Sprawozdanie półroczne z postępów w realizacji strategii UE przeciwko rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia (2013/I)(2013/C 228/05)
(Dz.U.UE C z dnia 7 sierpnia 2013 r.)
Wprowadzenie
Zgodnie ze strategią UE przeciw rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia, przyjętą przez Radę Europejską w grudniu 2003 r. (dok. 15708/03), sprawozdania z postępów w realizacji tej strategii mają być sporządzane co sześć miesięcy. Niniejsze sprawozdanie z postępu prac przedstawia działania prowadzone w pierwszej połowie 2013 r.
Zasadami przewodnimi, którymi UE kieruje się w omawianej dziedzinie, pozostają nadal:
W dniu 9 listopada 2012 r. wysoka przedstawiciel Catherine Ashton ogłosiła, że Jacek Bylica został mianowany głównym doradcą i specjalnym wysłannikiem ds. nieproliferacji i rozbrojenia. Specjalny przedstawiciel rozpoczął wykonywanie obowiązków w dniu 18 lutego 2013 r.; miał już okazję reprezentować UE podczas kilku ważnych spotkań międzynarodowych (w szczególności na forum komitetu przygotowawczego ds. Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, na konferencji przeglądowej ds. konwencji o broni chemicznej, na posiedzeniu na wysokim szczeblu ds. inicjatywy przeciwko rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia, podczas otwartych konsultacji w sprawie projektu międzynarodowego kodeksu postępowania dotyczącego działań w przestrzeni kosmicznej).
Podczas pierwszych miesięcy wykonywania mandatu specjalny wysłannik skoncentrował się na następujących działaniach:
UE nadal dokłada starań na rzecz efektywnego i komplementarnego wykorzystania wszystkich dostępnych instrumentów i środków finansowych (budżetu WPZiB, Instrumentu na rzecz Stabilności, innych instrumentów), tak by zapewnić jak największą skuteczność swoich działań wspierających organizacje międzynarodowe i państwa trzecie.
1. KWESTIE ZWIĄZANE Z BRONIĄ JĄDROWĄ
Grupa Robocza ds. Nieproliferacji (CONOP) aktywnie uczestniczyła w przygotowywaniu stanowisk UE na posiedzenia Rady Zarządzających Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, które odbyły się w marcu i czerwcu 2013 r. Przedyskutowała i przygotowała wkłady UE na: posiedzenia komitetu przygotowawczego NPT (kwiecieńmaj 2013 r.), posiedzenia eksperckie i posiedzenia plenarne światowej inicjatywy na rzecz zwalczania terroryzmu jądrowego (GICNT), posiedzenia grupy konsultacyjnej i posiedzenia plenarne Grupy Dostawców Jądrowych (NSG), posiedzenia grupy roboczej i Komisji Przygotowawczej Organizacji do spraw Traktatu o Całkowitym Zakazie Prób Jądrowych, a także na inne stosowne posiedzenia dotyczące broni jądrowej. Kontynuowała wdrażanie nowych kierunków działań UE na rzecz zwalczania rozprzestrzeniania broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia, prowadząc dyskusje na temat różnorodnych działań zaplanowanych w tej dziedzinie, m.in. na temat czujności służb konsularnych; przygotowała również wytyczne Rady, które mają zapewnić ciągłość prac w dziedzinach wymagających dalszych postępów.
1.1. Działania podejmowane po konferencji przeglądowej Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (2010)
UE wzięła aktywny udział w posiedzeniu komitetu przygotowawczego NPT zorganizowanym w Genewie w dniach 22 kwietnia-3 maja 2013 r. i złożyła sprawozdanie z podjętych przez siebie czynności w odniesieniu do realizacji planu działania przyjętego na konferencji przeglądowej NPT, którą zorganizowano w 2010 r., w tym ustaleń dotyczących Bliskiego Wschodu. Posiedzenie sprawnie poprowadził ambasador Cornel Feruta, dyrektor polityczny w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Rumunii. UE wniosła wkład do debaty ogólnej, składając jedno oświadczenie ogólne i trzy oświadczenia dotyczące grup zagadnień; ponadto dwa razy zabrała głos w debatach tematycznych dotyczących Bliskiego Wschodu oraz art. X ("Wypowiedzenie"). Przedstawiła dokument roboczy pt. "Kwestie priorytetowe wymagające dyskusji oraz postępy w zakresie wdrażania wniosków i zaleceń z konferencji przeglądowej NPT 2010 dotyczących dalszych działań (plan działania z 2010 r.)" oraz zorganizowała imprezę okolicznościową pod hasłem "Regionalna ewidencja materiału jądrowego i mechanizmy kontrolne, model europejski (EURATOM)". W podsumowaniu przewodniczący przedstawił stanowiska UE i zdecydowanie podkreślił, że UE priorytetowo traktuje kwestię nieprzestrzegania ustaleń przez KRLD, Iran i Syrię. Jak można było się spodziewać, problem konferencji w sprawie utworzenia na Bliskim Wschodzie strefy wolnej od broni jądrowej w znacznymi stopniu zdominował przebieg całego posiedzenia. UE zdecydowanie poparła mediatora prowadzącego działania na rzecz zorganizowania tej konferencji i wyraziła nadzieję, że zostanie ona zwołana jak najszybciej w bieżącym roku.
