(2016/C 170/01) (Dz.U.UE C z dnia 11 maja 2016 r.)
PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 79 ust. 2 lit. a) i b),
uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,
po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,
uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego 1 ,
uwzględniając opinię Komitetu Regionów 2 ,
stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą 3 ,
a także mając na uwadze, co następuje:
(1) Do dyrektywy Rady 2004/114/WE 4 oraz dyrektywy Rady 2005/71/WE 5 należy wprowadzić szereg zmian. W celu zachowania jasności, dyrektywy te powinny zostać przekształcone.
(2) Niniejsza dyrektywa powinna stanowić odpowiedź na potrzeby wskazane w sprawozdaniach z wdrażania dyrektyw 2004/114/WE i 2005/71/WE, aby zaradzić wykrytym słabościom, zapewnić większą przejrzystość i pewność prawa oraz stworzyć spójne ramy prawne dla różnych kategorii obywateli państw trzecich przybywających do Unii. Niniejsza dyrektywa powinna w związku z tym uprościć i zracjonalizować istniejące przepisy dotyczące tych kategorii w ramach jednego aktu. Mimo iż kategorie objęte zakresem stosowania niniejszej dyrektywy różnią się między sobą, mają one również szereg wspólnych cech, dzięki czemu możliwe jest objęcie ich wspólnymi ramami prawnymi na poziomie Unii.
(3) Niniejsza dyrektywa powinna przyczyniać się do realizacji programu sztokholmskiego, którego celem jest zbliżenie przepisów krajowych dotyczących warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich. Imigracja spoza Unii jest jednym ze źródeł napływu wysoko wykwalifikowanych osób, a zapotrzebowanie zwłaszcza na studentów i naukowców coraz bardziej rośnie. Odgrywają oni ważną rolę w tworzeniu kluczowego atutu Unii, kapitału ludzkiego, oraz w zapewnianiu inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego, sprzyjającego włączeniu społecznemu, a tym samym przyczyniają się do realizacji celów strategii Europa 2020.
(4) W sprawozdaniach z wdrażania dyrektyw 2004/114/WE i 2005/71/WE wskazano pewne niedociągnięcia, zwłaszcza w zakresie warunków przyjmowania, praw, gwarancji proceduralnych, dostępu studentów do rynku pracy w czasie ich studiów oraz przepisów dotyczących mobilności wewnątrzunijnej. Za niezbędne uznano również określone usprawnienia w odniesieniu do obywateli państw trzecich, którzy należą do kategorii objętych przepisami fakultatywnymi. Prowadzone następnie szersze konsultacje podkreśliły także konieczność zapewnienia naukowcom i studentom lepszych możliwości poszukiwania pracy, a pracownikom au pair, którzy nie są objęci zakresem stosowania dyrektyw 2004/114/WE i 2005/71/WE - lepszej ochrony.
(5) W celu stopniowego ustanowienia przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) przewiduje przyjmowanie środków w dziedzinach azylu, imigracji i ochrony praw obywateli państw trzecich.
(6) Celem niniejszej dyrektywy powinno być także wspieranie kontaktów międzyludzkich i mobilności, które są ważnymi elementami polityki zewnętrznej Unii, zwłaszcza wobec państw objętych europejską polityką sąsiedztwa lub strategicznych partnerów Unii. Niniejsza dyrektywa powinna umożliwić lepszy wkład w globalne podejście do kwestii migracji i mobilności oraz towarzyszące mu partnerstwa na rzecz mobilności, które oferują konkretne ramy dialogu i współpracy między państwami członkowskimi i państwami trzecimi, w tym również ułatwiają i porządkują legalną migrację.
(7) Migracja w celach określonych w niniejszej dyrektywie powinna wspierać powstawanie oraz zdobywanie wiedzy i umiejętności. Jest to korzystne zarówno dla zainteresowanych migrantów, kraju ich pochodzenia oraz zainteresowanego państwa członkowskiego, wzmacniając jednocześnie więzi kulturowe i zwiększając różnorodność kulturową.
(8) Niniejsza dyrektywa powinna promować Unię jako atrakcyjne miejsce do badań i innowacji oraz zwiększać jej szanse w globalnej rywalizacji o talenty i w ten sposób prowadzić do poprawy ogólnej unijnej konkurencyjności i unijnych wskaźników wzrostu, a jednocześnie do tworzenia miejsc pracy w większej mierze przyczyniających się do wzrostu PKB. Otwarcie się Unii na obywateli państw trzecich, którzy mogą zostać przyjęci w celu prowadzenia badań naukowych, wpisuje się także w inicjatywę przewodnią "Unia innowacji". Stworzenie otwartego rynku pracy dla naukowców unijnych i naukowców z państw trzecich zostało także potwierdzone jako jeden z kluczowych celów europejskiej przestrzeni badawczej - jednolitej przestrzeni, w której naukowcy mogą swobodnie się przemieszczać, a wiedza naukowa i technologie podlegają swobodnej wymianie.
