10 czerwca 2022 r. na stronie internetowej Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) został opublikowany „Komunikat KNF dotyczący sankcji i stosowania przepisów ustawy z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, w przypadku współpracy z podmiotami branży walut wirtualnych” (dalej: „Komunikat KNF”). Stanowi on kolejny istotny dokument dla osób zajmujących się obszarem compliance w organizacji (obok opublikowanych 14 czerwca 2022 r. wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego dotyczących roli i obowiązków inspektora ds. zgodności z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu), który został wydany w ostatnim czasie.

Czytaj też:  Księgowi przygnieceni przepisami o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy >>

Czerwcowy komunikat KNF do podmiotów nadzorowanych

Zasadniczo Komunikat KNF skierowany jest do podmiotów przez nią nadzorowanych określonych art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym, dalej: „u.n.r.f.”

Nakładane, w związku z toczącym się konfliktem zbrojnym w Ukrainie, sankcje gospodarcze na podmioty i obywateli Federacji Rosyjskiej oraz Republiki Białorusi, w znaczący sposób wpłynęły na funkcjonowanie sektora finansowego tych państw oraz możliwość dokonywania rozliczeń transakcji przez wywodzące się z obu krajów przedsiębiorstwa oraz osoby fizyczne.

Czytaj też: Przeciwdziałanie praniu pieniędzy z wykorzystaniem walut wirtualnych w świetle krajowych i międzynarodowych regulacji AML >>>

W zaistniałej sytuacji na znaczeniu zyskują alternatywne instrumenty transferu środków pieniężnych i wartości majątkowych, takie jak np. waluty wirtualne, w tym głównie kryptowaluty. Są one przedmiotem usług oferowanych przez podmioty określone w art. 2 ust. 1 pkt 12 ustawy dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej: „Ustawa o AML”), zwane dalej podmiotami branży walut wirtualnych. Ze względu na swoje atrybuty związane przede wszystkim z technologią, która umożliwia zachowanie anonimowości lub przynajmniej istotne utrudnienie identyfikacji stron transakcji i ostatecznych beneficjentów rzeczywistych, instrumenty te z dużym prawdopodobieństwem odgrywać mogą istotną rolę w procesie unikania sankcji nałożonych na Federację Rosyjską, Republikę Białorusi i ich obywateli.

Czytaj też: Obowiązki prawników w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy >>>

Czego KNF oczekuje od instytucji obowiązanych?

Powyżej opisane ryzyka w obszarze obrotu finansowego i chęć zagwarantowania jak najwyższego poziomu bezpieczeństwa usług finansowych oraz zapewnienia skuteczności stosowania sankcji gospodarczych dały KNF podstawy do sformułowania w stosunku do instytucji obowiązanych z Ustawy o AML następujących oczekiwań.

  1. Zachowania najwyższej staranności oraz ostrożności  przy podejmowaniu i kontynuowaniu współpracy z podmiotami branży walut wirtualnych lub dostawcami usług płatniczych czy innych usług finansowych dla takich podmiotów, zwłaszcza w związku z wypełnianiem obowiązków wynikających z przepisów Ustawy o AML.
  2. Kluczowe w tym kontekście jest właściwe stosowanie przez obowiązane podmioty nadzorowane wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego, z uwzględnieniem przynajmniej czynników określonych w art. 43 ust. 2 Ustawy o AML. Szczególną uwagę należy zwrócić na prawidłowe stosowanie środków bezpieczeństwa finansowego, w tym gruntowne monitorowanie stosunków gospodarczych z klientami oraz wzmożoną czujność w zakresie bieżącej analizy transakcji przez nich realizowanych, również na rzecz innych dostawców usług finansowych (w tym także nadzorowanych) i ich klientów.
  3. Z uwagi na specyfikę działalności podmiotów z branży walut wirtualnych, skomplikowany technologicznie charakter oferowanych produktów i świadczonych przez nie usług oraz trudności z jednoznacznym ustaleniem powiązań osobowych, kapitałowych lub biznesowych tych podmiotów, KNF oczekuje, aby w przypadku braku możliwości wykluczenia istnienia powiązań tych podmiotów z Federacją Rosyjską lub Republiką Białorusi albo też z transakcjami realizowanymi w imieniu lub na rzecz osób powiązanych z tymi państwami, obowiązane podmioty nadzorowane decydowały o zakończeniu lub niepodejmowaniu współpracy, zgodnie z art. 41 ust. 1 i 2 Ustawy o AML.

