wyniku umorzenia postępowania egzekucyjnego - czynności egzekucyjnej, a tym samym zastosowanego środka egzekucyjnego, skoro wymaga przywrócenia stanu sprzed jego zastosowania, oznacza, że jego zastosowanie nie wywołało żadnych skutków prawnych, w tym, zatem również w zakresie przerwania biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego.
Dlatego uchylenie przez organ odwoławczy decyzji organu I instancji określającej wysokość zobowiązania podatkowego, w oparciu, o którą zastosowano w postępowaniu egzekucyjnym środki egzekucyjne i nastąpiło przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, powoduje unicestwienie materialnoprawnych skutków zastosowania tych środków egzekucyjnych w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia bez względu na to, czy postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności zostało uchylone i bez względu na to, czy postępowanie egzekucyjne zostało umorzone.

Wyrok NSA z 30 marca 2017 r. sygn. akt II FSK 571/15

Więcej informacji i narzędzi znajdziesz w programie
Vademecum Głównego Księgowego
Bądź na bieżąco ze zmianami prawnymi i korzystaj z aktualnych materiałów