(9) Należy ułatwić przyjmowanie obywateli państw trzecich wnioskujących w celu prowadzenia działalności badawczej poprzez procedurę przyjmowania, która jest niezależna od stosunku prawnego łączącego ich z przyjmującą instytucją badawczą, oraz poprzez zaniechanie wymagania od nich poza ogólnym zezwoleniem dodatkowo zezwolenia na pracę. Procedura ta powinna opierać się na współpracy pomiędzy instytucjami badawczymi a organami imigracyjnymi w państwach członkowskich. Powinna ona przyznawać tym pierwszym kluczową rolę w procedurze przyjmowania z myślą o ułatwieniu i przyśpieszeniu wjazdu obywateli państw trzecich wnioskujących w celu prowadzenia działalności badawczej w Unii, a jednocześnie utrzymać uprawnienia państw członkowskich w zakresie polityki imigracyjnej. Instytucje badawcze, które państwa członkowskie powinny mieć możliwość wcześniej zatwierdzać, powinny móc podpisać z obywatelem państwa trzeciego umowę o przyjęcie albo kontrakt w celu prowadzenia działalności badawczej. Państwa członkowskie powinny wydać zezwolenie na podstawie umowy o przyjęcie lub kontraktu, jeśli spełnione są warunki wjazdu i pobytu.
(10) Ponieważ wysiłki, który należy podjąć, aby osiągnąć cel polegający na inwestowaniu 3 % PKB w badania, dotyczy głównie sektora prywatnego, należy zachęcać ten sektor, w stosownych przypadkach, do zrekrutowania w nadchodzących latach większej liczby naukowców.
(11) Aby uczynić Unię bardziej atrakcyjną dla obywateli państw trzecich, którzy chcą prowadzić działalność badawczą w Unii, członkowie ich rodzin, zdefiniowani w dyrektywie Rady 2003/86/WE 6 , powinni mieć możliwość towarzyszenia im i korzystania z przepisów dotyczących mobilności wewnątrzunijnej. Wspomniani członkowie rodzin powinni mieć dostęp do rynku pracy w pierwszym państwie członkowskim, a w przypadku mobilności długoterminowej - w drugich państwach członkowskich, z wyjątkiem nadzwyczajnych okoliczności, takich jak szczególnie wysoki poziom bezrobocia, w których państwa członkowskie powinny przez okres nieprzekraczający 12 miesięcy zachować możliwość przeprowadzenia testu wykazującego, że dane stanowisko nie może zostać obsadzone w oparciu o zasoby krajowego rynku pracy. Z wyjątkiem odstępstw przewidzianych w niniejszej dyrektywie zastosowanie powinny mieć wszystkie przepisy dyrektywy 2003/86/WE, w tym przepisy dotyczące powodów odrzucania, cofnięcia lub odmowy odnowienia. Zatem dokumenty pobytowe członków rodzin mogłyby zostać cofnięte lub ich odnowienie mogłoby spotkać się z odmową, jeśli zezwolenie dla naukowca, któremu towarzyszą, wygaśnie, a oni sami nie posiadają samodzielnego prawa pobytu.
(12) W stosownych przypadkach należy zachęcać państwa członkowskie do traktowania doktorantów jako naukowców do celów niniejszej dyrektywy.
(13) Wprowadzenie w życie niniejszej dyrektywy nie powinno zachęcać do drenażu mózgów z krajów wschodzących lub krajów rozwijających się. Należy podejmować wspólnie z krajami pochodzenia środki wspomagające reintegrację naukowców w krajach ich pochodzenia z myślą o stworzeniu kompleksowej polityki migracyjnej.
(14) W celu promowania całej Europy jako światowego centrum doskonałości w zakresie studiów wyższych i szkoleń, należy usprawnić i uprościć warunki wjazdu i pobytu osób, które chcą przybyć do Unii w tych celach. Jest to zgodne z celami planu modernizacji europejskich systemów szkolnictwa wyższego, zwłaszcza w kontekście umiędzynarodowienia europejskiego szkolnictwa wyższego. W zakres takich działań wchodzi zbliżanie odpowiednich przepisów krajowych państw członkowskich. W tym kontekście i zgodnie z konkluzjami Rady w sprawie modernizacji szkolnictwa wyższego 7 , termin "szkolnictwo wyższe" obejmuje wszystkie instytucje szkolnictwa wyższego, w tym między innymi uniwersytety, wyższe szkoły nauk stosowanych, instytuty technologiczne, "grandes écoles", szkoły biznesu, wyższe szkoły inżynierskie, "instituts universitaires de technologie", kolegia, wyższe szkoły zawodowe, politechniki i akademie.