1.2. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA)
UE zwiększyła wsparcie dla działań Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej z siedzibą w Wiedniu. UE pozostaje jednym z najważniejszych darczyńców na rzecz funduszu bezpieczeństwa jądrowego - od roku 2004 przeznaczyła na ten cel ponad 31 mln EUR. Rozpoczęto prace nad zapewnieniem ciągłości wkładu UE. Jeśli chodzi o inne kwestie związane z bezpieczeństwem jądrowym, UE wnosi wkład w postaci wiedzy technicznej w szkolenia i warsztaty organizowane przez MAEA; te warsztaty i szkolenia są skierowane do państw trzecich i służą zwiększaniu zdolności tych państw do zwalczania nielegalnego handlu materiałami jądrowymi i innymi materiałami promieniotwórczymi. UE i MAEA nadal koordynują wsparcie, jakiego udzielają państwom trzecim w tej dziedzinie. W dniu 25 stycznia 2013 r. w Brukseli odbyło się po raz pierwszy spotkanie urzędników wyższego szczebla UE-MAEA (z udziałem urzędników wyższego szczebla z ESDZ, Komisji Europejskiej/Euratomu oraz MAEA), które teraz będzie organizowane co roku; jego celem jest zacieśnianie współpracy w pozostałych obszarach działalności MAEA, lepsze wyeksponowanie wkładów UE oraz skuteczniejsze skoordynowanie działań - w szczególności w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego - z myślą o tym, by zapewnić komplementarność i zapobiec nakładaniu się działań podejmowanych przez unijne centra doskonałości ds. CBRN i przez MAEA oraz by wykorzystać tę komplementarność (w tym celu UE i MAEA uzgodniły praktyczne zasady współpracy).
W roku 2008 UE zobowiązała się w konkluzjach Rady do wniesienia wkładu w wysokości do 25 mln EUR na rzecz kontrolowanego przez MAEA banku uranu niskowzbogaconego. Za pośrednictwem Instrumentu na rzecz Stabilności UE wniosła wkład w wysokości 20 mln EUR w celu wsparcia tego banku. Kolejny wkład ma pochodzić z budżetu WPZiB, a jego podstawą ma być decyzja Rady. Zatwierdzenie tej decyzji przez Radę zależeć będzie od postępów w rozmowach między MAEA a Kazachstanem, na terytorium którego ma zostać utworzony ten bank.
Ponadto działająca w Komisji Europejskiej Dyrekcja ds. Zabezpieczeń Jądrowych w dalszym ciągu stosuje zabezpieczenia w odniesieniu do wszystkich cywilnych materiałów jądrowych we wszystkich 27 państwach członkowskich UE. Komisja Europejska realizuje to zadanie w ścisłej współpracy z MAEA. Budżet na jego wykonanie wynosi około 20 mln EUR.
W związku z bieżącą sytuacją gospodarczą MAEA i Komisja przewidziały zacieśnienie współpracy w dziedzinie zabezpieczeń jądrowych, z myślą o optymalnym wykorzystaniu zasobów ludzkich i finansowych przy jednoczesnym zachowaniu skuteczności samych zabezpieczeń.
UE przeznaczyła również 5 mln EUR na wsparcie międzynarodowego projektu, którego celem jest rozbudowa i modernizacja znajdującego się w Seibersdorfie (Austria) laboratorium prowadzącego badania dotyczące zabezpieczeń (4,75 mln EUR wpłacono już w grudniu 2011 r.). Zobowiązano się do wniesienia dodatkowego wkładu w wysokości 5 mln EUR (z czego 4,75 mln EUR wpłacono w grudniu 2012 r.).
