Ponad rok temu weszły w życie przepisy, które miały zapewnić pomoc w utrzymaniu płynności finansowej wykonawców niezbędnej do dokończenia prowadzonych inwestycji. Mowa o art. 15r { ze zn 1} ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej - ustawa COVID-19).Ta szczególna regulacja miała w założeniu ograniczyć negatywne skutki pandemii dla wykonawców. Chodzi o obciążenia finansowe z tytułu kar umownych. 

Zobacz procedurę w LEX: Zakaz czasowego potrącania kar umownych, zakaz czasowego dochodzenia zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania tej umowy >

Czasowe wstrzymanie potrącania kar

Zgodnie z art. 15r {ze zn 1} ust. 1 ustawy COVID-19: w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego w związku z COVID-19, i przez 90 dni od dnia odwołania stanu, który obowiązywał jako ostatni, zamawiający nie może potrącić kary umownej zastrzeżonej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy w sprawie zamówienia publicznego, z wynagrodzenia wykonawcy lub z innych jego wierzytelności, a także nie może dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania tej umowy, o ile zdarzenie, w związku z którym zastrzeżono tę karę, nastąpiło w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii – a zatem od dnia 14 marca 2020 r.

Czytaj też: Nowe zamówienia publiczne powodują chaos, część samorządów wstrzymuje przetargi>>

Stan zagrożenia epidemicznego obowiązywał w Polsce od dnia 14 marca 2020 r., a następnie został on odwołany wraz z wprowadzeniem na terenie kraju stanu epidemii na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Polski  stanu epidemii.

Pomimo luzowania obostrzeń w ostatnich miesiącach stan epidemii w Polsce trwa do dziś, a zatem omawiana regulacja w dalszym ciągu znajduje zastosowanie, co może mieć istotne znaczenie dl wykonawców, którym wbrew przepisom ustawy COVID-19 potrącono kary. umowne z należnego im wynagrodzenia.

 

Pomoc dla wykonawców 

Pandemia wywołana COVID-19 sparaliżowała wiele firm działających na rynku zamówień publicznych, w tym branżę budowlaną. Wykonawcy, w trakcie realizacji umów o zamówienie publiczne znaleźli się w sytuacji dotychczas niespotykanej związanej m.in. z zatorami płatniczymi o charakterze globalnym, problemami w dostępności do towarów, usług i pracowników nieobecnych na skutek zakażenia koronawirusem lub podlegających kwarantannie.

Nie wszyscy wykonawcy umieli poradzić sobie w pandemicznych warunkach. Opóźnienia w realizacji umów skutkowały naliczeniem przez zamawiających kar umownych z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Czasowe ograniczenie dokonywania przez zamawiających potrąceń kar umownych miało umożliwić wykonawcom dalszą realizację umów i przeznaczenie wynagrodzenia, które w normalnych warunkach zostałoby potrącone, na opłacenie podwykonawców, zakup materiałów budowlanych i sfinansowanie bieżącej działalności.

Czytaj w LEX: Dopuszczalność zastosowania art. 15r oraz art. 15r1 ustawy o COVID-19 (w aktualnym brzmieniu) do umów o zamówienie publiczne zawieranych przed wejściem w życie nowej ustawy Prawo zamówień publicznych >

Przesłanki stosowania  przepisu

Dla stosowania omawianej regulacji nie ma znaczenia przyczyna naliczenia przez zamawiającego kary umownej.  Przepis obejmuje również te kary umowne, których naliczenie nie jest wywołane okolicznościami związanymi z wystąpieniem COVID-19. Oznacza to, że wyłączną przesłanką determinującą czasowy zakaz potrąceń jest okres, w którym nastąpiło zdarzenie stanowiące podstawę naliczenia kary umownej. Należy podkreślić, że wspomniany przepis znajduje zastosowanie zarówno do umów o zamówienie publiczne wykonywanych na podstawie ustawy Prawo Zamówień Publicznych z 2004 r., jak i ustawy z 2019 r. obowiązującej od 1 stycznia 2021 r.

Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z  16 października 2020 r. o sygn. KIO 2296/20 orzekła, że  art. 15r {ze zn1} ustawy COVID-19 znajdzie zastosowanie wprost, co oznacza, że zamawiający nie mają obowiązku wprowadzania do ti umów w sprawie zamówienia publicznego regulacji dotyczących braku możliwości potrącania kary umownej w warunkach określonych tym przepisem. W razie bezzasadnego potrącenia przez zamawiającego naliczonej kary umownej z wynagrodzenia wykonawcy (lub innej jego wierzytelności), wykonawca ewentualne wezwanie zamawiającego do zapłaty oprze na ustawowym brzmieniu art. 15 r1 ustawy COVID-19 – w razie braku implementacji tej regulacji w treść umowy o zamówienie publiczne – i będzie to wystarczające.