(15) Rozszerzenie i pogłębienie procesu bolońskiego, zapoczątkowanego wspólną deklaracją europejskich ministrów edukacji podpisaną w Bolonii w dniu 19 czerwca 1999 r., doprowadziło do powstania bardziej porównywalnych, zgodniejszych i spójniejszych systemów szkolnictwa wyższego w krajach objętych procesem, ale także poza tymi krajami. Sytuacja ta wynika z faktu, że państwa członkowskie wspierają mobilność studentów, a instytucje szkolnictwa wyższego uwzględniają ją w swoich programach. Fakt ten powinien znaleźć odzwierciedlenie w udoskonalonych przepisach dotyczących wewnątrzunijnej mobilności studentów. Uczynienie europejskiego szkolnictwa wyższego atrakcyjnym i konkurencyjnym jest jednym z celów deklaracji bolońskiej. W wyniku procesu bolońskiego powstał europejski obszar szkolnictwa wyższego. Jego trzystopniowa struktura z czytelnymi programami oraz tytułami i stopniami, a także wprowadzenie ram kwalifikacji uczyniły studiowanie w Europie bardziej atrakcyjnym dla obywateli państw trzecich.
(16) Państwa członkowskie powinny określić, zgodnie ze swoim prawem krajowym, czas trwania i inne warunki kursów przygotowawczych dla studentów objętych zakresem stosowania niniejszej dyrektywy.
(17) Dowód przyjęcia obywatela państwa trzeciego przez instytucję szkolnictwa wyższego mógłby stanowić między innymi list lub zaświadczenie potwierdzające wpisanie na listę studentów.
(18) Obywatele państw trzecich wnioskujący o przyjęcie jako stażyści powinni przedłożyć dowód uzyskania tytułu lub stopnia przyznawanego w ramach szkolnictwa wyższego w ciągu dwóch lat poprzedzających datę złożenia przez nich wniosku lub dowód odbywania studiów w państwie trzecim prowadzących do uzyskania tytułu lub stopnia przyznawanego w ramach szkolnictwa wyższego. Powinni oni również przedstawić umowę o staż, która zawiera opis programu stażu oraz określa jego cel edukacyjny lub składniki edukacyjne, czas jego trwania oraz warunki nadzoru nad stażystami, dowodzącą, że będą oni faktycznie odbywać staż, a nie wykonywać zwykłą pracę. Ponadto można wymagać od podmiotów przyjmujących wykazania, że staż nie zastępuje stanowiska pracy. Jeśli w prawie krajowym, układach zbiorowych lub praktykach przewidziane są szczególne warunki dotyczące stażystów, państwa członkowskie powinny móc wymagać od obywateli państw trzecich wnioskujących o przyjęcie jako stażyści spełnienia tych szczególnych warunków.
(19) Pracownicy odbywający staż, którzy przybywają do pracy w Unii w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa, nie są objęci zakresem stosowania niniejszej dyrektywy ponieważ objęci są oni zakresem stosowania dyrektywy 2014/66/UE Parlamentu Europejskiego i Rady 8 .
(20) Niniejsza dyrektywa powinna wspierać cele wolontariatu europejskiego, aby rozwijać solidarność, wzajemne zrozumienie i tolerancję wśród młodych ludzi oraz w społeczeństwach, w których żyją, a jednocześnie przyczyniać się do zwiększania spójności społecznej i promowania aktywności obywatelskiej wśród młodzieży. W celu zapewnienia dostępności wolontariatu europejskiego w całej Unii w sposób spójny, państwa członkowskie powinny stosować przepisy niniejszej dyrektywy do obywateli państw trzecich wnioskujących w celu udziału w wolontariacie europejskim.
(21) Państwa członkowskie powinny mieć możliwość stosowania przepisów niniejszej dyrektywy do uczniów, wolontariuszy pracujących poza ramami wolontariatu europejskiego oraz pracowników au pair, aby ułatwić im wjazd i pobyt oraz zapewnić im prawa.
(22) Jeśli państwa członkowskie postanowią stosować niniejszą dyrektywę do uczniów, zachęca się je do zapewnienia, aby krajowa procedura przyjmowania nauczycieli, których zadaniem jest wyłącznie towarzyszenie uczniom uczestniczącym w programie wymiany młodzieży szkolnej lub projekcie edukacyjnym, była spójna z procedurą dotyczącą uczniów przewidzianą w niniejszej dyrektywie.
(23) Praca w charakterze au pair przyczynia się do rozwijania kontaktów międzyludzkich poprzez umożliwianie obywatelom państw trzecich doskonalenia umiejętności językowych, rozwijania wiedzy o państwach członkowskich i budowania więzi kulturowych z tymi państwami. Jednocześnie obywatele państw trzecich pracujący w charakterze au pair mogą być narażeni na nadużycia. W celu zapewnienia uczciwego traktowania pracowników au pair oraz aby odpowiedzieć na ich szczególne potrzeby, należy umożliwić państwom członkowskim stosowanie przepisów niniejszej dyrektywy dotyczących wjazdu i pobytu pracowników au pair.
