Fundacja rodzinna jest względnie nowym rodzajem osoby prawnej, ponieważ 22 maja obchodziła zaledwie pierwszą rocznicę wejścia do polskiego porządku prawnego. Mimo to staje się coraz popularniejszym narzędziem planowania sukcesyjnego i długoterminowego zarządzania majątkiem. Elastyczność i możliwości dostosowania statutu fundacji rodzinnej do naszych potrzeb sprawiają, że jest to skuteczny sposób zabezpieczenia przyszłości członków rodziny, w tym tych z niepełnosprawnością. W niniejszym artykule omówimy, jakie możliwości fundacja rodzinna oferuje tym, którzy chcieliby zabezpieczyć interesy swoich chorych bliskich i zapewnić im wsparcie, zwłaszcza na przyszłość.
Czytaj też: Czy fundacja rodzinna jest lepsza od intercyzy – jak zabezpieczyć majątek rodzinny?
Ciężka walka i duży problem
Rodziny osób, które z uwagi na różnego rodzaju schorzenia wymagają szczególnej troski, stają przed wyjątkowymi wyzwaniami. Codzienne zadania często wymagają dużego zaangażowania, a walka o dostęp do najlepszej opieki medycznej, terapeutycznej i edukacyjnej to dodatkowe wyzwanie wymagające ogromnej determinacji i siły. Zmartwieniem opiekunów osób niepełnosprawnych jest jednak nie tylko zmaganie się z problemami życia codziennego. Dodatkowym aspektem, który często spędza im sen z powiek, jest zabezpieczenie interesu chorych bliskich po śmierci opiekunów. Skąd bowiem możemy mieć pewność, że np. rodzeństwo zaopiekuje się chorym bratem? I co w sytuacji, gdy w rodzinie brak jest osoby bliskiej, na którą moglibyśmy liczyć? Stworzenie solidnego planu zabezpieczającego przyszłość osoby z niepełnosprawnością pod względem opieki i środków na życie jest procesem skomplikowanym i stresującym. Dotychczas narzędziami wykorzystywanymi w tym celu było m.in. ustanowienie funduszu powierniczego czy spisanie odpowiedniego testamentu. Teraz do dyspozycji osób mierzących się z tym problemem jest również fundacja rodzinna.
Zabezpieczenie osoby niepełnosprawnej jako szczególny cel fundacji rodzinnej
Polski ustawodawca wprowadził fundację rodzinną do porządku prawnego jako nowy rodzaj osoby prawnej, której celem jest gromadzenie mienia, zarządzanie nim w interesie beneficjentów oraz spełnianie świadczeń na ich rzecz. Zadaniem fundatora jest określenie w statucie fundacji rodzinnej jej szczegółowego celu, który powinien być zidentyfikowany w oparciu o preferencje i potrzeby jego i jego rodziny. Jednym z tych celów może być zapewnienie stałego leczenia oraz zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych i bytowych określonych osób. Zatroszczenie się o odpowiednie skonstruowanie statutu w zakresie celu fundacji rodzinnej ma duże znaczenie, ponieważ ma wpływ na późniejsze funkcjonowanie tej fundacji. Przede wszystkim bowiem, jednym z podstawowych zadań zarządu fundacji rodzinnej jest realizacji jej celów wskazanych w statucie. Z kolei firma audytorska zobowiązana jest do przeprowadzenia badania działania fundacji rodzinnej m.in. pod kątem zgodności z jej celem. Zatem nie tylko istnieje możliwość wskazania wprost w statucie, że założeniem fundatora jest zabezpieczenie potrzeb niepełnosprawnego beneficjenta, ale też odpowiednie sformułowanie postanowień w tym zakresie będzie wiążące dla przyszłych organów fundacji rodzinnej.
Dlaczego fundacja rodzinna?
Przede wszystkim dlatego, że założeniem fundacji rodzinnej jest wspieranie jej beneficjentów. Jednak dodatkowym aspektem jest elastyczność fundacji rodzinnej, która umożliwia wprowadzenie w jej statucie różnego rodzaju postanowień, które będą służyły zabezpieczeniu niepełnosprawnych beneficjentów. Ustawodawca pozostawia fundatorom bardzo dużą swobodę w zakresie brzmienia statutu, w tym w zakresie przysługujących z fundacji rodzinnej świadczeń, zasad ich wypłaty i zarządzania mieniem fundacji. Możliwości jest wiele, a odpowiedni ich dobór zależy od analizy sytuacji rodzinnej i majątkowej fundatora, jak również potrzeb osoby niepełnosprawnej. Przykładowe regulacje statutu, które mogą zabezpieczyć interes niepełnosprawnych beneficjentów opisane zostały poniżej.
Odpowiednie świadczenia i zasad ich wypłaty
To od decyzji fundatora zależy, jakie świadczenia będą przysługiwały beneficjentom i na jakiej zasadzie będą wypłacane. Oprócz bezpośredniej wypłaty środków pieniężnych, możliwe jest wprowadzenie świadczenia polegającego na stałym zapewnieniu opieki medycznej, rehabilitacyjnej i edukacji. To zarząd fundacji rodzinnej będzie co do zasady zobowiązany do realizacji tych obowiązków, zapewnienia ciągłości i odpowiedniej jakości usług oraz regulowania należności za te usługi.
