Sprawozdawca: Florian MARIN
| Decyzja Zgromadzenia Plenarnego |
25.1.2023 |
| Podstawa prawna |
Art. 52 ust. 2 regulaminu wewnętrznego Opinia z inicjatywy własnej |
| Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja ds. Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Spójności Gospodarczej i Społecznej |
| Data przyjęcia przez sekcję |
27.6.2023 |
| Data przyjęcia na sesji plenarnej |
13.7.2023 |
|
Sesja plenarna nr Wynik głosowania
|
580 |
| (za/przeciw/wstrzymało się) |
181/6/5 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. Komitet uznaje dostęp do bezpiecznej, czystej wody o wysokiej jakości za prawo podstawowe i uważa za całkowicie niedopuszczalne, że w UE nadal są ludzie bez dostępu do wody.
1.2. Rozwój gospodarki wodnej w UE powinien mieć inkluzywny charakter, być dobrze uregulowany, przejrzysty, wysoce cyfrowy, odporny, zrównoważony, przewidywalny i bezpieczny, stawiać człowieka na pierwszym miejscu i wytwarzać wartość dodaną. Istotne jest, aby wszystkie branże w sprawiedliwy sposób odpowiadały za społeczne koszty swego zużycia wody.
1.3. Komitet wzywa instytucje Unii Europejskiej do nadania Europejskiemu Niebieskiemu Ładowi takiego samego znaczenia, jakie nadały Europejskiemu Zielonemu Ładowi, i skupienia się na nim w takim samym stopniu, a także do traktowania ich jako wzajemnie się uzupełniające.
1.4. Przyszłe ramy regulacyjne europejskiej niebieskiej gospodarki muszą:
- opierać się na zasadzie gospodarki dobrobytu,
- przekrojowo uwzględniać uwarunkowania społeczne i solidarność terytorialną,
- zapewnić odpowiednią równowagę między kwestiami środowiskowymi, społecznymi i gospodarczymi,
- korzystać z ponadnarodowych innowacyjnych modeli zarządzania, które sprzyjają finansowaniu, regulują udział sektora prywatnego, poprawiają zarządzanie zasobami wodnymi i stymulują konkurencyjność UE,
- stosować modele biznesowe oparte na współpracy i zasady gospodarki współdzielonej,
- tworzyć ramy instytucjonalne, które nie będą obciążeniem dla konkurencyjności gospodarki UE na rynku światowym,
- zapewniać większą przejrzystość w kwestii inicjatyw dotyczących zrównoważonego rozwoju.
1.5. EKES wzywa do:
- przejścia z obecnego modelu gospodarczego na bardziej zrównoważony, w którym nadmierne zużycie byłoby opodatkowane i który byłby w pełni zgodny z celami zrównoważonego rozwoju,
- przeglądu cen wody w państwach członkowskich zgodnie z zasadą "zanieczyszczający płaci",
- dostosowania podstawowych koncepcji ekonomicznych, takich jak zasady rynkowe, efektywność ekonomiczna lub produktywność, aby uwzględnić różne wymiary wartości wody,
- przyjęcia we wszystkich państwach członkowskich spójnych przepisów dotyczących unijnego mechanizmu regulującego gromadzenie zapasów wody w okresach deszczowych,
- wprowadzenia długoterminowej strategii na rzecz zwiększania odporności na niedobory wody,
- objęcia rozszerzoną odpowiedzialnością producenta kwestii gospodarowania ściekami,
- zajęcia się kwestią wody niedochodowej 1 przez położenie nacisku na regularną konserwację infrastruktury, inicjatywy mające znacznie ograniczyć wycieki wody i na badania nad nowymi technologiami wykrywania wycieków,
- natychmiastowego przeprowadzenia dogłębnej oceny podziemnych systemów kanalizacyjnych we wszystkich państwach członkowskich, w tym zebrania w jednym miejscu danych na poziomie UE,
- dostosowania zasad pomocy państwa do charakterystyki inwestycji związanych z wodą,
- ustalenia cen uwzględniających długoterminowe bezpieczeństwo wodne,
- inwestowania w warunki pracy, wysokiej jakości miejsca pracy oraz szkolenia i konkretne działania w tym obszarze, w szczególności z myślą o młodszych pokoleniach.
1.6. Jako że postępy w dążeniu do przemysłu neutralnego dla klimatu powinny uwzględniać również emisje przemysłowe do wody, negatywny wpływ na zdrowie ludzi i wynikające z tego koszty społeczne dla społeczeństwa, EKES wzywa do opracowania szczegółowych norm dotyczących zużycia wody w różnych sektorach gospodarki, takich jak rolnictwo lub przemysł. Można to osiągnąć poprzez powołanie grupy ekspertów, której zadaniem będzie opracowanie sektorowych wytycznych dotyczących zużycia wody.