(24) Jeśli obywatele państwa trzeciego mogą udowodnić, że dysponują środkami na czas trwania swojego pobytu w danym państwie członkowskim pochodzącymi z dodatku, dofinansowania lub stypendium, ważnej umowy o pracę, wiążącej oferty zatrudnienia lub zobowiązania finansowego ze strony organizacji zajmującej się wymianą młodzieży szkolnej, jednostki przyjmującej stażystów, organizacji odpowiedzialnej za wolontariat, rodziny goszczącej lub organizacji pośredniczącej w zatrudnianiu pracowników au pair, państwa członkowskie powinny wziąć takie środki pod uwagę przy dokonywaniu oceny dysponowania wystarczającymi środkami. Państwa członkowskie powinny móc określić orientacyjną kwotę odniesienia, uznawaną przez nie za "wystarczające środki", która to kwota mogłaby się różnić w zależności od kategorii obywateli państw trzecich.
(25) Zachęca się państwa członkowskie do zezwalania wnioskodawcom na przedstawianie dokumentów i informacji w określonym przez nie języku urzędowym Unii innym niż ich język urzędowy lub języki urzędowe.
(26) Państwa członkowskie powinny mieć możliwość ustanowienia procedury zatwierdzania publicznych lub prywatnych instytucji badawczych, które chcą przyjąć naukowców będących obywatelami państw trzecich, lub instytucji szkolnictwa wyższego, które chcą przyjąć studentów będących obywatelami państwa trzeciego. Takie zatwierdzenie powinno się odbywać zgodnie z procedurami określonymi w prawie krajowym lub w praktyce administracyjnej danego państwa członkowskiego. Wnioski kierowane do zatwierdzonych instytucji badawczych lub instytucji szkolnictwa wyższego powinny podlegać ułatwieniom i przyspieszać wjazd obywateli państw trzecich przybywających do Unii w celu prowadzenia badań naukowych lub odbycia studiów.
(27) Państwa członkowskie powinny mieć możliwość ustanowienia procedury zatwierdzania jednostek, które chcą przyjąć uczniów, stażystów lub wolontariuszy będących obywatelami państw trzecich. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość stosowania tej procedury do niektórych lub wszystkich kategorii jednostek przyjmujących. Takie zatwierdzenie powinno się odbywać zgodnie z procedurami określonymi w prawie krajowym lub w praktyce administracyjnej danego państwa członkowskiego. Wnioski kierowane do zatwierdzonych jednostek przyjmujących powinny przyspieszać wjazd obywateli państw trzecich przybywających do Unii w celu udziału w szkoleniach, wolontariacie lub programach wymiany młodzieży szkolnej czy projektach edukacyjnych.
(28) Jeżeli państwa członkowskie ustanowią procedury zatwierdzania jednostek przyjmujących, powinny móc postanowić o przyjmowaniu obywateli państw trzecich jedynie za pośrednictwem zatwierdzonych jednostek przyjmujących albo ustanowić procedurę zatwierdzania, a jednocześnie zezwolić na przyjmowanie obywateli państw trzecich także za pośrednictwem niezatwierdzonych jednostek przyjmujących.
(29) Niniejsza dyrektywa powinna pozostawać bez uszczerbku dla prawa państwa członkowskiego do wydawania zezwoleń - w celu odbycia studiów, prowadzenia badań naukowych lub szkoleń innych niż te regulowane niniejszą dyrektywą - obywatelom państw trzecich, którzy nie są objęci zakresem stosowania niniejszej dyrektywy.
(30) Gdy spełnione zostają ogólne i szczególne warunki przyjęcia, państwa członkowskie powinny w określonym terminie wydać zezwolenie. Jeśli państwo członkowskie wydaje dokumenty pobytowe jedynie na swoim terytorium, a wszystkie warunki przyjęcia określone w niniejszej dyrektywie są spełnione, państwo członkowskie powinno przyznać zainteresowanemu obywatelowi państwa trzeciego wymaganą wizę oraz powinno zapewnić skuteczną współpracę właściwych organów w tym zakresie. W przypadku gdy państwo członkowskie nie wydaje wiz, powinno przyznać zainteresowanemu obywatelowi państwa trzeciego równoważne zezwolenie umożliwiające wjazd na swoje terytorium.
(31) W zezwoleniach należy wskazać status danego obywatela państwa trzeciego. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość podawania dodatkowych informacji w formie papierowej lub przechowywania ich w formie elektronicznej, o ile nie stanowi to dodatkowych warunków.
(32) Różne okresy ważności zezwoleń wydawanych na podstawie niniejszej dyrektywy powinny odzwierciedlać specyficzny charakter pobytu każdej z kategorii obywateli państw trzecich objętych zakresem stosowania niniejszej dyrektywy.
(33) Państwa członkowskie powinny mieć prawo do określenia, że całkowity okres pobytu studentów nie może przekraczać maksymalnego czasu trwania studiów przewidzianego w prawie krajowym. W tym kontekście maksymalny czas trwania studiów może również obejmować, jeśli przewiduje to prawo krajowe danego państwa członkowskiego, ewentualne wydłużenie studiów w celu powtórzenia roku lub kilku lat studiów.
(34) Należy umożliwić państwom członkowskim pobieranie od wnioskodawców opłat za rozpatrywanie wniosków o wydanie zezwolenia i za powiadomienia. Wysokość opłat nie powinna być nieproporcjonalna ani wygórowana, tak aby nie stanowiły one przeszkody w realizacji celów niniejszej dyrektywy.
