Badania kliniczne nie są zwolnione z VAT

Usługi świadczone przez szpitale na rzecz sponsora badań klinicznych nie są zwolnione z VAT. Takie stanowisko przedstawił NSA w wyroku z 20 czerwca 2012 r.

W przedmiotowej sprawie podatnik na podstawie zawartych ze sponsorami i badaczami umów trójstronnych, uczestniczy w badaniach klinicznych organizowanych przez firmy farmaceutyczne. Wszystkie koszty związane z diagnozowaniem i leczeniem pacjenta ponosi nie NFZ, a sponsor. NSA w niniejszym wyroku rozstrzygał więc czy wynagrodzenie otrzymane przez szpital od sponsora prowadzącego badanie kliniczne jest zwolnione z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT , czy też podlega podatkowi wg stawki 23 proc.

Zdaniem wnioskodawcy, czynności szpitala wykonywane w ramach badań klinicznych podlegają zwolnieniu od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT . Jednak organ podatkowy uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe.

Organ podatkowy w swojej argumentacji wskazał, że czynności wykonywane przez podatnika na rzecz prowadzących badania kliniczne nowych leków nie mogą korzystać ze zwolnienia od podatku na mocy art. 43 ust. 1 pkt 18 czy pkt 19 ustawy o VAT , lecz podlegają opodatkowaniu stawką 23 proc., ponieważ rzeczywistym celem świadczonych czynności jest zweryfikowanie skutków oddziaływania na organizm człowieka leków, których stopień skuteczności nie jest jeszcze w pełni znany, a zatem ich podstawowym celem nie jest profilaktyka, zachowanie, ratowanie, przywracanie i poprawa zdrowia.

Sprawa ostatecznie trafiła do NSA. Zdaniem Sądu art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT w sposób wyraźny określa, że zwolnienie od podatku nie przysługuje każdej usłudze w zakresie opieki medycznej, ale tylko takiej, która realizowana jest w ściśle wskazanym celu, a mianowicie opiece służącej profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia. A z definicji badań klinicznych zawartej w Prawie farmaceutycznym wynika jednoznacznie, że zasadniczym celem tych badań nie jest sprawowanie opieki medycznej służącej profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia.

Owe badania kliniczne w istocie stanowią ostatni etap wdrożenia do obrotu produktów leczniczych. Są to więc czynności ściśle związane z działalnością gospodarczą sponsora, który jest przedsiębiorcą z branży farmaceutycznej. Sponsor, czyli firma farmaceutyczna, nie płaci szpitalowi wynagrodzenia za leczenie pacjentów, lecz za badania kliniczne skuteczności leków. Oceny tej nie zmienia fakt, że w wyniku tych badań klinicznych pacjenci mogą i często odnoszą korzyść w postaci poprawy ich stanu zdrowia.

Wyrok NSA z 20 czerwca 2012 r., I FSK 406/12

Przywołane akty prawne:

Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054  t.j.)