1.7. EKES proponuje:
- opracowanie Europejskiego Niebieskiego Ładu i agendy wodnej UE z zachowaniem ścisłej synergii z agendą miejską UE 2 , porozumieniem lublańskim 3 i długoterminową wizją dla obszarów wiejskich 4 ,
- racjonalizację zużycia wody poprzez:
- zróżnicowanie cen między zużyciem w gospodarstwach domowych i w ramach niezbędnych usług publicznych a zużyciem do celów produkcyjnych,
- system ustalania cen, który skutecznie zniechęca do niezrównoważonego zużycia, a jednocześnie zachęca do zużycia do celów produkcyjnych,
- uwzględnienie w modelach cenowych wymogu zapewnienia minimalnego poziomu bezpłatnej wody w celu poszanowania praw człowieka,
- zapewnienie wszystkim zainteresowanym stronom pełnej przejrzystości kosztów i cen wody,
- planowanie publiczne wyłącznie na poziomie dorzecza (w tym wód gruntowych), tak by chroniony był interes ogólny UE, przy jednoczesnym zapewnieniu utrzymania w jednolitej część wód, z której woda pochodzi, poziomu wody wymaganego do zachowania równowagi ekologicznej,
- przyjęcie i wzmocnienie ram regulacyjnych odnoszących się do umów koncesji dotyczących wody, by zarządzać nią jako dobrem publicznym, a nie jako towarem, którym można handlować. Ceny dla ludności powinny odzwierciedlać fakt, że woda jest dobrem publicznym,
- poświęcenie szczególnej uwagi i finansowania transgranicznym projektom w zakresie gospodarki wodnej,
- dzielenie się istotnymi innowacjami związanymi z gospodarką wodną między państwami członkowskimi i zachęcanie do oddolnego poszukiwania nowych rozwiązań z uwzględnieniem specyfiki i złożoności gospodarki wodnej.
1.8. Komitet uważa, że zasadnicze znaczenie dla zrównoważonej transformacji gospodarki wodnej mają fundusze unijne i wzywa do:
- nadania przez państwa członkowskie wysokiego priorytetu inwestycjom w gospodarkę wodną przy przesuwaniu środków w ramach różnych programów,
- zwiększenia komplementarności między europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi 5 , Instrumentem na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, InvestEU, Interreg Europe i innymi funduszami,
- ogłoszenia szczegółowego zaproszenia do składania wniosków i przedstawienia wytycznych uwzględniających złożoność i specyfikę gospodarki wodnej,
- utworzenia specjalnego programu operacyjnego dotyczącego gospodarki wodnej i zintegrowanych inwestycji terytorialnych (ZIT) na rzecz niebieskiej gospodarki,
- uznania sektorów gospodarki wodnej za priorytet strategiczny w okresie programowania 2028-2034 oraz, w stosownych przypadkach, opracowania specjalnego programu operacyjnego dotyczącego gospodarki wodnej,
- utworzenia Funduszu na rzecz Niebieskiej Transformacji,
- zapewnienia państwom członkowskim pomocy technicznej w realizacji projektów dotyczących gospodarki wodnej.
1.9. Komitet uważa, że bardzo ważne jest uwzględnienie odporności w kryteriach oceny inwestycji związanych z gospodarką wodną, ponieważ w połączeniu z odpowiednimi inwestycjami w środki ograniczające ryzyko pozwala to zmniejszyć wydatki związane z usuwaniem skutków nieprzewidywalnych zdarzeń.
1.10. Komisja Europejska, Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR) powinny działać w sposób skoordynowany i się wzajemnie uzupełniać, jeśli chodzi o finansowanie inwestycji w gospodarkę wodną, a także powinny mieć wspólne kluczowe wskaźniki skuteczności działania w ramach strategicznych UE.
2. Ramy polityczne i strategiczne
2.1. Rozwój gospodarki wodnej powinien mieć charakter włączający, być dobrze uregulowany i przejrzysty, a jednocześnie uwzględniać szeroki zakres różnic między regionami i społecznościami. Powinien się zatem charakteryzować wysokim poziomem cyfryzacji, powinien być odporny, zrównoważony, przewidywalny i bezpieczny, zapewniając komplementarność między różnymi sektorami i podmiotami przemysłowymi, stawiając ludzi na pierwszym miejscu, chroniąc życie i wytwarzając wartość dodaną dzięki stosowaniu dopasowanego do potrzeb podejścia w zrównoważonym i sprawiedliwym ekosystemie.