(35) Prawa przyznawane obywatelom państw trzecich objętym zakresem stosowania niniejszej dyrektywy nie powinny zależeć od formy zezwolenia wydawanego przez państwo członkowskie.
(36) Powinna być możliwa odmowa przyjęcia do celów niniejszej dyrektywy z należycie uzasadnionych powodów. W szczególności powinna być możliwa odmowa przyjęcia, jeżeli na podstawie oceny faktów w indywidualnym przypadku oraz z uwzględnieniem zasady proporcjonalności państwo członkowskie uzna, że dany obywatel państwa trzeciego stanowi potencjalne zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego.
(37) Celem niniejszej dyrektywy nie jest regulacja wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu podjęcia zatrudnienia i nie ma ona na celu harmonizacji przepisów lub praktyk krajowych w odniesieniu do statusu pracowników. Możliwe jest jednak, że w niektórych państwach członkowskich określone kategorie obywateli państw trzecich objętych zakresem stosowania niniejszej dyrektywy uznaje się za osoby pozostające w stosunku pracy na podstawie prawa krajowego, układów zbiorowych lub praktyki. W przypadku gdy państwo członkowskie uznaje naukowców, wolontariuszy, stażystów lub pracowników au pair będących obywatelami państw trzecich za osoby pozostające w stosunku pracy, powinno ono zachować prawo do określania wielkości napływu w ramach odnośnej kategorii lub odnośnych kategorii zgodnie z art. 79 ust. 5 TFUE.
(38) W przypadku gdy naukowiec, wolontariusz, stażysta lub pracownik au pair będący obywatelami państw trzecich wnioskuje o przyjęcie w celu nawiązania stosunku pracy w danym państwie członkowskim, należy umożliwić temu państwu członkowskiemu przeprowadzenie testu wykazującego, że dane stanowisko nie może zostać obsadzone w oparciu o zasoby krajowego rynku pracy.
(39) W odniesieniu do studentów ograniczanie wielkości napływu nie powinno mieć zastosowania, gdyż - nawet jeśli mają oni prawo do pracy podczas studiów zgodnie z warunkami przewidzianymi w niniejszej dyrektywie - ubiegają się o przyjęcie na terytorium państw członkowskich w celu odbycia studiów w pełnym wymiarze, traktowanych jako ich główne zajęcie, a elementem tych studiów mogłoby być obowiązkowe szkolenie.
(40) W przypadku gdy naukowiec, wolontariusz, stażysta lub pracownik au pair przyjęty na terytorium danego państwa członkowskiego wnioskuje o odnowienie zezwolenia w celu nawiązania stosunku pracy lub jego kontynuowania w tym państwie członkowskim, z wyjątkiem naukowca, który kontynuuje stosunek pracy z tą samą jednostką przyjmującą, należy umożliwić temu państwu członkowskiemu przeprowadzenie testu wykazującego, że dane stanowisko nie może zostać obsadzone w oparciu o zasoby krajowego rynku pracy.
(41) W przypadku wątpliwości co do powodów wnioskowania o przyjęcie, państwa członkowskie powinny móc przeprowadzać odpowiednie kontrole lub żądać przedstawienia dowodów w celu dokonania indywidualnej oceny badań naukowych, studiów, szkoleń, wolontariatu, programu wymiany młodzieży szkolnej, projektu edukacyjnego lub pracy w charakterze au pair, planowanych przez wnioskodawcę, oraz powinny móc przeciwdziałać nadużywaniu i niewłaściwemu stosowaniu procedury określonej w niniejszej dyrektywie.
(42) W przypadku gdy przedstawione informacje są niekompletne, państwa członkowskie powinny poinformować wnioskodawcę w rozsądnym terminie o wymaganych dodatkowych informacjach oraz wyznaczyć rozsądny termin ich przedstawienia. W przypadku nieprzedstawienia dodatkowych informacji w tym terminie wniosek mógłby zostać odrzucony.
(43) Organy krajowe powinny powiadomić wnioskodawcę o decyzji w sprawie wniosku. Powinny dokonać tego na piśmie najszybciej jak to możliwe, lecz nie później niż w terminie określonym w niniejszej dyrektywie.
(44) Niniejsza dyrektywa ma na celu ułatwienie wewnątrzunijnej mobilności studentów i naukowców między innymi poprzez zmniejszenie obciążeń administracyjnych związanych z mobilnością istniejących w wielu państwach członkowskich. W tym celu niniejsza dyrektywa ustanawia szczególny system mobilności wewnątrzunijnej, w którym obywatel państwa trzeciego posiadający zezwolenie w celu prowadzenia badań naukowych lub odbycia studiów, wydane przez pierwsze państwo członkowskie, jest uprawniony do wjazdu, pobytu i prowadzenia części swojej działalności badawczej lub studiów na terytorium jednego lub większej liczby drugich państw członkowskich zgodnie z przepisami regulującymi mobilność w ramach niniejszej dyrektywy.
