Zadania terenowych organów jednolitej władzy państwowej w zakresie werbunku niewykwalifikowanej siły roboczej.

INSTRUKCJA

MINISTRA PRACY I OPIEKI SPOŁECZNEJ

z dnia 11 czerwca 1952 r.

w sprawie zadań terenowych organów jednolitej władzy państwowej w zakresie werbunku niewykwalifikowanej siły roboczej. ^*

Na podstawie § 10 oraz § 27 pkt 3 uchwały Nr 679 Prezydium Rządu z dnia 29 września 1951 r. w sprawie werbunku niewykwalifikowanej siły roboczej (Monitor Polski Nr A-88, poz. 1214) ustala się, co następuje:

I.

Przepisy ogólne.

§ 1. Bezpośrednie prowadzenie werbunku niewykwalifikowanej siły roboczej należy do zakresu działania:

1) samodzielnych referatów zatrudnienia prezydiów powiatowych rad narodowych, zwanych w dalszych przepisach referatami zatrudnienia PRN;

2) samodzielnych oddziałów (referatów) zatrudnienia prezydiów miejskich rad narodowych, zwanych w dalszych przepisach oddziałami (referatami) zatrudnienia MRN;

3) prezydiów gminnych rad narodowych (GRN) - referatów do spraw socjalnych i kulturalnych - oraz sołtysów;

4) zakładów pracy, które prowadzą werbunek na podstawie zezwoleń wydanych przez właściwe dla miejsca werbunku prezydium wojewódzkiej rady narodowej, które może zlecić tę czynność prezydium PRN.

§ 2. Nadzór nad przebiegiem werbunku sprawują:

1) Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej;

2) samodzielne oddziały zatrudnienia prezydiów wojewódzkich rad narodowych, zwane w dalszych przepisach oddziałami zatrudnienia WRN.

§ 3. Werbować do pracy należy osoby obojga płci zdolne do wykonywania pracy w wieku dla mężczyzn od 16 do 55 lat, dla kobiet od 16 do 50 lat, o ile zarządzenie dla danego werbunku nie stanowi inaczej.

§ 4. Zakazuje się werbowania:

1) osób niezdolnych do pracy z powodu kalectwa lub nieosiągnięcia bądź przekroczenia granicy wieku;

2) osób zatrudnionych w uspołecznionych zakładach pracy i rolniczych spółdzielniach produkcyjnych bez zgody zarządu spółdzielni.

§ 5. Werbunek opiera się na:

1) udzielaniu ścisłych i szczegółowych informacji osobom werbowanym o warunkach płacy i pracy oraz bytu;

2) dobrowolnej zgodzie zwerbowanego na zawarcie umowy o prace z zakładem pracy, dla którego prowadzony jest werbunek.

§ 6. Oddziały zatrudnienia WRN w uzasadnionych przypadkach na wniosek prezydium PRN mogą organizować zbiorowe wyjazdy propagandowe do zakładu pracy, dla którego prowadzony jest werbunek.

§ 7. Oddziały (referaty) zatrudnienia propagują z polecenia prezydium WRN (PRN) prowadzone werbunki, a w szczególności:

1) wysyłają do podległych jednostek otrzymane materiały propagandowe w terminie nie później niż 2 dni od daty ich otrzymania, dopilnowując, aby plakaty były umieszczone w lokalach władz, urzędów, instytucji, szkół, organizacji społecznych, w gospodach spółdzielczych i innych miejscach, gdzie gromadzi się ludność miejscowa;

2) inicjują nadawanie komunikatów oraz audycji w miejscowych radiowęzłach;

3) popularyzują werbunek, wykorzystując w tym celu zebrania mieszkańców gromady;

4) popularyzują werbunek w prasie miejscowej, w kinach itp.

§ 8. Przy prowadzeniu werbunku należy w jak najszerszym zakresie współdziałać z komisjami pracy i pomocy społecznej (stosownie do instrukcji Kancelarii Rady Państwa z dnia 27 sierpnia 1951 r. Nr 12) ze związkami zawodowymi oraz organizacjami społecznymi, jak ZMP, Liga Kobiet, Związek Samopomocy Chłopskiej i inne.