2.2. EKES podkreśla znaczenie patrzenia na ramy polityczne z nowych perspektyw, znaczenie uzgodnień instytucjonalnych i planowania inwestycji, w tym większej przejrzystości w odniesieniu do inicjatyw na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz przygotowania precyzyjnych wytycznych i klasyfikacji na potrzeby zrównoważonych i innowacyjnych inwestycji. Ponieważ zrównoważone wykorzystanie zasobów wodnych i morskich oraz ich ochrona stanowią jeden z sześciu celów środowiskowych określonych w rozporządzeniu w sprawie systematyki 6 , konieczny jest specjalny akt delegowany dotyczący zrównoważonego wykorzystania wody (oznakowanie ekologiczne, odtwarzanie ekosystemów). EKES zwraca uwagę na wspólne wartości Unii w zakresie usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym zdefiniowanych w art. 14 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) i określonych w Protokole nr 26 w sprawie usług świadczonych w interesie ogólnym, załączonym do Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) i TFUE 7 .
2.3. Specyfika gospodarki wodnej wymaga regulowania jej z pełnym poszanowaniem godności i praw człowieka, z przekrojowym uwzględnieniem uwarunkowań społecznych, równości i podstawowych potrzeb ludzi i społeczeństwa. EKES wzywa do dostosowania systemu sądowego do potrzeb sektora gospodarki wodnej, we współpracy z organizacjami międzynarodowymi, co zapewniłoby szybkie procedury rozpatrywania sporów związanych z gospodarką wodną. Aby skuteczniej i bardziej odpowiednio kontrolować przedsiębiorstwa w sektorze gospodarki wodnej i ogólne zużycie wody, należy utworzyć specjalne ponadnarodowe i wielosektorowe mechanizmy monitorowania i organy zarządzające. Należy zwiększyć rolę sektora publicznego w gospodarce wodnej, gdy mechanizmy rynkowe nie są w stanie zapewnić wszystkim sprawiedliwego dostępu do wody.
2.4. EKES stwierdza, że we wszystkich państwach członkowskich należy ustanowić specjalne instytucje, które miałyby zapewnić przemyślane decyzje w kwestii zużycia wody oraz korzystania z niej w sposób odpowiedzialny i wydajny. Aby obywatele mogli w pełni sprawować demokratyczną kontrolę, należy zadbać o to, by znali obieg wody i jej cenę. Komitet wzywa do nadania europejskiemu Niebieskiemu Ładowi tej samej wagi, jak w przypadku europejskiego Zielonego Ładu, i skupienia się na nim w tym samym stopniu.
3. Niebieska gospodarka
3.1. EKES uważa, że gospodarkę wodną należy rozwijać zgodnie z zasadami gospodarki dobrobytu i wzywa do uwzględnienia różnych wymiarów wartości wody w podstawowych koncepcjach ekonomicznych, takich jak zasady rynkowe, rentowność czy wydajność. Należy tak zmienić rozumienie konkurencyjności, aby zwiększała dobrobyt, uwzględniając potrzeby ludzkie i sprawiedliwy dostęp ludzi, społeczności i przemysłu do wody. Aspekty społeczne powinny być przekrojowo zintegrowane z gospodarką wodną.
3.2. Istnieje wyraźna potrzeba zmiany filozofii zarządzania w celu skonsolidowania gospodarki wodnej, w tym osiągnięcia równowagi między kwestiami środowiskowymi, społecznymi i gospodarczymi. Konieczne są innowacyjne ponadnarodowe modele zarządzania, które sprzyjają finansowaniu, regulują pod względem etycznym udział sektora prywatnego, poprawiają zarządzanie zasobami wodnymi i stymulują konkurencyjność UE.
3.3. Modele biznesowe dotyczące gospodarki wodnej są coraz częściej kwestionowane ze względu na wpływ zmiany klimatu, emisji gazów cieplarnianych, szybkiej urbanizacji, migracji, wzrostu liczby ludności w uprzemysłowionych obszarach miejskich i działalności przemysłowej, ale także sektorów innowacyjnych, takich jak niebieska biogospodarka, biotechnologia i odsalanie. Aby móc lepiej reagować na aktualne związane z wodą wyzwania społeczne i środowiskowe, przedsiębiorstwa powinny przyjmować modele biznesowe oparte na współpracy i zasadach gospodarki współdzielonej. Należy zwiększyć komunikację i współpracę między instytucjami lokalnymi, regionalnymi, krajowymi i międzynarodowymi, uwzględniając szeroki zakres zainteresowanych stron w sektorze gospodarki wodnej oraz dialog międzysektorowy.