Komentując rekomendacje KNF należy wskazać, że chociaż nie mają one charakteru prawnie wiążącego (nie stanowią źródeł prawa), to rekomendowane jest jak najpełniejsze stosowanie się do zaleceń zawartych w Komunikacie KNF. Ponadto, rekomendacje zawarte w Komunikacie KNF wpisują się w szerszy kontekst działalności informacyjnej regulatorów. Działalności, którą obserwujemy od kilku lat.

Czytaj też: Obrót kryptowalutami - skutki podatkowe w VAT i PCC >>>

Akcja informacyjna regulatorów (KNF i GIIF)

Przypomnijmy, że do zadań Komisji Nadzoru Finansowego należy podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego, jego zagrożeń oraz podmiotów na nim funkcjonujących w celu ochrony uzasadnionych interesów uczestników rynku finansowego (art. 4 ust. 1 pkt 4 u.n.r.f.).

W związku z tym KNF konsekwentnie monitoruje rynek kryptoaktywów i w ramach swojej ustawowej kompetencji wydaje stanowiska i ostrzeżenia dotyczące tematyki inwestowania w kryptoaktywa. Przykładami takich działań są następujące dokumenty.

  1. Ostrzeżenie przed oszustami powołującymi się na nadzór KNF w zakresie transakcji wymiany kryptowalut z 6 sierpnia 2020 r.
  2. Stanowisko Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego
    w sprawie wydawania i obrotu kryptoaktywami z 10 grudnia 2020 r.
  3. Ostrzeżenie Urzędu KNF o ryzykach związanych z nabywaniem oraz z obrotem kryptoaktywami (w tym walutami wirtualnymi oraz kryptowalutami) z 12 stycznia 2021 r.

Stanowią one źródło cennej wiedzy, szczególnie dla konsumentów. Z racji jednak, że głównym regulatorem w zakresie Ustawy o AML (art. 10 ust. 1 tej ustawy) jest Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF), należy również zwrócić uwagę na komunikaty publikowane przez ten organ.

Przykładowo, w komunikacie nr 30 GIIF zwracał uwagę na ryzyko związane z nabywaniem i obrotem walutami wirtualnymi (w tym kryptowalutami) za pośrednictwem podmiotów posiadających siedzibę poza terytorium Polski i innych państw członkowskich Unii Europejskiej.

Czytaj też: Wpis walut wirtualnych do rejestru w świetle Dyrektywy AML V >>>

Stan rynku kryptowalut w Polsce oczami GIIF

Sprawozdanie Generalnego Inspektora Informacji Finansowej z realizacji ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w 2021 r. również dostarcza ciekawych informacji o rynku kryptoaktywów w Polsce.

W sprawozdaniu GIIF możemy przeczytać między innymi następujące informacje.

