Chodzi o przygotowany przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (nr UD 114), wysłany właśnie do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji publicznych. Zakłada on nowelizację m.in. art. 17 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, w związku z koniecznością doprecyzowania przesłanek utraty prawa do zasiłku chorobowego.
- Ta propozycja ma sens, bo są różne rodzaje aktywności, a niemożność wykonywania jednych z nich nie wyklucza wykonywania pozostałych. Możliwe jest zatem wykonywanie pracy, mimo niezdolności do wykonywania innej pracy, która może być powodem do pobierania zasiłku chorobowego. Dziś, w kontekście zasiłku chorobowego, jest się albo zdolnym, albo niezdolnym do jakiejkolwiek pracy. Nie ma częściowej niezdolności – mówi serwisowi Prawo.pl Magdalena Januszewska, radca prawny, specjalizująca się w prawie pracy, ubezpieczeń i zabezpieczenia społecznego.
Czytaj również: Orzeczenie lekarskie z ZUS dostaniemy szybciej>>
Definicja pracy zarobkowej i więcej przesłanek do utraty zasiłku chorobowego
Istotne jest, że projekt wprowadza przede wszystkim definicję „pracy zarobkowej” (nowy ust. 1a-1d w art. 17 zmienianego ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). - Proponuje się, by pracę zarobkową zdefiniować jako każdą czynność mającą charakter zarobkowy, niezależnie od stosunku prawnego będącego podstawą jej wykonania. Jednocześnie na gruncie ustawy proponuje się wprowadzenie zastrzeżenia, że pracą zarobkową nie będą czynności incydentalne, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności – pisze ustawodawca. Jak wyjaśnia dalej, zatem podjęcie czynności, której zaniechanie mogłoby prowadzić m.in. do znacznych strat finansowych dla pracodawcy czy kontrahenta (np. podpisanie faktur, listów przewozowych, innych dokumentów) nie będzie prowadziło do odebrania świadczenia z ubezpieczenia społecznego.
Kolejną przesłanką utraty prawa do zasiłku chorobowego jest podejmowanie aktywności niezgodnej z celem zwolnienia. Jak czytamy w OSR, z analizy orzecznictwa sądowego wynika, że orzeczona niezdolność do pracy z możliwością poruszania się stanowi przede wszystkim o możliwości wykonywania zwykłych czynności dnia codziennego, tj. m.in. dokonania zakupów żywności, zakupu leków, materiałów medycznych, udania na zabieg medyczny czy kontrolę lekarską. W związku z tym pojęcie „aktywności niezgodnej z celem zwolnienia od pracy” zostało zdefiniowane przez wskazanie, że aktywnością taką są wszelkie działania utrudniające lub wydłużające proces leczenia lub rekonwalescencję. Zatem projekt wprowadza zastrzeżenie, że aktywnością niezgodną z celem zwolnienia od pracy nie będą zwykłe czynności dnia codziennego lub czynności incydentalne, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności. - Przedmiotowy zapis realizuje więc utrwaloną wykładnię Sądu Najwyższego w tym zakresie – podkreślają autorzy projektu w uzasadnieniu.
Projekt rozszerza również katalog przesłanek utraty prawa do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia od pracy, w przypadku gdy osoba przebywa w innym miejscu niż wskazane w zwolnieniu jako adres pobytu w okresie niezdolności do pracy. Sankcja nie będzie stosowana pod warunkiem udowodnienia, że nieobecność pod wskazanym adresem była uzasadniona przyczyną zdrowotną lub czynnościami incydentalnymi.
- Proponuje się również zmianę poprzez wskazanie wprost, że miejscem wskazanym w zwolnieniu lub zawiadomieniu może być adres pobytu w innym państwie, jeżeli jest to uzasadnione zaleceniami lekarza lub innymi istotnymi okolicznościami, chyba że na zlecenie ZUS istnieje możliwość przeprowadzenia kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia w tym państwie na mocy przepisów odrębnych – podaje projektodawca.
Czytaj w LEX: Utracenie prawa do zasiłku chorobowego z uwagi na wykonywanie pracy zarobkowej > >
Cena promocyjna: 168 zł
|Cena regularna: 280 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 196 zł
Praca w kilku firmach i zwolnienie lekarskie
Jedną z najważniejszych zmian jest dodany do art. 17 nowy ust. 1d. Zgodnie z nim, w przypadku spełniania warunków do podlegania ubezpieczeniom społecznym z co najmniej dwóch tytułów do tych ubezpieczeń, niezdolność do pracy z powodu choroby dotyczy każdego z tych tytułów, chyba że wystawiający zwolnienie od pracy wskaże w orzeczeniu, że praca zarobkowa w ramach określonego tytułu może być wykonywana z uwagi na rodzaj tej pracy. Tym samym niezdolność do pracy z powodu choroby będzie orzekana w ramach określonego tytułu, a w ramach innego praca może być wykonywana, gdy rodzaj pracy nie uzasadnia orzekania o niezdolności do pracy w tym przypadku.