3.4. Komitet wzywa Komisję do ustanowienia ram uczciwej konkurencji dotyczących przedsiębiorstw z siedzibą w UE w odniesieniu do przedsiębiorstw z innych regionów świata i zwiększenia stopnia wdrożenia umów międzynarodowych dotyczących współpracy gospodarczej, warunków pracy i ochrony środowiska.
4. Ekonomia wody
4.1. EKES uważa, że obecny model gospodarczy, który za pośrednictwem podatków i zachęt sprzyja zużywaniu wody, należy radykalnie przekształcić w taki sposób, aby był bardziej zrównoważony i był w pełni zgodny z celami zrównoważonego rozwoju. Zużycie wody powinno być nie tylko zrównoważone, ale także przyczyniać się perspektywie krótko- i długoterminowej do odtwarzania przyrody. EKES apeluje o globalne porozumienie fiskalne w sprawie finansowania działań na rzecz klimatu i inwestycji w gospodarkę wodną.
4.2. Należy działać na rzecz zapewnienia jasnej i efektywnej spójności między różnymi podatkami dotyczącymi zużycia wody nakładanymi na szczeblu lokalnym, krajowym i europejskim. EKES wzywa do:
- rozwijania systemu podatków dotyczących wody gruntowej i powierzchniowej w oparciu o odliczenia ułatwiające dostęp do wody każdej osobie i każdemu podmiotowi przemysłowemu,
- przeglądu cen wody w państwach członkowskich zgodnie z zasadą "zanieczyszczający płaci",
- nakładania podatków i dopłat za niezrównoważone zużycie wody, a zarazem zachęcania do korzystania z niej w sposób zrównoważony,
- przeglądu unijnej dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych 8 pod kątem wpływu na ekosystem wodny w UE.
4.3. W UE zapotrzebowania na wodę wzrasta i z biegiem czasu kwestia ta stanie się coraz bardziej istotna. Różnice między zaopatrzeniem w wodę a zapotrzebowaniem na nią mogą być wynikiem albo niedoboru wody. albo powodzi, które mogą mieć katastrofalne skutki. Brak równowagi między podażą wody a popytem na nią ma negatywny wpływ na przemysł, konsumentów i obywateli. Monitorując postępy w osiąganiu neutralności klimatycznej przemysłu, należy uwzględniać emisje przemysłowe do wody 9 , a także negatywne skutki dla zdrowia ludzkiego i wynikające z tego koszty społeczne dla społeczeństwa. Istotne jest, aby wszystkie branże odpowiadały za społeczne koszty ich emisji do wody.
4.4. EKES wzywa do przyjęcia we wszystkich państwach członkowskich spójnych przepisów dotyczących unijnego mechanizmu regulującego gromadzenie zapasów wody w okresach deszczowych za pomocą budowy zbiorników i systemów odnawiania warstwy wodonośnej. EKES apeluje o wprowadzenie długoterminowej strategii na rzecz zwiększania odporności na niedobory wody i uwzględnienie w tej strategii regionalnych uwarunkowań klimatycznych i charakterystyki przemysłowej.
4.5. Nowa struktura cen wody w Europie musi rozkładać obciążenia związane z usługami ekosystemowymi na różne zainteresowane strony oraz obejmować zróżnicowane podejście przy wprowadzaniu zasady ustalania cen na podstawie pełnych kosztów. Jednym z możliwych podejść są ceny wody dla gospodarstw domowych i podmiotów świadczących niezbędne usługi publiczne znacznie niższe od cen wody wykorzystywanej do celów produkcyjnych. Zachęty cenowe powinny uwzględniać związek między ustalaniem cen na podstawie kosztu krańcowego a efektywnością gospodarczą, równością i zrównoważonym rozwojem oraz stanowić część większego pakietu zachęcającego do zrównoważonego zużycia wody.
4.6. Komitet wzywa do zapewnienia wszystkim zainteresowanym stronom pełnej przejrzystości kosztów i cen wody. EKES apeluje o stosowanie w pewnych ściśle określonych sytuacjach cen ustalonych administracyjnie i wymaga dokładnego monitorowania sytuacji w celu zapewnienia, że gospodarstwa domowe otrzymują usługę, za którą płacą. Należy unikać sytuacji, które umożliwią spekulowanie wodą.