§ 9. Odpowiedzialnym wobec Prezydium WRN (PRN) za sprawny przebieg werbunku jest członek prezydium WRN (PRN, MRN), który z tytułu podziału pracy sprawuje nadzór i kontrolę nad oddziałem (referatem) zatrudnienia.

II.

Zadania prezydiów rad narodowych.

1. Zadania prezydiów WRN.

§ 10. Prezydium WRN po otrzymaniu z Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej zarządzenia werbunku przesyła niezwłocznie prezydium PRN plan werbunku według ustalonego wzoru (wzór Nr 1) - do wykonania, zaś Ministerstwu Pracy i Opieki Społecznej - do wiadomości, podejmując równocześnie stosowną uchwałę o prowadzeniu werbunku.

§ 11. Prezydium WRN w czasie trwania werbunku:

1) systematycznie rozpatruje na swoich posiedzeniach sprawy dotyczące przebiegu i oceny werbunku; na posiedzeniach tych prezydium WRN ustala wytyczne bądź podejmuje uchwały, zmierzające do zabezpieczenia wykonania planu werbunku;

2) omawia na naradach z przewodniczącymi prezydiów PRN sprawy dotyczące przebiegu i oceny werbunku, a w razie potrzeby zwołuje specjalne narady odpowiedzialnych za werbunek członków prezydiów PRN w celu szczegółowego omówienia braków i niedociągnięć oraz ustalenia sposobów wykonania planów werbunkowych; na narady te prezydium WRN w miarę potrzeby zaprasza przedstawicieli zarządów wojewódzkich organizacji społecznych celem udzielenia im odpowiednich wytycznych w zakresie współpracy w werbunku.

§ 12. Odpowiedzialny za sprawy werbunkowe członek prezydium WRN:

1) referuje na posiedzeniach prezydium WRN sprawy związane z werbunkiem;

2) bierze udział w konferencjach i odprawach dotyczących werbunku;

3) analizuje sprawozdania z przebiegu werbunku w powiatach oraz kontroluje w terenie sposób wykonywania uchwał podjętych przez prezydium WRN, wydanych instrukcji i zarządzeń dotyczących werbunku;

4) kontroluje pracę terenową aparatu zatrudnienia;

5) ściśle współdziała z komisją pracy i pomocy społecznej, wykorzystując wnioski komisji do wytycznych bądź projektów uchwał prezydium WRN.

2. Obowiązki oddziałów zatrudnienia WRN.

§ 13. Oddział zatrudnienia WRN niezwłocznie po otrzymaniu zarządzenia werbunku z Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej sporządza w porozumieniu z wojewódzką komisją planowania gospodarczego projekt wojewódzkiego planu werbunku na powiaty oraz projekt uchwały prezydium WRN w sprawie werbunku. Projekt uchwały kierownik oddziału zatrudnienia przedkłada resortowemu członkowi prezydium WRN w celu wniesienia na posiedzenie prezydium WRN.

§ 14. Przy opracowywaniu wojewódzkiego planu werbunku należy przestrzegać zasady, aby na terenie tego samego powiatu nie planować równoczesnego werbunku dla dwóch lub więcej zakładów pracy z tej samej gałęzi produkcji (np. dla dwóch przedsiębiorstw budowlanych).

§ 15. Oddział zatrudnienia WRN, prowadzący werbunek dla innych województw, niezwłocznie po podjęciu uchwały przez prezydium WRN przesyła plan werbunku w przekroju powiatowym do wiadomości oddziałom zatrudnienia WRN, dla których prowadzi werbunek, w celu niezwłocznego delegowania werbowników.