(45) Aby naukowcy mogli łatwo przemieszczać się z jednej instytucji badawczej do innej w celu prowadzenia badań naukowych, ich mobilność krótkoterminowa powinna obejmować pobyty w drugich państwach członkowskich przez okres do 180 dni na państwo członkowskie w każdym 360-dniowym okresie. Mobilność długoterminowa naukowców powinna obejmować pobyty na terytorium jednego lub większej liczby drugich państw członkowskich przez okres dłuższy niż 180 dni na państwo członkowskie. Członkowie rodziny naukowca powinni być uprawnieni do towarzyszenia naukowcowi w okresie mobilności. Procedura ich mobilności powinna być spójna z procedurą zastosowaną wobec naukowca, któremu towarzyszą.
(46) W odniesieniu do studentów objętych unijnym lub wielostronnym programem lub porozumieniem między dwiema lub większą liczbą instytucji szkolnictwa wyższego, aby zapewnić ciągłość ich studiów niniejsza dyrektywa powinna przewidywać mobilność, której celem jest pobyt na terytorium jednego lub większej liczby drugich państw członkowskich przez okres do 360 dni na państwo członkowskie.
(47) W przypadku gdy naukowiec lub student przenosi się do drugiego państwa członkowskiego na podstawie procedury powiadamiania i niezbędny jest dokument mający ułatwić mu dostęp do usług i praw, należy umożliwić drugiemu państwu członkowskiemu wydanie dokumentu potwierdzającego, że naukowiec lub student jest uprawniony do pobytu na terytorium tego państwa członkowskiego. Dokument ten nie powinien stanowić dodatkowego wymogu, warunkującego korzystanie z praw przewidzianych w niniejszej dyrektywie i powinien mieć jedynie charakter deklaratywny.
(48) Choć szczególny system mobilności ustanowiony na mocy niniejszej dyrektywy powinien przewidywać odrębne zasady wjazdu i pobytu w celu prowadzenia badań naukowych lub odbycia studiów w państwach członkowskich innych niż państwo członkowskie, które wydało pierwotne zezwolenie, wszystkie pozostałe zasady regulujące przepływ osób przez granice, określone w stosownych przepisach dorobku Schengen, powinny nadal mieć zastosowanie.
(49) W przypadku gdy zezwolenie jest wydawane przez państwo członkowskie niestosujące w pełni dorobku Schengen, a naukowiec, członkowie jego rodziny lub student w ramach mobilności wewnątrzunijnej przekraczają granicę zewnętrzną w rozumieniu rozporządzenia (WE) nr 562/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady 9 , państwa członkowskie powinny być uprawnione do żądania przedstawienia dowodów świadczących o tym, że naukowiec lub student przenosi się na ich terytorium w celu prowadzenia badań naukowych lub odbycia studiów lub że członkowie rodziny przenoszą się na ich terytorium w celu towarzyszenia naukowcowi w ramach mobilności. Ponadto w przypadku, gdy dochodzi do przekroczenia granicy zewnętrznej w rozumieniu rozporządzenia (WE) nr 562/2006 państwa członkowskie stosujące w pełni dorobek Schengen powinny sprawdzić dane w systemie informacyjnym Schengen i odmówić prawa do wjazdu osobom lub zgłosić sprzeciw wobec mobilności osób, wobec których w systemie tym dokonano wpisu do celów odmowy pozwolenia na wjazd lub pobyt, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1987/2006 10 .
(50) Niniejsza dyrektywa powinna zezwalać drugim państwom członkowskim na żądanie, aby naukowcy lub studenci, którzy przemieszczają się na podstawie zezwolenia wydanego przez pierwsze państwo członkowskie i którzy nie spełniają warunków mobilności lub przestali spełniać te warunki, opuścili ich terytorium. W przypadku gdy naukowiec lub student posiadają ważne zezwolenie wydane przez pierwsze państwo członkowskie, drugie państwo członkowskie powinno móc zażądać od takiego naukowca lub studenta, aby powrócili do pierwszego państwa członkowskiego, zgodnie z dyrektywą 2008/115/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 11 . W przypadku gdy drugie państwo członkowskie zezwoliło na mobilność na podstawie zezwolenia wydanego przez pierwsze państwo członkowskie, a zezwolenie to zostało cofnięte lub wygasło podczas okresu mobilności, drugie państwo członkowskie powinno móc podjąć decyzję o zawróceniem naukowca lub studenta do państwa trzeciego zgodnie z dyrektywą 2008/115/WE albo niezwłocznie zażądać od pierwszego państwa członkowskiego, aby pozwoliło tym osobom na ponowny wjazd na swoje terytorium. W tym ostatnim przypadku pierwsze państwo członkowskie powinno wydać naukowcowi lub studentowi dokument pozwalający na ponowny wjazd na jego terytorium.