4.7. EKES zauważa, że wpływ zanieczyszczeń i nadmiernej eksploatacji warstw wodonośnych nakłada nieproporcjonalnie duży ciężar na osoby ubogie i znajdujące się w trudnej sytuacji społecznej. Taryfy opłat za wodę należy koniecznie poddawać szczegółowej ocenie, ponieważ mogą wywierać zakłócający wpływ, generować ubóstwo wodne i być źródłem niepokojów społecznych. EKES wzywa do rozpoczęcia konstruktywnej dyskusji na szczeblu UE na temat sprawiedliwego systemu cen wody. Modele cenowe powinny obejmować wymóg zapewnienia minimalnej ilości bezpłatnej wody w celu poszanowania praw człowieka. Struktura cen powinna uwzględniać obecne i przyszłe wyzwania społeczne, klimatyczne i przemysłowe. EKES sugeruje, aby modele cenowe przekrojowo uwzględniały długoterminowe bezpieczeństwo wodne.
4.8. EKES uważa, że rozszerzoną odpowiedzialność producenta należy stosować również względem gospodarowania ściekami przemysłowymi, i popiera obecny przegląd dyrektywy o oczyszczaniu ścieków komunalnych 10 (11 . Należy zadbać o synergię między programami dotyczącymi rozszerzonej odpowiedzialności producenta, ekoprojektem a wymaganiami w zakresie informacji. Należy zorganizować specjalne kampanie informacyjne, łączące różne zainteresowane strony, aby konsumenci mogli zrozumieć i uznać zrównoważone wykorzystanie wody.
4.9. Aby zapewnić odpowiednie utrzymanie systemów wodnych i zachęcić do zwiększania dostaw wody, należy koniecznie zająć się kwestią wody niedochodowej. W tym celu potrzeba inicjatyw w zakresie regularnej konserwacji infrastruktury, aby znacząco ograniczyć wycieki wody. Żeby właściwie finansować takie inicjatywy, konieczne jest wprowadzenie "złotej reguły budżetowej" dla inwestycji publicznych. EKES podkreśla, że złe zarządzanie pracami konserwacyjnymi i ich niedofinansowanie, w połączeniu z nieodpowiednim zarządzaniem obiektami, powoduje znaczne straty gospodarcze. Należy jak najszybciej opracować nowe technologie wykrywania wycieków i przeznaczyć na ten cel specjalne wsparcie.
4.10. Komitet jest zaniepokojony niedostateczną oceną stanu podziemnych systemów kanalizacyjnych w wielu państwach członkowskich i wzywa do natychmiastowego przeprowadzenia dogłębnej oceny oraz zebrania w jednym miejscu danych na poziomie UE. Koszty niepodejmowania działań są znacznie wyższe niż koszty naprawy sieci kanalizacyjnej.
5. Regionalne konsekwencje związane z wodą
5.1. Dostęp do bezpiecznej, czystej wody o wysokiej jakości jest prawem podstawowym i jest niezbędny do zapewnienia wszystkim zdrowia, godności i dobrobytu. Komitet uważa za całkowicie niedopuszczalne, że w UE nadal są ludzie bez dostępu do wody.
5.2. EKES uważa, że niezbędne jest włączenie gospodarki wodnej do wszystkich powiązanych obszarów polityki (energia, handel, przemysł itp.) oraz zapewnienie przez państwa członkowskie synergii między inwestycjami w różnych sektorach powiązanych z gospodarką wodną, takich jak rozwój obszarów miejskich, żywność, rolnictwo i energia. Woda ma kluczowe znaczenie dla rozwoju obszarów miejskich i wiejskich.
5.3. EKES proponuje opracowanie Europejskiego Niebieskiego Ładu i agendy wodnej UE w oparciu o partnerstwo na rzecz inwestycji w gospodarkę wodną, z zachowaniem ścisłej synergii z agendą miejską UE, jak również z partnerstwem tematycznym dotyczącym wody zgodnie z porozumieniem lublańskim i w pełnej komplementarności z długoterminową wizją dla obszarów wiejskich. Ważnymi aspektami są zapewnienie solidarności terytorialnej, wykorzystanie odpowiednio dostosowanych wielostronnych struktur zarządzania do radzenia sobie z różnicami między obszarami wiejskimi i miejskimi oraz konsolidacja regionalnych operatorów gospodarki wodnej.
5.4. Szczególną uwagę należy poświęcić wyspom w regionie Morza Śródziemnego i regionom najbardziej oddalonym, które ze względu na swoje położenie geograficzne borykają się z niedoborem wody w określonych okresach suszy. Na tych obszarach należy zapewnić niezbędne dostawy wody za pomocą systemu gwarantującego dostawy dla rodzin i podmiotów gospodarczych.