§ 16. Oddział zatrudnienia WRN przez stałe, oparte na planach pracy, wyjazdy nadzoruje przebieg werbunku, a w szczególności:

1) kontroluje, instruuje i udziela bezpośredniej pomocy w wykonaniu planów werbunkowych referatom zatrudnienia PRN;

2) instruuje i kontroluje działalność oddziałów (referatów) zatrudnienia MRN (PRN) w zakresie nadzorowania przez nich stanu opieki nad zwerbowanymi robotnikami w zakładach pracy, współdziałając w tym zakresie z wojewódzką komisją pracy i pomocy społecznej, związkami zawodowymi oraz innymi organizacjami społecznymi;

3) kontroluje pracę werbowników w terenie, na którym prowadzony jest werbunek.

§ 17. Dla omówienia i wymiany doświadczeń w zakresie werbunku oraz udzielania instruktażu oddział zatrudnienia WRN zwołuje nie rzadziej niż raz na 2 miesiące odprawy robocze pracowników oddziałów (referatów) zatrudnienia MRN (PRN).

§ 18. Kierownik oddziału zatrudnienia WRN składa nie rzadziej niż raz w tygodniu sprawującemu nadzór członkowi prezydium WRN sprawozdanie z przebiegu werbunku oraz wnioski mające na celu zabezpieczenie terminowego wykonania planu werbunku.

§ 19. Oddział zatrudnienia WRN po zakończeniu werbunku sporządza sprawozdanie z jego przebiegu dla prezydium WRN i po zaakceptowaniu przez prezydium WRN przesyła sprawozdanie w terminie nie dłuższym niż 14 dni od daty zakończenia werbunku do Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej.

3. Zadania prezydiów PRN.

§ 20. Prezydium PRN, po otrzymaniu z Prezydium WRN zarządzenia werbunku, przesyła niezwłocznie prezydiom GRN rozdzielnik werbunkowy według ustalonego wzoru (wzór Nr 1) - do wykonania, zaś prezydium WRN - do wiadomości, podejmując równocześnie stosowną uchwałę o prowadzeniu werbunku.

§ 21. Prezydium PRN w czasie trwania werbunku systematycznie rozpatruje na swoich posiedzeniach oraz na naradach przewodniczących GRN sprawy dotyczące przebiegu i oceny werbunku, ustalając wytyczne zmierzające do zabezpieczenia wykonania planu werbunku. O posiedzeniach tych prezydium PRN zawiadamia prezydium WRN celem delegowania swego przedstawiciela.

§ 22. Ponadto zadania prezydium PRN są analogiczne do zadań prezydium WRN wymienionych w § 12.

4. Obowiązki referatów zatrudnienia PRN.

§ 23. Referat zatrudnienia niezwłocznie po otrzymaniu zarządzenia werbunku z prezydium WRN opracowuje w porozumieniu z powiatową komisją planowania gospodarczego i na podstawie znajomości terenu projekt rozdzielnika werbunkowego na gminy oraz projekt uchwały prezydium PRN.

§ 24. Referat zatrudnienia PRN:

1) udziela zezwoleń na prowadzenie werbunku werbownikom zakładów pracy w ramach planów werbunkowych nadesłanych przez prezydium WRN oraz prowadzi rejestr werbowników i wydanych zezwoleń na prowadzenie werbunku według ustalonego wzoru (wzór Nr 2);

2) prowadzi werbunek bezpośrednio w gromadach i miasteczkach, współdziałając przy tym z werbownikami zakładów pracy i organizacjami społecznymi;

3) współdziała z zarządami powiatowymi organizacji społecznych (ZMP, ZSCh, LK) oraz komendą powiatową P. O. "Służba Polsce" w celu włączenia aktywu społecznego w gminach i gromadach do werbunku;

4) organizuje wyjazdy zwerbowanych w trybie określonym instrukcją w sprawie zasad przewożenia zwerbowanych robotników z miejsca zamieszkania do miejsca pracy.

§ 25. Referat zatrudnienia PRN po przybyciu werbowników:

1) omawia z werbownikami plan i metody werbunku na ich terenie;

2) informuje werbowników o warunkach miejscowych oraz o aktywistach gminnych, do których powinni się zgłosić w celu uzyskania pomocy przy prowadzeniu werbunku;

3) informuje o obowiązujących terminach odjazdu transportów zwerbowanych oraz o sposobach utrzymania stałej łączności z referatem zatrudnienia PRN;

4) kontroluje w terenie pracę werbowników, zwracając szczególną uwagą na dokładność udzielanych przez nich informacji oraz właściwy sposób prowadzenia werbunku.

