Największą nowością obowiązującej od piątku 13 lipca ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu* jest utworzenie Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych oraz powołanie Komitetu Bezpieczeństwa Finansowego (z rozszerzonym katalogiem zadań) w miejsce dotychczas istniejącego Międzyresortowego Komitetu Bezpieczeństwa Finansowego. Ponadto zdecydowanie więcej podmiotów niż dotychczas  będzie musiało przestrzegać ustawy. Zmieniają się też przepisy dotyczące wstrzymywania transakcji i blokowania rachunków, a także zasady raportowania.

Nowe kategorie instytucji zobowiązanej

Ustawa nadaje  status instytucji zobowiązanej – a więc takiej, która podlega nowym przepisom, stosuje wobec swoich klientów środki bezpieczeństwa finansowego,  rozpoznaje ryzyko prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu.  Mają go m.in. banki, instytucje pożyczkowe, towarzystwa ubezpieczeniowe, ale już nie tylko. Zyskali go też przedsiębiorcy świadczący usługi:

  • tworzenia osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, w tym spółek,
  • pełnieniu funkcji lub umożliwianiu innej osobie pełnienia funkcji, członka zarządu spółki lub podobnej funkcji w stosunku do innych osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej,
  • zapewnianiu siedziby, adresu prowadzenia działalności lub adresu korespondencyjnego i innych pokrewnych usług dla osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, w tym spółek,
  • działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania, jako powiernik trustu, który powstał w drodze czynności prawnej, lub podobnego porozumienia prawnego,
  • działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania jako osobie wykonującej prawa z akcji lub udziałów na rzecz podmiotu innego niż spółka notowana na rynku regulowanym podlegającej wymogom dotyczącym ujawniania informacji zgodnie z prawem Unii Europejskiej lub podlegająca równoważnym standardom międzynarodowym – art. 2 ust. 1 pkt 16.


Nowością jest objęcie ustawą wirtualnych kantorów wymiany walut, firm udostępniających skrytki sejfowe oraz instytucji pożyczkowych .

- Tym samym, obowiązek czuwania nad przestrzeganiem postanowień Ustawy spadnie na zdecydowanie większą ilość podmiotów, niż miało to miejsce dotychczas wskazuje Bartosz Kubista, adwokat, doradca podatkowy i partner w kancelarii GLC. I dodaje, że za instytucję obowiązaną powinni również zostać uznani adwokaci, radcowie prawni, prawnicy zagraniczni, doradcy podatkowi w zakresie, w jakim świadczą na rzecz klienta pomoc prawną lub czynności doradztwa podatkowego dotyczące:

  • kupna lub sprzedaży nieruchomości, przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa,
  • zarządzania środkami pieniężnymi, instrumentami finansowymi lub innymi aktywami klienta,
  • zawierania umowy o prowadzenie rachunku bankowego, rachunku papierów wartościowych lub wykonywania czynności związanych z prowadzeniem tych rachunków,
  • wnoszenia wkładu do spółki kapitałowej lub podwyższenia kapitału zakładowego spółki kapitałowej,
  • tworzenia, prowadzenia działalności lub zarządzania spółkami kapitałowymi lub trustami.


Zdaniem Kubisty ciekawą zmianą jest to, że nowa ustawa jako pierwsza w Polsce wprowadza definicję waluty wirtualnej jako cyfrowego odwzorowania wartości, które nie jest – podkreśla Kubista. Ponadto ustawa przewiduje, że giełdy walut wirtualnych oraz podmioty, które prowadzą portfele tych walut, będą zobowiązane do przestrzegania środków bezpieczeństwa finansowego w zakresie przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy na zasadach wskazanych w Ustawie na podobnym poziomie, jak inne instytucje obowiązane.

Większe obowiązki kadry zarządzającej  

Instytucje obowiązane  mają określone zadania. Jednym z nich jest wyznaczenie kadry kierowniczej wyższego szczebla - mają to być osoby na stanowiskach kierowniczych, mające wiedzę i doświadczenie z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy. Do ich obowiązków należy zaopiniowanie procedury wewnętrznej a w niektórych przypadkach podjęcie decyzji o rozpoczęciu albo nierozpoczęciu współpracy z danym klientem (np. osobą na eksponowanym stanowisku politycznym, członkiem jej rodziny lub znanym współpracownikiem). W instytucjach obowiązanych musi zostać powołane nowe stanowisko pracy – nazywam je Dyrektorem AML. 

Czytaj więcej o obowiązkach pracowników w instytucjach obowiązanych >>

Jawny rejestr beneficjentów rzeczywistych

Zgodnie z ustawą powstanie Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych, nad którym pieczę sprawować ma minister właściwy ds. finansów. Gromadzone będą w nim informacje umożliwiające identyfikację beneficjentów rzeczywistych. Zgodnie z ustawą są to osoby fizyczne sprawujące bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta lub osoby fizyczne, w imieniu których są nawiązywane stosunki gospodarcze lub przeprowadzana jest transakcja okazjonalna. Powstanie zatem rejestr  osób fizycznych, które faktycznie czerpią korzyści z działalności danego podmiotu, który posiadają lub kontrolują. Rejestr będzie jawny.

Wysokie kary, nieprecyzyjne przepisy

Za naruszenie nowej ustawy Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF) może nałożyć karę pieniężną. Może ona wynieść dwukrotności kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej przez instytucję obowiązaną w wyniku naruszenia. Jeśli jej ustalenie nie jest możliwe, to  do kwoty 1 000 000 euro. W przypadku osób fizycznych nie mogą one wynieść więcej niż 20 868 500 zł;, a prawnej do 5 000 000 euro albo do wysokości 10% obrotu wykazanego w ostatnim zatwierdzonym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy lub w ostatnim skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy.

Adrian Zwoliński, ekspert Konfederacji Lewiatan zauważa jednak, że ustawa zawiera niejasne sformułowania i nieprecyzyjne definicje. Na przykład w przypadku leasingu problem leży już w samej definicji instytucji obowiązanej, czyli tej której dotyczyć będą obowiązki ustawowe – wielokrotne odesłania do innych aktów w definicji wskazują, iż ustawie podlegać będzie m.in. przedsiębiorstwo, którego podstawową działalność stanowi leasing finansowy, lecz już nie operacyjny. To dwa rodzaje leasingu, problem polega na tym, iż nie wskazano żadnych kryteriów ilościowych, jakościowych podstawowej działalności. Podmiot może świadczyć leasing finansowy z różną częstotliwością, nawet jednorazowo. Brak jednoznacznego kryterium utrudnia wskazanie kiedy będzie to podstawowa działalność, a w efekcie czy podmiot jest instytucją obowiązaną. 

Zwoliński wskazuje także na brak dostatecznego sprecyzowania czym są ,,uproszczone środki bezpieczeństwa finansowego” (trudno będzie zatem je stosować), jak również na nieznajdujące odzwierciedlenia w dyrektywie czy nieprecyzyjne czynniki ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.  

Podobny problem jest też z definicją klienta. Podczas prac parlamentarnych wskazywaliśmy na np.: użytkowników kart pre-paid, czy beneficjentów akredytywy bądź gwarancji. Czy mają być traktowani jako klienci spełniający warunki definicji? Bardzo trudno będzie ten przepis jednoznacznie interpretować w realiach stosunków gospodarczych.

Dostosowanie do unijnego prawa

Ustawa wdraża postanowienia Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniająca rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 i uchylająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/60/WE oraz dyrektywę Komisji 2006/70/WE [Dyrektywa AML IV].


 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.