5.5. EKES proponuje planowanie publiczne wyłącznie na poziomie dorzecza (w tym wód gruntowych), tak by chroniony był interes ogólny UE, przy jednoczesnym zapewnieniu utrzymania w jednolitej część wód, z której woda pochodzi, poziomu wody wymaganego do zachowania równowagi ekologicznej. Środki i inwestycje w gospodarkę wodną w celu ochrony obszarów przed powodziami lub przewidywania susz i ochrony żeglowności dążą do zatrzymywania większej ilości wody i powinny jednocześnie mieć na celu zwiększenie różnorodności biologicznej i respektować geomorfologiczne cechy dorzecza.
5.6. Mając na uwadze publiczny charakter wody, EKES sugeruje, aby prawo do korzystania z wody zostało dobrze zdefiniowane, a jego wykonanie dobrze mierzone i monitorowane, z uwzględnieniem wszystkich form prawnych, takich jak koncesje, zezwolenia, licencje, prawa umowne i bezpośrednia własność, oraz by wodę traktować jako dobro wspólne. Prawa do użytkowania powinny być łatwo mierzalne na dobrze określonych warunkach.
5.7. EKES zaleca, by UE przyjęła i wzmocniła ramy regulacyjne odnoszące się do umów koncesji dotyczących wody, by zarządzać nią jako dobrem publicznym, a nie tylko jako towarem, którym można handlować. Ceny dla ludności powinny również odzwierciedlać fakt, że woda jest dobrem publicznym, przy pełnym poszanowaniu art. 14 TFUE i protokołu nr 26 załączonego do TUE i TFUE. EKES wzywa do wprowadzenia restrykcyjnych przepisów chroniących zasoby wodne UE przed wykorzystywaniem ich w interesie podmiotów spoza UE.
6. Finansowanie ze strony UE
6.1. EKES apeluje o wytworzenie większej synergii na poziomie zaproszeń do składania wniosków i programów operacyjnych, aby uwzględnić specyfikę inwestycji w gospodarkę wodną i zapewnić najlepszy poziom wykorzystania funduszy UE przeznaczonych na wodę i niebieską gospodarkę. Już na poziomie zaproszeń do składania wniosków i programowania należy uwzględnić sezonową i cykliczną charakterystykę działań związanych z gospodarką wodną. Komitet wzywa państwa członkowskie, by przy realokacji środków w ramach różnych programów zwracały szczególną uwagę na inwestycje w gospodarkę wodną oraz dostosowały zasady pomocy państwa do cech takich inwestycji.
6.2. EKES uważa, że Europejski Fundusz Morski, Rybacki i Akwakultury 12 jest niewystarczający do wspierania rozwoju i transformacji niebieskiej gospodarki. Należy jak najszybciej zróżnicować rodzaje działalności kwalifikujące się do finansowania i zwiększyć komplementarność między EFSI 13 , Instrumentem na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, InvestEU, Interreg Europe i innymi funduszami. Ponadto zasada konkurencyjności dotycząca projektów w zakresie gospodarki wodnej finansowanych z EFSI powinna uwzględniać podstawowe potrzeby, które woda zaspokaja.
6.3. EKES zauważa, że instrumenty takie jak rozwój lokalny kierowany przez społeczność, rybackie lokalne grupy działania i zintegrowane inwestycje terytorialne (ZIT) tylko częściowo zaspokajają zapotrzebowanie na inwestycje w gospodarkę wodną. Dlatego EKES wzywa do utworzenia specjalnego programu operacyjnego na rzecz wody oraz ZIT na rzecz niebieskiej gospodarki, zapewnienia korelacji między różnymi zaproszeniami do składania wniosków oraz do oceny skutków inwestycji finansowanych z unijnych funduszy ukierunkowanych na infrastrukturę wodną. EKES proponuje ustanowienie Funduszu na rzecz Niebieskiej Transformacji - poprzez zapewnienie koncentracji tematycznej istniejących funduszy albo poprzez dodanie nowych funduszy. Fundusz ten powinien być przeznaczony dla regionów ubogich w wodę i obejmować swym zakresem przejście na zrównoważoną gospodarkę wodną, zapobieganie nierównościom w dostępie do wody oraz wspieranie celów UE na 2050 r., a przy tym być w pełni komplementarny z Funduszem na rzecz Sprawiedliwej Transformacji.