§ 26. W przypadku stwierdzenia niewłaściwej pracy werbownika, nieodpowiedniego zachowania się w terenie czy niestosowania się do przepisów o obowiązkach werbownika, referat zatrudnienia PRN odwołuje werbownika z terenu oraz sporządza protokół odwołania, przesyłając go do właściwego zakładu pracy za pośrednictwem oddziału zatrudnienia WRN.

§ 27. Po zakończeniu werbunku w terenie referat zatrudnienia PRN:

1) przyjmuje sprawozdania werbownika z przebiegu jego pracy w terenie bądź na podstawie notatek i ustnych uwag werbownika sporządza krótkie sprawozdanie, które podpisuje werbownik;

2) odnotowuje datę wyjazdu oraz uwagi o pracy werbownika w rejestrze werbowników.

§ 28. Referat zatrudnienia PRN bierze czynny udział w prowadzeniu werbunku bezpośrednio w miasteczkach i gromadach, a ponadto:

1) kontroluje, instruuje i udziela bezpośredniej pomocy prezydium GRN i sołtysom w wykonaniu rozdzielników werbunkowych oraz zarządzeń prezydium PRN w sprawach werbunku;

2) nadzoruje pracę i instruuje referentów do spraw socjalnych i kulturalnych prezydiów GRN w wykonywaniu czynności w zakresie werbunku;

3) dba, aby aktywiści społeczni w gminach i gromadach popularyzowali werbunek.

§ 29. Pracownicy referatu zatrudnienia PRN biorą udział w odprawach sołtysów i na zaproszenie - w posiedzeniach prezydiów GRN, zwołanych w sprawach werbunku.

§ 30. Ponadto obowiązki referatów zatrudnienia PRN są analogiczne do obowiązków oddziałów zatrudnienia WRN ustalonych w §§ 18 i 19, z tym że sprawozdanie z przebiegu werbunku, o którym mowa w § 19, zostaje przesłane do oddziału zatrudnienia WRN.

5. Zadania prezydiów GRN.

§ 31. Prezydium GRN, po otrzymaniu z prezydium PRN zarządzenia werbunku, podejmuje niezwłocznie stosowną uchwalą o prowadzeniu werbunku przesyłając jej odpis do wiadomości prezydium PRN oraz zawiadamia sołtysów o rozpoczęciu werbunku.

§ 32. Prezydium GRN omawia na najbliższej odprawie sołtysów sprawy dotyczące prowadzenia werbunku, przy czym:

1) zapoznaje sołtysów z uchwałą oraz wytycznymi w sprawie werbunku;

2) udziela szczegółowych informacji o warunkach pracy i płacy w zakładach pracy, dla których prowadzony jest werbunek.

§ 33. Prezydium GRN poucza sołtysów o ich obowiązkach w zakresie werbunku, a w szczególności:

1) ustalania osób mających warunki do podjęcia pracy na wyjazd oraz przekonywania ludności, w bezpośrednich rozmowach i na zebraniach, o celowości podjęcia pracy;

2) współdziałania z pracownikami referatów zatrudnienia PRN oraz werbownikami delegowanymi przez zakłady pracy, wskazywania im aktywistów społecznych dla współdziałania w werbunku oraz zapewniania odpłatnych podwód w celu prowadzenia werbunku na terenie gminy;

3) rozplakatowania materiałów propagandowych;

4) składania sprawozdań z przebiegu werbunku na następnych odprawach sołtysów.

§ 34. Prezydium GRN zapewnia natychmiastowe rozesłanie do sołtysów otrzymanych materiałów propagandowych oraz czuwa nad właściwym ich rozpowszechnieniem, zgodnie z zaleceniami prezydium PRN.

§ 35. Prezydium GRN w przypadkach słabych wyników werbunku zwołuje specjalne odprawy sołtysów przy współudziale przedstawicieli terenowych organizacji społecznych w celu zapewnienia terminowego wykonania planu werbunku.