(51) Unijne polityki i przepisy imigracyjne, z jednej strony, oraz unijne polityki i programy sprzyjające mobilności naukowców i studentów na poziomie Unii, z drugiej strony, powinny w większym stopniu się uzupełniać. Ustalając okres ważności zezwolenia wydawanego naukowcom i studentom, państwa członkowskie powinny wziąć pod uwagę planowaną mobilność do innych państw członkowskich, zgodnie z przepisami dotyczącymi mobilności. Naukowcy i studenci objęci unijnymi programami lub programami wielostronnymi obejmującymi środki w zakresie mobilności lub porozumieniami między dwiema lub większą liczbą instytucji szkolnictwa wyższego powinni mieć prawo do otrzymania zezwoleń ważnych co najmniej dwa lata, o ile spełniają oni odpowiednie warunki przyjęcia na taki okres.
(52) W celu umożliwienia studentom pokrycia części kosztów studiów i w miarę możliwości zdobycia doświadczenia praktycznego, należy przez okres trwania studiów dać im dostęp do rynku pracy państwa członkowskiego, w którym podjęli studia, na warunkach określonych w niniejszej dyrektywie. W tym celu należy zezwolić studentom pracować w pewnym minimalnym wymiarze godzin, określonym w niniejszej dyrektywie. Zasada dostępu studentów do rynku pracy powinna być zasadą ogólną. Jednakże w nadzwyczajnych okolicznościach państwa członkowskie powinny móc uwzględniać sytuację na swoich krajowych rynkach pracy.
(53) W ramach działań mających zapewnić wykwalifikowaną siłę roboczą w przyszłości studenci kończący studia w Unii powinni mieć możliwość pozostania na terytorium danego państwa członkowskiego przez okres określony w niniejszej dyrektywie w celu rozpoznania możliwości zatrudnienia lub założenia działalności gospodarczej. Również naukowcy powinni mieć taką możliwość po zakończeniu swojej działalności badawczej określonej w umowie o przyjęcie. Aby otrzymać dokument pobytowy w tym celu, studenci i naukowcy mogą zostać poproszeni o przedłożenie dowodów zgodnie z wymogami niniejszej dyrektywy. Po otrzymaniu takiego dokumentu pobytowego od państw członkowskich osoby te przestają być uznawane za naukowców lub studentów w rozumieniu niniejszej dyrektywy. Po upływie minimalnego okresu ustanowionego w niniejszej dyrektywie państwa członkowskie powinny móc sprawdzić, czy osoby te mają rzeczywistą szansę na znalezienie zatrudnienia lub założenie działalności gospodarczej. Możliwość ta pozostaje bez uszczerbku dla innych obowiązków sprawozdawczych przewidzianych w prawie krajowym do innych celów. Zezwolenie uzyskane w celu rozpoznania możliwości zatrudnienia lub założenia działalności gospodarczej nie powinno nadawać jakiegokolwiek automatycznego prawa dostępu do rynku pracy lub założenia działalności gospodarczej. Państwa członkowskie powinny zachować prawo do uwzględnienia sytuacji na swoim rynku pracy, gdy obywatel państwa trzeciego, któremu wydano zezwolenie na pozostanie na terytorium danego państwa członkowskiego w celu poszukiwania pracy lub założenia działalności gospodarczej, składa wniosek o zezwolenie na pracę w celu obsadzenia konkretnego stanowiska.
(54) Należy zapewnić sprawiedliwe traktowanie obywateli państw trzecich objętych zakresem stosowania niniejszej dyrektywy, zgodnie z art. 79 TFUE. Naukowcy powinni być traktowani na równi z obywatelami danego państwa członkowskiego w odniesieniu do art. 12 ust. 1 i 4 dyrektywy 2011/98/UE Parlamentu Europejskiego i Rady 12 , z zastrzeżeniem możliwości ograniczenia przez to państwo członkowskie równego traktowania w szczególnych przypadkach przewidzianych w niniejszej dyrektywie. Dyrektywa 2011/98/UE, w tym ograniczenia w niej przewidziane, powinny nadal mieć zastosowanie do studentów. Dyrektywa 2011/98/UE powinna mieć zastosowanie do stażystów, wolontariuszy i pracowników au pair, jeśli uznaje się ich za pozostających w stosunku pracy w danym państwie członkowskim. Stażyści, wolontariusze i pracownicy au pair, których nie uznaje się za pozostających w stosunku pracy w danym państwie członkowskim, a także uczniowie powinni być traktowani na równi z obywatelami danego państwa członkowskiego w odniesieniu do minimalnego zbioru praw przewidzianego w niniejszej dyrektywie. Obejmuje to dostęp do towarów i usług, ale nie dotyczy dodatków czy pożyczek na naukę lub kształcenie zawodowe.