6.4. EKES stwierdza, że w okresie programowania kolejnych WRF 2028-2034 należy uznać sektory gospodarki wodnej za sektory strategiczne, natomiast sam Komitet powinien, jako uznany przedstawiciel unijnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego, uczestniczyć w pracach Platformy Inteligentnej Specjalizacji dotyczących zrównoważonej niebieskiej gospodarki 14 . EKES proponuje dodanie obowiązkowego warunku wstępnego w okresie programowania 2028-2034.
7. Finansowanie przejścia na nowe zrównoważone modele biznesowe
7.1. EKES zaleca państwom członkowskim, aby zbadały, jak można strategicznie wykorzystać budżety publiczne i narzędzia ograniczania ryzyka, takie jak gwarancje i wsparcie jakości kredytowej, do poprawy profilu ryzyka i zwrotu z inwestycji oraz przyciągnięcia finansowania komercyjnego, finansowania społecznościowego i inwestycji kapitałowych. Komitet obawia się, że niektórym państwom członkowskim ze względu na ich bieżące poziomy długu publicznego, wzrost stóp procentowych i pogorszenie ratingów państw trudno będzie przydzielić odpowiednie środki publiczne. EKES zauważa, że ryzyko korupcji i niejasności regulacyjnej oraz fakt, że inwestycje w budowę sieci wodociągowych mają średnio- i długoterminowy horyzont czasowy, mogą zniechęcać do finansowania inwestycji prywatnych.
7.2. EKES uważa, że zrównoważone inwestycje związane z gospodarką wodną należy wspierać instrumentami zrównoważonego finansowania, takimi jak obligacje ekologiczne, obligacje społeczne i pożyczki ekologiczne. Inwestycjom takim sprzyjają spójne definicje zrównoważonego rozwoju w różnych jurysdykcjach, wyższy poziom normalizacji i przejrzystość danych. EKES proponuje uregulowanie obligacji niebieskich na inwestycje w gospodarkę wodną na szczeblu UE, czemu towarzyszyłyby instrumenty inwestycyjne dotyczące gospodarki wodnej skierowane do MŚP (np. wykorzystujące kredyty sezonowe). EKES zwraca się również do Eurostatu o opracowanie specjalnego rozdziału i statystyk dotyczących danych na temat gospodarki wodnej.
7.3. Włączenie czynników dotyczących ESG 15 do procesu podejmowania decyzji inwestycyjnych zwiększa możliwości inwestycyjne i stabilność finansową. EKES wzywa do inwestowania w infrastrukturę, warunki pracy, wysokiej jakości miejsca pracy oraz szkolenia, a także apeluje o konkretne działania i kampanie na rzecz zwiększania wiedzy na temat kwestii związanych z wodą, w szczególności z myślą o młodszych pokoleniach. Utrzymanie pracowników w sektorze gospodarki wodnej wymaga przede wszystkim zapewnienia przewidywalnej i długoterminowej ścieżki zawodowej oraz odpowiednich wynagrodzeń.
7.4. Państwa członkowskie muszą rozumieć, promować i wspierać inwestycje w gospodarkę wodną, także dzięki funduszom na pomoc techniczną, a Komisja powinna zapewnić specjalne wsparcie, zwłaszcza w zakresie sposobów ponownego wykorzystania wody. EKES uważa, że środki finansowe trzeba przede wszystkim przeznaczać na te projekty, które ograniczą zużycie wody i doprowadzą do jej ponownego wykorzystania we wszystkich państwach członkowskich, zgodnie z art. 9 ramowej dyrektywy wodnej 16 .
7.5. Komisja Europejska, EBI i EBOR powinny działać w sposób skoordynowany i wzajemnie się uzupełniać, jeśli chodzi o finansowanie inwestycji w gospodarkę wodną. Obejmuje to opracowanie wspólnych kluczowych wskaźników skuteczności działania w ramach strategicznych UE, a także cykliczne monitorowanie w ramach europejskiego semestru. Ważną rolę w zakresie inwestycji w gospodarkę wodną odgrywają również banki publiczne w całej UE, a współpracę zainteresowanych stron z bankami prywatnymi należy skonsolidować.
8. Inwestycje
8.1. Decyzje inwestycyjne w UE muszą być oparte na dokładnej ocenie długoterminowego zapotrzebowania na wodę, dostępności zasobów wodnych i możliwości finansowania, przy jednoczesnym uwzględnieniu wyzwań związanych z przystosowaniem się do zmiany klimatu, Komitet uważa, że inwestycje długoterminowe powinno się planować z uwzględnieniem danych liczbowych dotyczących określonych tendencji demograficznych i pod kątem dostosowania do inicjatyw w innych sektorach, takich jak planowanie przestrzenne, użytkowanie gruntów lub rolnictwo. Poprawa infrastruktury wodnej powinna iść w parze z jak największym magazynowaniem niebieskiego dwutlenku węgla. EKES wzywa państwa członkowskie do podejmowania inicjatyw w zakresie zsynchronizowanego planowania przestrzennego i systemów analizy dużych zbiorów danych. Inwestycje i finansowanie w sektorze gospodarki wodnej powinny uwzględniać koszty operacyjne w sposób zintegrowany.