§ 36. Prezydium GRN okazuje jak najdalej idącą pomoc werbownikom, a w szczególności wskazuje:

1) gromady mające nadwyżki siły roboczej, w których werbownicy powinni przeprowadzać werbunek, oraz

2) aktywistów w gromadach, do których powinni się zwrócić o pomoc przy prowadzeniu werbunku.

§ 37. Prezydium GRN lub sołtys - w przypadku, gdy werbownik nie posiada zezwolenia prezydium WRN bądź PRN na werbunek - zakazuje prowadzenia werbunku na podstawie § 14 uchwały Nr 679 Prezydium Rządu z dnia 29 września 1951 r. (Monitor Polski Nr A-88, poz. 1214), w przypadku zaś oporu ze strony werbownika zwraca się o interwencję do organów Milicji Obywatelskiej, zawiadamiając o tym niezwłocznie prezydium PRN.

6. Obowiązki referatu do spraw socjalnych i kulturalnych prezydium GRN.

§ 38. Referat do spraw socjalnych i kulturalnych prezydium GRN prowadzi sprawy związane z werbunkiem na terenie gminy, jak informowanie osób zgłaszających się w sprawie pracy i kierowanie ich w zasadzie do referatu zatrudnienia PRN, przygotowywanie uchwał prezydium GRN w sprawach werbunku, prowadzenie wykazu zgłaszających się werbowników, korespondencję z referatem zatrudnienia PRN itd.

7. Zadania prezydiów WRN, PRN, MRN, GRN w zakresie opieki nad zwerbowanymi.

§ 39. Prezydia WRN, PRN, MRN, na których terenie znajdują się zakłady pracy przyjmujące zwerbowanych robotników, sprawdzają stan opieki nad zwerbowanymi, a w szczególności:

1) sposób przyjmowania zwerbowanych przez administrację zakładów pracy (szybkie załatwianie formalności przy przyjęciu do pracy, natychmiastowe zakwaterowanie itp.);

2) warunki zakwaterowania oraz zbiorowego wyżywienia;

3) dotrzymywanie przez zakłady pracy warunków pracy i płacy określonych w układach zbiorowych oraz w obowiązujących przepisach;

4) działalność kulturalno-oświatową wśród zwerbowanych.

§ 40. W razie stwierdzenia niedostatecznej opieki nad zwerbowanymi robotnikami prezydium właściwej rady narodowej podejmuje interwencję w celu poprawy stwierdzonego stanu, a w szczególnie ważnych przypadkach zawiadamia o tym władze nadrzędne.

§ 41. Prezydium GRN (referat do spraw socjalnych i kulturalnych) w przypadku stwierdzenia przez sołtysów powrotu zwerbowanych do miejsca ich zamieszkania, ustala przyczyny powrotu, a w przypadkach uzasadnionych skarg - sporządza protokół. Prezydium GRN przesyła protokół do prezydium PRN dla wyciągnięcia właściwych wniosków i zawiadamia zainteresowanego o wynikach.

8. Obowiązki oddziałów (referatów) zatrudnienia prezydium MRN (PRN), na których terenie znajdują się zakłady pracy prowadzące akcje werbunkowe.

§ 42. Oddział (referat) zatrudnienia MRN (PRN) powoduje delegowanie przez zakład pracy werbowników w teren w terminie nie później niż 3 dni od daty otrzymania planu werbunku.

§ 43. Pracownicy oddziału (referatu) zatrudnienia MRN (PRN) biorą udział w typowaniu werbowników przez zakład pracy oraz instruują werbowników o zasadach ich pracy.

§ 44. Oddział (referat) zatrudnienia MRN (PRN):

1) poświadcza delegacje werbowników, sprawdzając, czy zostały wystawione na teren wyznaczony planem werbunku oraz

2) prowadzi rejestr werbowników delegowanych przez zakłady pracy według ustalonego wzoru (wzór Nr 2).