Zapewnienie ochrony interesów 

art. 15r {ze zn 1 }  ust. 2 ustawy COVID-19 wynika, że okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego w związku z COVID-19, i przez 90 dni od dnia odwołania stanu, który obowiązywał jako ostatni, bieg terminu przedawnienia roszczenia zamawiającego, o którym mowa w ust. 1, nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu. Upływ terminu, o którym mowa w zdaniu pierwszym, może nastąpić nie wcześniej niż po upływie 120 dni od dnia odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni.

Czasowe zawieszenie potrącania kar umownych w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego w związku z COVID-19 nie ogranicza w żaden sposób możliwości ich późniejszego dochodzenia przez zamawiającego, którego interesy prawne i majątkowe pozostaną zabezpieczone. Celem wprowadzenia cytowanego przepisu było zapewnienie równowagi interesów uczestników rynku zamówień publicznych.

Ochrona interesów finansowych wykonawcy nie może wiązać się z pogorszeniem sytuacji zamawiającego. Dlatego, zgodnie z art. 15r {ze zn 1} ust. 3 i 4 ustawy COVID-19:

  • 3. W przypadku, gdy termin ważności zabezpieczenia należytego wykonania umowy upływa w okresie, o którym mowa w ust. 1, zamawiający nie może dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia, o którym mowa w tym przepisie, o ile wykonawca, na 14 dni przed upływem ważności tego zabezpieczenia, każdorazowo przedłuży jego ważność lub wniesie nowe zabezpieczenie, którego warunki zostaną zaakceptowane przez zamawiającego.
  • 4. W przypadku, gdy termin ważności zabezpieczenia należytego wykonania umowy upływa w okresie między 91. a 119. dniem po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, termin ważności tego zabezpieczenia przedłuża się, z mocy prawa, do 120. dnia po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii w związku z COVID-19.

Szczególne wsparcie zamawiających

Aby zachęcić zamawiających do stosowania regulacji bez obaw przed odpowiedzialnością za naruszenie przepisów o dyscyplinie finansów publicznych, do ustawy COVID-19 wprowadzono także przepisy zapewniające zamawiającym szczególną ochronę. Zgodnie z art. 15s pkt 1 ustawy COVID-19 nieustalenie lub niedochodzenie od strony umowy należności powstałych w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy w sprawie zamówienia publicznego na skutek okoliczności związanych z wystąpieniem COVID-19 nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Omawiana regulacja miała stanowić czynnik stabilizujący sytuację prawną zamawiających, którzy będą posiadali pewność, że podejmowane przez nich decyzje i działania nie pociągną za sobą negatywnych dla nich konsekwencji.

Przypadki potrąceń kar umownych z wynagrodzenia wykonawców wbrew przepisom ustawy COVID-19 nie są niestety rzadkością. W ostatnich miesiącach wielokrotnie odnotowaliśmy przypadki, że wiele firm poszukuje pomocy prawnej w odzyskaniu wynagrodzenia, które nie zostało im wypłacone przez zamawiających wskutek sprzecznego z prawem potrącenia kar umownych.

Z naszych obserwacji wynika, że zamawiający nierzadko dokonują potrącenia celowo niezasadnie zasłaniając się przepisami o dyscyplinie finansów publicznych i odmawiają udzielenia wykonawcom należnej im ochrony. Wykonawcy pozostają bez środków na dalszą realizację umowy, w szczególności na wypłatę wynagrodzeń pracowniczych, zakup materiałów lub opłacenie podwykonawców. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest w przeważającej mierze brak świadomości prawnej zamawiających w zakresie obowiązujących przepisów ustawy COVID-19, a także bezzasadna obawa przez sankcjami z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych.

Niestety w praktyce spotkaliśmy się również z sytuacjami, w których zamawiający działając wbrew zasadom lojalności kontraktowej dokonują potrącenia kar umownych wykorzystując niewiedzę lub bierność wykonawców, którzy bez pomocy prawników nie zawsze są w stanie samodzielnie dotrzeć do korzystnych dla nich przepisów. Zamawiający powinni respektować obowiązujące przepisy prawa, w szczególności te wprowadzone w ramach pakietu ustaw anty-covidowych zapewniających wsparcie dla przedsiębiorców w czasach pandemii.

Marcin Barczyk, LL.M. adwokat, Wspólnik KBZ Żuradzka & Wspólnicy

Marcin Barczyk

Joanna Boroń, adwokat, KBZ Żuradzka & Wspólnicy

Joanna Boroń

 

Cena promocyjna: 12.9 zł

|

Cena regularna: 129 zł

|

Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 25.8 zł