8.2. EKES wzywa do opracowania specjalnych norm dotyczących wykorzystania wody w różnych sektorach gospodarki, na przykład w rolnictwie i przemyśle. W tym celu warto by powołać grupę ekspertów, która opracuje takie sektorowe wytyczne i której EKES byłby częścią.
8.3. Zwiększenie wydajności w gospodarce wodnej wymaga przede wszystkim innowacji i technologii. Kluczowe znaczenie ma dzielenie się istotnymi innowacjami związanymi z gospodarką wodną między państwami członkowskimi i zachęcanie do oddolnego poszukiwania nowych rozwiązań. Należy poczynić dalsze starania w celu oceny gospodarczych, społecznych i środowiskowych kosztów i korzyści różnych ścieżek inwestycyjnych, od poziomu lokalnego do poziomu zlewni, poziomu krajowego, transgranicznego, a nawet globalnego. Wdrażanie innowacyjnych technologii, takich jak niedrogie satelitarne systemy monitorujące najważniejsze parametry dotyczące wody, może usprawnić gromadzenie i analizę danych w tym obszarze. W tym względzie należy wziąć pod uwagę zaangażowanie państw członkowskich.
8.4. Projekty związane z kapitałem naturalnym w zakresie gospodarki wodnej, które są narażone na wyższe ryzyko strukturalne, często wymagają zmniejszenia ryzyka, aby mogły pozyskać odpowiedni kapitał długoterminowy dostosowany do celów zrównoważonego rozwoju. Należy dokładnie rozważyć kwestię wyższych kosztów, niższych zysków i strat finansowych powiązanych z ryzykiem związanym z wodą. Trzeba wykorzystać również tradycyjne pożyczki i dotacje, kapitał wysokiego ryzyka, kapitał prywatny i publiczny, fundusze emerytalne i inwestycyjne. Brak spójnych norm dotyczących obligacji ekologicznych i funduszy inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska, polityki społecznej i ładu korporacyjnego nadal stwarza ryzyko pseudoekologicznego marketingu.
8.5. Komisja koniecznie powinna zachęcać do korzystania ze wszelkich odpowiednich funduszy unijnych i z możliwości w zakresie partnerstw za pośrednictwem partnerów społecznych i sieci organizacji społeczeństwa obywatelskiego w celu dotarcia do wszystkich zainteresowanych stron, a zwłaszcza do MŚP. Choć przedsiębiorstwa świadczące usługi związane z wodą są nadal dobrym instrumentem inwestycyjnym, ze względu na niski zwrot z projektów dotyczących infrastruktury wodnej ważną rolę może odegrać finansowanie mieszane.
8.6. EKES uważa, że bardzo ważne jest uwzględnienie odporności w kryteriach oceny inwestycji związanych z gospodarką wodną. Odporność, w połączeniu z odpowiednimi inwestycjami w środki ograniczające ryzyko, pozwala zmniejszyć wydatki związane z usuwaniem skutków nieprzewidywalnych zdarzeń, takich jak burze, powodzie, pożary, susze, cyberataki czy pandemie. Szczególną uwagę i finansowanie należy skierować na transgraniczne projekty w zakresie gospodarki wodnej.
8.7. Niewystarczające inwestycji w projekty związane z gospodarką wodną i niska opłacalność takich wydatków są głównym powodem, dla którego UE i reszta świata nie czynią znaczących postępów w osiąganiu celu zrównoważonego rozwoju nr 6 dotyczącego wody i warunków sanitarnych. EKES podkreśla, że Europa ma szansę przekształcić wyzwania związane z wodą w nowe możliwości rozwoju technologicznego, społecznego i gospodarczego, czego zwieńczeniem będzie stworzenie gospodarki charakteryzującej się bezpieczeństwem wodnym i odpornością, w której każdy będzie miał dostęp do pełnego i produktywnego zatrudnienia oraz wysokiej jakości miejsc pracy. UE może stać się światowym liderem w obszarze ponownego wykorzystania wody.
Bruksela, dnia 13 lipca 2023 r.