§ 45. Oddział (referat) zatrudnienia MRN (PRN) nadzoruje działalność zakładów pracy w zakresie opieki nad zwerbowanymi robotnikami, stosownie do przepisów §§ 39 i 40 niniejszej instrukcji.

III.

Przepisy końcowe.

§ 46. Instrukcja wchodzi w życie z dniem 1 lipca 1952 r.

§ 47. Z dniem wejścia w życie niniejszej instrukcji traci moc instrukcja Ministra Pracy i Opieki Społecznej z dnia 20 kwietnia 1951 r. Nr Zw 1795/70/51 w sprawie organizacji i metod werbunku niewykwalifikowanej siły roboczej.

ZAŁĄCZNIK 

Wzór Nr 1

PREZYDIUM WOJEWÓDZKIEJ - POWIATOWEJ ^* RADY NARODOWEJ

w ..........

Nr ..........

.......... dnia .......... 195.. r.

Prezydium Powiatowej - Gminnej^*) Rady Narodowej

w ..........

Na podstawie pisma Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej, Prezydium WRN^*) z dnia .......... 195.. r. Nr ..... w sprawie .......... stosownie do §§ 8 i 9 uchwały Nr 679 Prezydium Rządu z dnia 29 września 1951 r. w sprawie werbunku niewykwalifikowanej siły roboczej (Monitor Polski Nr A-88, poz. 1214) Prezydium Wojewódzkiej - Powiatowej^*) Rady Narodowej przesyła poniższy plan werbunku - rozdzielnik werbunkowy^*) na zwerbowanie ..... robotników dla Ministerstwa .......... .......... z poleceniem wykonania poniższego zadania w terminie do dnia .......... 195.. r.

Nazwa i dokładny adres zakładu pracy, dla którego prowadzony jest werbunek	Ilość robotników do zwerbowania	Uwagi
Razem:

Stosownie do § 10 instrukcji Ministra Pracy i Opieki Społecznej z dnia 11 czerwca 1952 r. w sprawie zadań terenowych organów jednolitej władzy państwowej w zakresie werbunku niewykwalifikowanej siły roboczej (Monitor Polski Nr A-54, poz. 805) Prezydium PRN prześle niezwłocznie rozdzielnik werbunkowy na poszczególne gminy. Równocześnie Prezydium PRN - GRN ^* powinno podjąć odpowiednią uchwałę oraz zapewnić zwerbowanie wyżej wymienionej liczby robotników.

Przewodniczący

Prezydium Wojewódzkiej - Powiatowej^*)

Rady Narodowej

.................................

Wzór Nr 2

Prezydium Wojewódzkiej - Miejskiej - Powiatowej ^*

Rady Narodowej

Samodzielny Oddział (Referat) Zatrudnienia

w ..........

REJESTR WYDANYCH ZEZWOLEŃ NA PROWADZENIE WERBUNKU ORAZ WERBOWNIKÓW PROWADZĄCYCH WERBUNEK

Lp.	Data poświadczenia delegacji bądź wydania zezwolenia na prowadzenie werbunku	Imię i nazwisko werbownika	Nazwa i adres zakładu pracy	Teren przydzielony dla przeprowadzenia werbunku (powiat bądź gmina)	Okres prowadzenia werbunku	Uwagi
1	2	3	4	5	6	7

* Z dniem 27 listopada 1954 r. przepisy nin. instrukcji rozszerza się na Prezydia Rad Narodowych w m. st. Warszawie i m. Łodzi, zgodnie z § 1 instrukcji z dnia 25 listopada 1954 r. (M.P.54.111.1556).

*⁾ Niepotrzebne skreślić.

*⁾ Niepotrzebne skreślić.

*⁾ Niepotrzebne skreślić.

• Identyfikator: M.P.1952.A-54.805
• Rodzaj: Instrukcja
• Tytuł: Zadania terenowych organów jednolitej władzy państwowej w zakresie werbunku niewykwalifikowanej siły roboczej.
• Data aktu: 11/06/1952
• Data ogłoszenia: 26/06/1952
• Data wejścia w życie: 01/07/1952