Dodatkowo możliwe jest wprowadzenie świadczenia polegającego na zabezpieczeniu potrzeb mieszkaniowych beneficjenta - czy to poprzez prawo do korzystania z nieruchomości, której właścicielem zostanie fundacja rodzinna, czy to poprzez wynajmowanie i opłacanie odpowiedniego lokum. Dodatkowym aspektem jest możliwość wprowadzenia pewnych obostrzeń pod względem realizacji świadczeń na rzecz innych beneficjentów, m.in. poprzez wprowadzenie zastrzeżenia, że świadczenia będą realizowane wyłącznie, gdy zaspokojone będą potrzeby osoby chorej lub też warunku regularnych osobistych spotkań z niepełnosprawnym krewnym. Należy zaznaczyć, że ma to znaczenie nie tylko w rodzinach, w których spodziewamy się sporów pomiędzy rodzeństwem. Przy obecnym tempie życia łatwo odsunąć kontakty z chorymi bliskimi na dalszy plan, dlatego też warto odpowiednio zadbać o relacje rodzinne na przyszłość w ten sposób.
Długoterminowe planowanie dziedziczenia
Dodatkowym aspektem fundacji rodzinnej, który warto uwzględnić w dyskusji nad zabezpieczeniem swoich niepełnosprawnych bliskich na wypadek śmierci, jest możliwość ochrony majątku i planowania dziedziczenia. Nie jest tajemnicą, że im większe zasoby finansowe, tym łatwiej zaspokoić wyjątkowe potrzeby osób z niepełnosprawnością. Jednocześnie jednak wraz z rozmiarem majątku rośnie ryzyko sporów w przypadku dziedziczenia. Fundacja rodzinna pozwala rozwiązać ten problem i umożliwia długoterminowe planowanie sukcesji i zarządzania majątkiem. Wdrożenie tego rozwiązania pozwoli na określenie zasad, które będą obowiązywać przez wiele lat, zapewniając stabilność i bezpieczeństwo dla najbardziej potrzebujących beneficjentów. W odróżnieniu od testamentu fundacja rodzinna jest narzędziem, które można wdrożyć już za życia przyszłego spadkodawcy, co pozwala na prawidłowe dopracowanie zasad dystrybucji majątku w rodzinie. Dodatkowo, przy odpowiednim zaplanowaniu działań z wykorzystaniem fundacji rodzinnej, możliwe jest uniknięcie roszczeń o zachowek i związanych z nim sporów w rodzinie.
Zabezpieczenie mienia i sposobu zarządzania nim
Fundacja rodzinna pozwala również na zabezpieczenie mienia przed jego rozdrobnieniem i uszczupleniem. Zawsze należy bowiem mieć na uwadze ryzyko, że wypracowany przez nas majątek może zostać po naszej śmierci roztrwoniony przez spadkobierców, zmniejszający tym samym możliwości zabezpieczenia interesów osoby z niepełnosprawnościami. Podkreślić należy, że osobami działającymi na niekorzyść takiego chorego mogą być nie tylko inni spadkobiercy, ale też on sam.
Fundacja rodzinna pozwala zatem na zgromadzenie i zarządzanie majątkiem w sposób, który chroni go przed rozdrobnieniem, co oznacza, że środki mogą być przeznaczone na potrzeby osób niepełnosprawnych z wyłączeniem ryzyka ich utraty. Dodatkowym zabezpieczeniem może być uregulowanie w statucie zasad zarządzania mieniem zgodnie z założeniami fundatora. Wprowadzenie odpowiednich regulacji w zakresie zatwierdzania określonych wydatków i decyzji inwestycyjnych, pozwoli zmniejszyć ryzyko utraty majątku. Ponadto fundator ma możliwość określenia, kto będzie zarządzał fundacją i w jaki sposób. Dzięki temu, że możliwe jest zarówno bezpośrednie wskazanie zaufanych osób, które będą członkami organów, jak i ogólnych kryteriów, które takie osoby muszą spełnić, mienie fundacji rodzinnej i interesy jej beneficjentów będą w dobrych rękach.
Fundacja rodzinna daje możliwość kompleksowego zabezpieczenia interesów niepełnosprawnego krewnego poprzez zarządzanie majątkiem w sposób chroniący go przed ryzykiem i zapewniający stałe wsparcie finansowe. Ważnym aspektem jest możliwość wyłączenia sporów spadkobierców o majątek i zabezpieczenia relacji rodzinnych na przyszłość. Przy wdrożeniu tego rozwiązania należy poświęcić dużo uwagi odpowiednim postanowieniom statutu fundacji rodzinnej, który odpowiadał będzie nie tylko założeniom fundatora, ale też potrzebom danej rodziny.
Katarzyna Rozenberg, radca prawny w zespole fundacji rodzinnych w Mariański Group
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