  • Z informacji ze strony https://gieldykryptowalut.pl/najwieksze-gieldy-i-kantory-kryptowalut/ (dostęp w dniu 3 marca 2022 r.) wynika, że w sieci swoje usługi w języku polskim oferowało co najmniej 27 kantorów i 45 giełd kryptowalut, tj. podmiotów, które można by rozważać jako instytucje obowiązane, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 12 ustawy AML/CTF.
  • Zgodnie z informacją ze strony https://wymianakrypto.pl/bitomaty obecnie w Polsce funkcjonuje co najmniej 105 bitomatów (wobec 67 tych urządzeń w 2020 r.).
  • Liczba bitomatów w Polsce (ale także i na świecie stale rośnie). Co roku następuje prawie podwojenie ilości bitcoinowych bankomatów. Dynamika wzrostu tych urządzeń wskazuje, że przybywa osób, które są zainteresowane szybką wymianą kryptowalut, np. na gotówkę (pomimo wysokich kwot prowizji od takich transakcji). W jednym bitomacie możemy także dokonywać kupna / sprzedaży poszczególnych rodzajów kryptowalut.
  • Rozróżnienie pomiędzy giełdami i kantorami kryptowalut bazuje na różnicy w modelach ich działalności.
  • Kantory kryptowalut świadczą swoje usługi zarówno w Internecie, jak i w stacjonarnych punktach usługowych. Umożliwiają one swoim klientom zakup lub sprzedaż określonej ilości jednostek zdecentralizowanych walut wirtualnych. Nie oferują one usług w zakresie przechowywania tych jednostek lub też kluczy prywatnych umożliwiających dostęp do nich.
  • Z kolei giełdy kryptowalut świadczą szerszy zakres usług. Transakcje kupna i sprzedaży jednostek kryptowalut mogą być zawierane z giełdą kryptowalut, jak również – na podstawie kojarzenia ofert kupna i sprzedaży jej klientów – pomiędzy różnymi ich użytkownikami. Ponadto, oferują one swoim klientom prowadzenie portfeli elektronicznych na ich rzecz.

Działalność w zakresie walut wirtualnych działalnością regulowaną

Z powyższy informacji jednoznacznie wynika, że branża kryptowalut postrzegana jest przez regulatorów jako taka, która może stać się przyczyną niekorzystnych decyzji finansowych, zwłaszcza wśród konsumentów. Warto przy tym przypomnieć, że jest ona częściowo uregulowana w przepisach Ustawy o AML. Ustawa o AML zawiera m. in.:

  1. definicję waluty wirtualnej (art. 2 ust. 2 pkt 26),
  2. ustanawia podmioty prowadzące działalność w zakresie walut wirtualnych instytucjami obowiązanymi, które są zobligowane do przestrzegania Ustawy o AML (art. 2 ust. 1 pkt 12),
  3. uznaje działalność w zakresie walut wirtualnych jako działalność regulowaną (art. 129m i nast.).

Stosunkowo nowym obowiązkiem (przepisy te weszły w życie 31.10.2021 r.) jest wymóg rejestracji takiej działalności i konieczność uzyskania wpisu.

Działalność gospodarcza obejmująca świadczenie usług, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 12 (czyli działalność w zakresie walut wirtualnych), jest działalnością regulowaną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców i może być wykonywana po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych.

Czytaj też: Kryptowaluty jako przedmiot zabezpieczenia i poręczenia majątkowego >>>

Obwarowane jest to sankcją administracyjną, bowiem podmiot prowadzący działalność w zakresie walut wirtualnych, który wykonuje tę działalność bez uzyskania wpisu do rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych, podlega karze pieniężnej do wysokości 100 000 zł (art. 153b Ustawy o AML).

Warunkiem wpisu do rejestru jest złożenie oświadczenia o:

  1. niekaralności;
  2. posiadaniu wiedzy lub doświadczenia związanego z działalnością w zakresie walut wirtualnych.

Rejestr jest prowadzony obecnie (czerwiec 2022) przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach wyznaczonego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

Aktualna lista podmiotów prowadzących działalność w zakresie walut wirtualnych jest publicznie dostępna (strona Dyrektora IAS w Katowicach). W przypadku chęci skorzystania z usług takiego podmiotu, warto pamiętać o weryfikacji czy dany podmiot znajduje się na tej liście.

Autorzy: Wojciech Majkowski, radca prawny i doradca podatkowy, partner w zespole ds. podatku dochodowego od osób prawnych w KPMG w Polsce, Maciej Sawczuk, starszy konsultant w zespole ds. podatku dochodowego od osób prawnych w KPMG w Polsce

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.