UE nadal udziela MAEA istotnego wsparcia technicznego w dziedzinie zabezpieczeń jądrowych w ramach programu Komisji Europejskiej dotyczącego wsparcia w ramach współpracy. UE wykorzystuje różne pozostające w jej gestii instrumenty, by umożliwić bezpieczne wdrażanie pokojowych zastosowań technologii jądrowej w państwach trzecich, m.in. za pośrednictwem MAEA, i wraz z tą agencją pracuje nad dalszymi projektami.
Komisja Europejska we współpracy z MAEA rozpoczęła na poziomie ekspertów procedurę oceny bazy danych MAEA dotyczących nielegalnego handlu - pod kątem dostosowania tej bazy danych do potrzeb użytkowników. Wyniki projektu finansowanego przez Komisję będą dostępne w 2013 r.
Środki finansowe, które UE przeznaczyła dla MAEA na mocy wspólnych działań I-IV i decyzji Rady V, pomogły wesprzeć działalność agencji, ponieważ wykorzystano je do kampanii informacyjnych i lepszego zrozumienia kwestii związanych z bezpieczeństwem jądrowym i jego wieloma elementami składowymi. Priorytetowo potraktowano te państwa, które musiały zidentyfikować materiały radioaktywne i jądrowe będące w ich posiadaniu oraz określić środki kontroli tych materiałów i sposoby ograniczania zagrożeń wiążących się z ich posiadaniem. Wysiłki skoncentrowano na konkretnych dziedzinach, poprawiając: otoczenie legislacyjne i regulacyjne państw odnoszące się do materiałów jądrowych i innych materiałów radioaktywnych, tak by dane państwo mogło wywiązać się ze swoich zobowiązań krajowych i międzynarodowych; środki bezpieczeństwa jądrowego stosowane podczas użycia, składowania i transportu materiałów jądrowych i innych materiałów radioaktywnych, a także w obiektach związanych z takimi materiałami; zdolności państw w zakresie wykorzystywania materiałów jądrowych i radioaktywnych pozostających
poza kontrolą krajowego nadzoru regulacyjnego. Unijne środki finansowe były adekwatne do zwiększającej się potrzeby zaostrzenia kontroli materiałów jądrowych i radioaktywnych oraz potrzeby zrozumienia, w jaki sposób należy wdrażać polityki i procedury, aby środki bezpieczeństwa jądrowego mogły skutecznie działać. Do każdego wspólnego działania dodano jeszcze jeden region; w roku 2008 unijne wspólne działanie IV obejmowało Azję Środkową, Europę Południowo-Wschodnią, Afrykę, Bliski Wschód i Azję Południowo-Wschodnią. Na mocy decyzji Rady UE V zakres stosowania programu rozszerzono na państwa Zatoki Perskiej, Amerykę Południową, region Karaibów i Ameryki Środkowej; obecnie 126 państw z całego świata kwalifikuje się do objęcia wsparciem.
1.3. Traktat o całkowitym zakazie prób jądrowych (CTBT)
UE aktywnie działała na rzecz szybkiego wejścia w życie Traktatu o całkowitym zakazie prób jądrowych (CTBT), opierając się na stosownych decyzjach Rady 1 w sprawie wsparcia organizacji ds. CTBT i prowadząc działania informacyjne skierowane do wszystkich państw, które tego traktatu jeszcze nie podpisały lub nie ratyfikowały, w tym pozostałych państw wymienionych w załączniku 2, gdyż ratyfikowanie przez nie traktatu jest niezbędne, aby mógł on wejść w życie. W oparciu o uaktualnione wewnętrzne wytyczne wspierające wejście w życie traktatu CTBT UE będzie nadal prowadzić w różnych kontekstach działania informacyjne na temat tego traktatu, w tym w ramach posiedzeń poświęconych dialogowi politycznemu; dzięki temu proces jego ratyfikacji nabierze tempa.