(55) Równe traktowanie przyznane naukowcom i studentom, a także stażystom, wolontariuszom i pracownikom au pair, których uznaje się za pozostających w stosunku pracy w danym państwie członkowskim, obejmuje równe traktowanie w odniesieniu do tych działów zabezpieczenia społecznego, które wymieniono w art. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 13 . Niniejsza dyrektywa nie harmonizuje przepisów państw członkowskich dotyczących zabezpieczenia społecznego. Ogranicza się ona do stosowania zasady równego traktowania w dziedzinie zabezpieczenia społecznego do obywateli państw trzecich objętych zakresem jej stosowania. Ponadto niniejsza dyrektywa nie przyznaje praw w przypadkach, które wykraczają poza zakres prawa Unii, na przykład w odniesieniu do członków rodzin przebywających w państwie trzecim. Nie powinno to
jednak wpływać na prawo osób pozostających przy życiu, które wywodzą prawa od obywateli państw trzecich objętych zakresem stosowania niniejszej dyrektywy, do otrzymania w stosownych przypadkach renty rodzinnej podczas przebywania w państwie trzecim.
(56) W wielu państwach członkowskich prawo do otrzymywania świadczeń rodzinnych zależy od określonych więzi z tym państwem członkowskim, gdyż świadczenia te służą wspieraniu pozytywnych zmian demograficznych mających na celu zapewnienie w przyszłości siły roboczej w tym państwie członkowskim. A zatem niniejsza dyrektywa nie powinna wpływać na prawo państwa członkowskiego do ograniczenia pod pewnymi warunkami zasady równego traktowania w odniesieniu do świadczeń rodzinnych, gdy naukowiec i towarzyszący mu członkowie rodziny przebywają w tym państwie członkowskim jedynie przez określony czas.
(57) W przypadku mobilności między państwami członkowskimi zastosowanie ma rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010 14 . Niniejsza dyrektywa nie powinna przyznawać większej liczby praw niż te, które są już przewidziane w obowiązujących przepisach prawa Unii w dziedzinie zabezpieczenia społecznego dla obywateli państw trzecich, którzy mają interesy transgraniczne związane z różnymi państwami członkowskimi.
(58) Niniejszą dyrektywę należy stosować bez uszczerbku dla korzystniejszych przepisów zawartych w prawie Unii i w mających zastosowanie instrumentach międzynarodowych.
(59) Dokumenty pobytowe przewidziane w niniejszej dyrektywie powinny być wydawane przez właściwe organy państwa członkowskiego przy zastosowaniu jednolitego wzoru ustanowionego w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1030/2002 15 .
(60) Każde państwo członkowskie powinno zapewnić publiczne udostępnianie, zwłaszcza przez Internet, odpowiednich i regularnie aktualizowanych informacji na temat jednostek przyjmujących zatwierdzonych do celów niniejszej dyrektywy oraz warunków i procedur przyjmowania obywateli państw trzecich na terytorium państw członkowskich do celów niniejszej dyrektywy.
(61) Niniejsza dyrektywa nie narusza praw podstawowych i jest zgodna z zasadami uznanymi w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, zgodnie z art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE).
(62) Państwa członkowskie powinny wprowadzić w życie przepisy niniejszej dyrektywy bez dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, religię lub światopogląd, opinie polityczne lub wszelkie inne opinie, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.
(63) Zgodnie ze wspólną deklaracją polityczną państw członkowskich i Komisji z dnia 28 września 2011 r. dotyczącą dokumentów wyjaśniających 16 państwa członkowskie zobowiązały się do złożenia, w uzasadnionych przypadkach, wraz z powiadomieniem o środkach transpozycji, jednego lub większej liczby dokumentów wyjaśniających związki między elementami dyrektywy a odpowiadającymi im częściami krajowych instrumentów transpozycyjnych. W odniesieniu do niniejszej dyrektywy, ustawodawca uznaje, że przekazanie takich dokumentów jest uzasadnione.
(64) Ponieważ cel niniejszej dyrektywy, a mianowicie określenie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu prowadzenia badań naukowych, odbycia studiów, udziału w szkoleniu i wolontariacie europejskim - jako przepisów wiążących - oraz w celu udziału w programie wymiany młodzieży szkolnej, wolontariacie innym niż wolontariat europejski lub podjęcia pracy w charakterze au pair - jako przepisów fakultatywnych - nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiary lub skutki możliwe jest lepsze jego osiągnięcie na poziomie Unii, Unia może podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 TUE. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule, niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu.
(65) Zgodnie z art. 1 i 2 oraz art. 4a ust. 1 Protokołu nr 21 w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do TUE i do TFUE, oraz bez uszczerbku dla art. 4 tego Protokołu, te państwa członkowskie nie uczestniczą w przyjęciu niniejszej dyrektywy, nie są nią związane ani jej nie stosują.
(66) Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do TUE i TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszej dyrektywy, nie jest nią związana ani jej nie stosuje.
(67) Obowiązek transpozycji niniejszej dyrektywy do prawa krajowego powinien ograniczać się do tych przepisów, które stanowią zasadniczą zmianę w porównaniu z dyrektywami 2004/114/WE i 2005/71/WE. Obowiązek transpozycji przepisów, które nie uległy zmianie, wynika z tych dyrektyw.
(68) Niniejsza dyrektywa nie powinna naruszać zobowiązań państw członkowskich dotyczących terminów transpozycji do prawa krajowego i rozpoczęcia stosowania dyrektyw określonych w załączniku I część B,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:
