Raport do Krajowej bazy o emisjach gazów cieplarnianych i innych substancji (baza KOBiZE) składa się zgodnie z unijnymi przepisami wprowadzonymi w Polsce ustawą z 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 673). Sporządza się go na podstawie tych samych danych lub zbliżonych do tych, które stanowią podstawę rozliczeń, także finansowych za korzystanie ze środowiska  z emisji do powietrza (wymaganych prawem ochrony środowiska).

Czytaj też: Emisja z firmy do powietrza - jest właśnie czas na sprawozdania

W praktyce przedsiębiorcy muszą składać sprawozdanie (raz zwane raportem, a raz - wykazem) w dwa miejsca, na dwa różne sposoby i w dwóch terminach – do 29 lutego i do 31 marca. Ponadto w raporcie do bazy KOBiZE trzeba podać więcej dodatkowych informacji, a wykazy uzupełnić o elementy niewymagane przez UE i dodatkowo wyliczyć oraz uiścić należną opłatę.

Dualizm wynika z tego, że obowiązujące od kilkunastu lat unijne przepisy nie są tożsame z obowiązującymi od kilku dziesięcioleci – krajowymi. I choć specjaliści od początku postulowali ujednolicenie regulacji, to do do dziś zobowiązani muszą się głowić nad podwójną buchalterią. Wprawdzie by uprościć wyliczenie opłat za emisje zanieczyszczeń do powietrza, KOBiZE umożliwił na swojej stronie przygotowanie wykazu zawierającego informacje i dane o korzystaniu ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat. Pomaga to ustalić, ile jakich substancji dostało się  do powietrza i jakiej wysokości opłatę należy za to wnieść, ale przekazanie danych marszałkowi nie jest automatyczne. Często też takiego wykazu nie da się przekazać wprost, trzeba dokonać w nim pewnych korekt.

Sprawdź w LEX: Czy przedsiębiorca zajmujący się naprawą aut, wynajmujący czasami auto w ramach "auta zastępczego" dla klienta, musi składać raport KOBIZE? >

 

Co w raporcie do krajowej bazy

29 lutego mija termin przesłania raportu do za rok 2023. Do bazy podaje się dane m.in. o:

  • podmiotach składających raport;
  • miejscach, w których prowadzona jest działalność powodująca emisje;
  • urządzeniach, których eksploatacja je powoduje;
  • instalacjach, źródłach powstawania i miejscach emisji;
  • środkach technicznych mających na celu zapobieganie im lub ograniczanie;
  • wielkościach emisji;
  • wielkościach produkcji oraz charakterystyce surowców i paliw towarzyszących emisjom.

Nie można pominąć też emisji tzw. niezorganizowanych, np. z samochodów, płynów do dezynfekcji, lakierowania lub klimatyzacji.

Czytaj w LEX: Raport do KOBiZE >

 

Duża grupa zobowiązanych

Kto podlega obowiązkowi sporządzania raportów KOBiZE? Składają je podmioty korzystające ze środowiska – zarówno krajowe jak i zagraniczne, których działalność powoduje emisje do powietrza, a tym samym podmioty zobowiązane do ponoszenia opłat za korzystanie ze środowiska w tym zakresie.

Raport ten mają też składać osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami obowiązane jedynie do zgłoszenia źródła spalania paliw o nominalnej mocy cieplnej nie mniejszej niż 1 MW. Są to przedsiębiorcy krajowi i zagraniczni, a także prowadzący działalność wytwórczą w sektorze rolnym, ogrodniczym, leśnym, rybackim śródlądowym, jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami w rozumieniu prawa przedsiębiorców, czyli np. szkoły, przedszkola, spółdzielnie mieszkaniowe, organizacje pozarządowe, urzędy, samorządy. Także inne niż ww. osoby fizyczne eksploatacja przez nie środowiska wymaga pozwolenia. 

Sprawdź w LEX: Jakie opłaty wynikające ze wszelkich przepisów o ochronie środowiska powinno uiszczać duże przedsiębiorstwo z branży TSL (transport, spedycja, logistyka) wpisane do BDO i KOBIZE? >

W jakich sytuacjach raportu nie trzeba składać? Przykładowo, jeśli ktoś prowadzi biuro i wynajmuje lokal w nie swoim budynku, nie stosuje też żadnych środków dezynfekcyjnych czy czyszczących, z których ulatniają się substancje do powietrza i nie ma firmowego samochodu. Zwolnień w zakresie wpisu do bazy  i raportu przepisy w zasadzie nie przewidują (są dwa wyjątki).

 

Sprawdź również książkę: Prawo ochrony środowiska >>


 

Internetowe konto i raport

Raport do KOBiZE trzeba  przedkładać wyłącznie w wersji elektronicznej. Żeby jednak uzyskać możliwość raportowania, trzeba najpierw zarejestrować podmiot  na stronie www.krajowabaza.kobize.pl i złożyć wniosek o utworzenie konta. Dopiero po uzyskaniu dostępu do niego, można wprowadzać dane.

Jakie konkretnie dane wprowadzić i w jaki sposób - określa rozporządzenie z 26 października 2022 r. w sprawie szczegółowego zakresu informacji zawartych w raporcie oraz sposobu jego wprowadzania do krajowej bazy o emisjach gazów cieplarnianych i innych substancji.