Obecnie osoba pracująca w kilku miejscach, jeśli ma zwolnienie lekarskie w jednym z nich, nie może pracować w innym i traci cały zasiłek chorobowy. Projekt resortu rodziny to zmienia. - Jeżeli wystawiający zwolnienie od pracy wskaże w orzeczeniu, że praca zarobkowa w ramach określonego tytułu może być wykonywana z uwagi na rodzaj tej pracy, niezdolność do pracy z powodu choroby będzie orzekana w ramach określonego tytułu, a w ramach innego praca może być wykonywana, gdy rodzaj pracy nie uzasadnia orzekania o niezdolności do pracy w tym przypadku – podaje. Zatem możliwe będzie pobieranie zasiłku chorobowego w jednym miejscu pracy, a w innym wynagrodzenia za pracę. Ustawodawca podaje przykład chirurga ze złamanym palcem, który nie może operować, ale może w tym czasie prowadzić wykłady na uczelni czy dziennikarza z chrypką, który nie poprowadzi audycji telewizyjnej, a może pracować w redakcji.
- Na pewno znajdą się osoby, które będą chciały nadużywać tego rozwiązania, ale czy z tego powodu, należy je storpedować– pyta mec. Magdalena Januszewska.
- Zmiana w brzmieniu przepisu niesie pewne ryzyko do kolejnych nadużyć. Otwartym pozostaje pytanie, kto będzie organem odpowiedzialnym za rozstrzyganie kwestii zdolności do innej pracy zarobkowej pacjenta oraz, kto będzie pokrywał koszty zasiłku takiego pracownika - czy będzie otrzymywał on de facto dwa wynagrodzenia, czy też nie. Pojawić się może także praktyczny problem z możliwością przeprowadzenia kontroli poprawności wykorzystania przez pracowników L4, chociażby z powodu ich nieobecności w miejscu wskazanym na druku zwolnienia. Dochodzi do tego także kwestia etyczna i pytanie, czy pracownik przebywający na L4 u jednego pracodawcy, nie będzie świadczył usług np. dla konkurencji - wskazuje z kolei Mikołaj Zając, ekspert rynku pracy, prezes Conperio, polskiej firmy doradczej zajmującej się problematyką absencji chorobowych.
Sprawdź również książkę: Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz >>
Kontrole ZUS
Inne proponowane zmiany to doprecyzowanie, że ZUS będzie uprawniony do kontrolowania osób po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, gdyż jak uzasadniono, ZUS wypłaca świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa również po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego. Kontrolowane też będą mogły być osoby, które nie mogą wykonywać pracy w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz wskutek poddania się obowiązkowi kwarantanny, izolacji w warunkach domowych albo izolacji, o której mowa w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Kontrolowane też będą zasiłki opiekuńcze w kwestii ustalenia, czy poza ubezpieczonym nie ma innych członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, mogących zapewnić opiekę, chyba że dotyczy to sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat. - Projekt przewiduje też określenie, że kontrola jest dokonywana w miarę potrzeby, bez ustalania z góry stałych jej terminów, a nasilana szczególnie w okresach, w których występuje zwiększona absencja z powodu choroby lub sprawowania opieki – czytamy w OSR.
Projekt reguluje też zasady dotyczące formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich. Doprecyzowano także, że w sytuacji, gdy zasiłki wypłacane są przez płatników składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych, kontrole mogą być przeprowadzane przez tych płatników składek albo przez ZUS z urzędu lub na wniosek tych płatników.
Zmieni się także sposób odwołania od decyzji ZUS w sprawie cofnięcia upoważnienia do wydawania zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy. Odwołanie do ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego zostanie zastąpione wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy kierowanym do prezesa ZUS.
Projekt reguluje także, że skierowanie na rehabilitację leczniczą w ramach prewencji rentowej następuje w drodze decyzji, od której służy odwołanie do sądu powszechnego. Przewiduje również nowelizację ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Celem jest realizacja wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 grudnia 2023 r. (sygn. akt SK 109/20) w sprawie zróżnicowania prawa do świadczenia przedemerytalnego w zależności od tego, czy okresy uprawniające do tego świadczenia są przerywane bądź nieprzerwane.
Czytaj również: W I kwartale br. ZUS wstrzymał dalszą wypłatę zasiłków chorobowych na ponad 11,9 mln zł>>
Sprawdź także w LEX: Domniemanie niezdolności do pracy w okresie zasiłku chorobowego może być w każdym czasie obalone > >
Budżet ten sam, zmiany od 1 stycznia 2025 roku
Jak czytamy w OSR, projektowane zmiany nie będą generowały skutków finansowych. W celu zwiększenia poziomu zatrudnienia oraz wynagrodzeń, a także w celu zatrudnienia pracowników pełniących funkcję tzw. asystentów medycznych założono wykorzystanie środków znajdujących się w funduszu wynagrodzeń, przypadających na nieobsadzone etaty lekarzy orzecznictwa lekarskiego. ZUS zatrudnia obecnie (stan na wrzesień 2024 r.) w orzecznictwie lekarskim (łącznie z lekarzami zatrudnionymi w Centrali ZUS) 688 lekarzy w łącznym wymiarze 546 etatów. Wszyscy lekarze są zatrudnieni na podstawie umów o pracę.
Zmiany wprowadzone omawianym projektem wymagają nowelizacji 24 ustaw. Projekt ustawy został skierowany do 21-dniowych uzgodnień międzyresortowych i 30-dniowych konsultacji publicznych.
Projektowana ustawa ma wejść w życie, co do zasady, od 1 stycznia 2025 roku. Przepis regulujący kwestie wynagrodzeń lekarzy orzeczników miałby wejść w życie miesiąc po dniu ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw, a korzystanie przez ZUS z baz Naczelnej Izby Lekarskiej następnego dnia po ogłoszeniu.
Zobacz w LEX: Minimalna podstawa wymiaru zasiłku chorobowego > >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
