RPO pyta o reformę systemu orzecznictwa w sprawie niepełnosprawności

W Polsce jest sześć systemów orzekania o niepełnosprawności: cztery w sprawie uprawnień do świadczeń rentowych, piąty - stopnia niepełnosprawności, a szósty – kształcenia specjalnego. Oznacza to konieczność badań obywateli przez różne zespoły orzecznicze, co w przypadku osób chorych wiąże się z dużymi utrudnieniami, zwłaszcza w pandemii. Według RPO, przepisy są sprzeczne, dezorientują osoby z niepełnosprawnościami i utrudniają im korzystanie ze swoich praw.

Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk wystąpił w poniedziałek, 30 sierpnia 2021 r., do Marleny Maląg, ministra rodziny i polityki społecznej, o informacje na temat aktualnego stanu prac nad reformą systemu orzecznictwa wraz z przewidywanym terminem jej zakończenia. Jak podkreślił, do Rzecznika Praw Obywatelskich nadal wpływają skargi związane z wielotorowością orzecznictwa do celów rentowych i pozarentowych. Obecnie w Polsce funkcjonuje bowiem aż sześć systemów orzekania o niepełnosprawności, w tym cztery systemy ustalają uprawnienia do świadczeń rentowych (w ramach ZUS, KRUS, MSWiA i MON), piąty - o stopniu niepełnosprawności oraz szósty - w zakresie potrzeb kształcenia specjalnego.

Czytaj również: Choć osoba głucha jest zdolna do pracy, w Polsce łatwo jej nie znajdzie

Orzekanie o stanie zdrowia

Jak zaznaczył Rzecznik w wystąpieniu do MRiPS, ludzie skarżą się na konieczność poddawania się badaniom przez różne zespoły orzecznicze, które biorą pod uwagę różne aspekty stanu zdrowia. Dla osób chorych wiąże się to z dużymi utrudnieniami, zwłaszcza w okresie pandemii. Dotyczy to także pozyskiwania i kompletowania dokumentacji medycznej z przebiegu leczenia. Przepisy są sprzeczne, dezorientują osoby z niepełnosprawnościami i utrudniają im korzystanie ze swoich praw.

Czytaj w LEX: Orzecznictwo o niepełnosprawności - poradnik na przykładach >

Problem ten był wielokrotnie podejmowany przez Rzecznika - po raz pierwszy w wystąpieniu z 15 kwietnia 2008 r. do Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych. Ostatnie wystąpienia  z 14 grudnia 2015 r. i 1 kwietnia 2016 r. skierowane zostało do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej oraz Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych w tym ministerstwie. Jak przypomina RPO, zarządzeniem Prezesa Rady Ministrów z 2 lutego 2017 r. powołano  Międzyresortowy Zespół ds. Opracowania Systemu Orzekania o Niepełnosprawności oraz Niezdolności do Pracy pod przewodnictwem Gertrudy Uścińskiej, prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Do zadań Zespołu należało m.in. dokonanie analizy funkcjonowania systemu orzekania o niepełnosprawności i niezdolności do pracy w kontekście ich spójności i konieczności koordynacji działań lub możliwości ich zintegrowania, opracowanie projektu założeń do ustawy o orzekaniu o niepełnosprawności i niezdolności do pracy, opracowanie projektu ustawy o orzekaniu o niepełnosprawności i niezdolności do pracy po przyjęciu założeń przez Zespół.

Zobacz procedurę w LEX: Orzekanie o niepełnosprawności oraz jej stopniu >

Kwestie dotyczące reformy orzecznictwa zostały zawarte w Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021–2030, którą przyjęto 16 lutego 2021 r. Celem Strategii jest m.in. stworzenie kompleksowego i zintegrowanego systemu orzekania o niepełnosprawności, zgodnego z postanowieniami Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Koncepcja ta zakłada zasadniczą przebudowę dotychczasowego systemu, w tym również poprzez konsolidację dotychczas funkcjonujących systemów orzecznictwa dla celów rentowych, pozarentowych i edukacyjnych oraz wprowadzenie nowej niezależnej instytucji orzeczniczej - Krajowego Centrum Orzecznictwa.

W związku z prognozami demograficznymi dla Polski i związaną z nimi koniecznością wprowadzenia rozwiązań systemowych w zakresie opieki długoterminowej, problem ujednolicenia i uproszczenia zasad orzekania – jako kluczowy element tego systemu - został przedstawiony w trakcie debaty zorganizowanej 10 grudnia 2020 r. przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, poświęconej opiece długoterminowej i niesamodzielności jako nowemu ryzyku socjalnemu.

Podczas debaty prezes ZUS poinformowała o zakończeniu prac zespołu i przygotowaniu projektu ustawy. Rzecznik chce więc wiedzieć, jaki jest aktualny stan prac nad reformą systemu orzecznictwa oraz jaki jest przewidywany termin jej zakończenia.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.