- Sporządzając np. raport dotyczący kotła grzewczego, trzeba podać dane nie tylko o rodzajach i ilości spalanych paliw, rodzaju kotła, lecz także o emitorach (czyli np. kominach) czy urządzeniach redukcyjnych (tzw. odpylaczach), o emisjach w warunkach normalnych i odbiegających od nich, datę nabycia czy oddania urządzenia do użytkowania. Także o ewentualnych pozwoleniach środowiskowych czy zgłoszeniach oraz przekroczeniach emisji. Ale poważne trudności sprawia przede wszystkim rozłożenie poszczególnych paliw, preparatów czy substancji na składniki wymagane przez bazę – mówi Joanna Wilczyńska, ekspert portalu Ekowiedza spółki Atmoterm SA, zajmującej się doradztwem środowiskowym.

Sprawdź w LEX: Kto powinien rozliczyć emisje do powietrza i wnieść opłaty środowiskowe oraz przygotować odpowiednie sprawozdania GUS, KOBiZE, PRTR itd. za okres rozruchu nowych kotłów gazowych przed ich przekazaniem do eksploatacji? >

Zakres informacji przewidziany jest wyraźnie dla dużych podmiotów. Można to więc zlecić wyspecjalizowanej firmie, oczywiście za odpowiednią opłatą. Co sprawia firmom kłopot?

- To, że co roku w KOBiZE ciągle się coś poprawia i trzeba się do tego dostosować. Nie wystarczy, jeżeli w zakładzie nic się nie zmieniło, tylko wpisać nowe dane w stary format. W tym roku taka sytuacja występuje przy emitorach (np. kominach – red.)  – mówi Joanna Gierdal, specjalista ds. ochrony środowiska z firmy KJM EKO, zajmującej się wsparciem podmiotów w realizacji obowiązków środowiskowych.

Sprawdź w LEX: Jakie są konsekwencje nie złożenia raportu do KOBiZE lub złożenia go po 28.02? >

 

Wersja uproszczona nie dla każdego

Joanna Wilczyńska podpowiada, że w wypadku raportu za 2023 r. „małe podmioty” mogą skorzystać albo z uproszczonej, albo standardowej wersji raportu.

Na stronie KOBiZE jest dostępny również „Poradnik wprowadzania raportu do Krajowej bazy w wersji uproszczonej”. Wynika z niego, że możliwość złożenia takiego raportu dotyczy podmiotu, który w roku sprawozdawczym nie korzystał ze środowiska w zakresie szerszym, niż podany poniżej. Czyli:

  • eksploatował urządzenia, tj. niestacjonarne urządzenia techniczne, w tym środki transportu, lub
  • prowadził działalność w nie więcej niż w 5 miejscach korzystania ze środowiska, w których: stosował: środki dezynfekcyjne lub eksploatował, w każdym z tych miejsc, nie więcej niż 10 instalacji do spalania paliwo o łącznej nominalnej mocy cieplnej do 0,5 MW , w której nie są stosowane reduktory, a emisję  można wyliczyć automatycznie za pomocą wskaźników emisji KOBiZE lub chłodniczych (klimatyzacyjnych), w których stwierdzono ubytek czynnika chłodniczego, albo stosowanych w gastronomii (np. kuchenki, taborety gazowe, kotły warzelne) o łącznej nominalnej mocy cieplnej do 0,5 MW, z której emisję można wyliczyć automatycznie za pomocą wskaźników emisji KOBiZE.

Czy mała firma ma się decydować na samodzielny wpis i rozliczenia? - Może próbować. Będzie to trochę prostsze niż jeszcze dwa lata temu. Jednak zabrać się za to trzeba jak najszybciej, bo często brakuje niektórych danych np. wartości opałowej paliwa i trzeba się dowiedzieć o tym u sprzedawcy. Albo ustalić, jaki czynnik chłodniczy jest w zakładowej klimatyzacji - mówi Joanna Wilczyńska.

Sprawdź w LEX: Do kogo należy wykazanie instalacji jako „miejsce korzystania ze środowiska” w raporcie KOBiZE – do właściciela instalacji czy użytkującego ją? >

Zdaniem Joanny Gierdal uproszczone raporty nie są za bardzo intuicyjne. Firmom, które dotychczas wypełniały stare formularze, będzie wygodniej dalej z nich korzystać. Dla tych, które robią sprawozdanie po raz pierwszy, uproszczony raport być może okaże się wygodniejszy.

Zauważa też, że małe podmioty na ogół wolą zlecić raporty wyspecjalizowanej firmie, bo przeczytanie i zrozumienie poradników, mimo że są dostępne na stronie KOBiZE zajmuje sporo czasu.

Czytaj też w LEX: Rok 2024 w prawie ochrony środowiska >

 

Sankcji jakby nie było, a są możliwe

Za brak raportu w KOBIZE kar nie ma, bo nie jest to organ administracyjny. Kary nie mogą być też nakładane przez starostę, marszałka województwa ani regionalnego dyrektora ochrony środowiska, ponieważ nie wchodzi to w zakres ich uprawnień. Jednak ci, którzy liczą, że można się obyć bez raportu,  mogą się spodziewać się  przykrej niespodzianki. Powinni pamiętać, że do tych, którzy go nie składają stosuje się  ustawę o Inspekcji Ochrony Środowiska (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 824 ze zm.). W praktyce wojewódzki inspektor ochrony środowiska ma prawo podczas kontroli zażądać przedstawienia złożonego raportu do KOBiZE. W razie jego braku może nakazać uzupełnienie  lub poprawę raportu. Za niewykonanie zarządzeń pokontrolnych grozi kara aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny.

Czytaj też w LEX: Kontrola WIOŚ w zakładzie przemysłowym >

Warto też pamiętać, ze obowiązek sporządzenia raportu do KOBiZE wygasa dopiero po pięciu latach od zakończenia roku kalendarzowego, w którym  powstał. Jeśli  ktoś o to nie dba na bieżąco, będzie musiał odtwarzać zaległe dane.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.