Po przeprowadzeniu przez KRLD próby jądrowej w dniu 12 lutego 2013 r. stało się jasne, że działająca w ramach organizacji ds. CTBT sieć stacji wykrywających wybuchy jądrowe - jedno z przedsięwzięć wspieranych przez UE za pośrednictwem wydawania decyzji Rady - rzeczywiście odgrywa ważną rolę. W stan gotowości postawiono zespoły działające w organizacji ds. CTBT, które, korzystając z połączenia alarmowego, przekazały wszystkim państwom-sygnatariuszom CTBT odpowiednie dane do wykorzystania przez decydentów. Wspomniana próba jądrowa pokazuje również, jak duże znaczenie ma przeprowadzanie ćwiczeń, takich jak zintegrowane ćwiczenie w terenie, które ma zostać zorganizowane w 2014 r. w Jordanii i podczas którego mają zostać przetestowane i poprawione już istniejące systemy wykrywania wybuchów jądrowych. Do niezbędnej trwałości całego systemu przyczynią się wysiłki na rzecz utrzymania 321 pomocniczych stacji sejsmologicznych finansowanych na podstawie wspólnych działań I-V oraz wysiłki na rzecz zapewnienia sprawnego działania międzynarodowego centrum danych (mającego siedzibę w organizacji ds. CTBT), które gromadzi, analizuje i rozsyła dane napływające z sieci stacji wykrywających wybuchy jądrowe.
1.4. Kwestie regionalne (Iran, KRLD)
UE nadal w pełni angażuje się w prowadzone działania na rzecz wypracowania w drodze negocjacji dyplomatycznego rozwiązania kwestii irańskiego programu jądrowego, w oparciu o NPT i pełne wdrożenie wszystkich odnośnych rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ i Rady Zarządzających MAEA. UE wezwała Iran do tego, by podjął konkretne i praktyczne kroki w celu zapewnienia społeczności międzynarodowej o wyłącznie pokojowym charakterze irańskiego programu jądrowego oraz by - w odpowiedzi na jej poważne obawy - wywiązał się ze wszystkich swoich zobowiązań międzynarodowych. Podczas dwóch rund rozmów przeprowadzonych w lutym i kwietniu 2013 r. w Ałma-Acie wysoka przedstawiciel UE, wraz z grupą E3 + 3, w dalszym ciągu podejmowała starania na rzecz włączenia Iranu w dyskusje na temat treści konkretnej propozycji dotyczącej pierwszego kroku w kierunku budowy zaufania. Ponadto w marcu 2013 r. w Stambule odbyło się spotkanie ekspertów technicznych z grupy E3/EU + 3 z przedstawicielami Iranu; jego celem było przedstawienie dalszych szczegółów technicznych propozycji dotyczącej budowy zaufania, którą przedłożono Iranowi podczas pierwszego spotkania w Ałam-Acie. Jak dotąd Iran nie wykazał zdecydowanej woli osiągnięcia porozumienia w sprawie konkretnego kroku w kierunku budowy zaufania, który opierałby się na przedstawionej w Ałma-Acie propozycji dotyczącej budowy zaufania i obejmującej większość najpilniejszych kwestii związanych z irańskim programem jądrowym. Obecna prowadzona przez Iran ekspansja działań stwarzających zagrożenie jądrowe - o której donosi MAEA - dodatkowo zwiększa zaniepokojenie społeczności międzynarodowej. Co więcej, nadal głęboki niepokój budzi fakt, że z uwagi na to, iż od ponad półtora roku ze strony irańskiej brak wystarczającej woli współpracy, MAEA nie udało się osiągnąć postępów w zakresie nierozstrzygniętych kwestii, m.in. kwestii potencjalnych wojskowych aspektów irańskiego programu jądrowego, i nie wypracowano porozumienia w sprawie zorganizowanego podejścia, które powinno nakreślić sposób dalszego działania w celu wyjaśnienia tych kwestii. Tym samym Iran nadal ignoruje wymogi zawarte w rezolucji Rady Zarządzających MAEA przyjętej zdecydowaną większością głosów w dniu 13 września 2012 r.
Jeśli chodzi o KRLD, UE nadal domaga się, by państwo to przestrzegało swoich obowiązków podjętych na mocy odpowiednich rezolucji Rady Bezpieczeństwa, w tym by zaprzestało prowadzenia wszystkich istniejących programów jądrowych i rakietowych w sposób całkowity, możliwy do zweryfikowania i nieodwracalny. UE zdecydowanie potępiła próbę jądrową przeprowadzoną przez KRLD w dniu 12 lutego 2013 r.; próba ta stanowiła wyraźne pogwałcenie zobowiązań międzynarodowych tego państwa wynikających z rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ 1718, 1874 i 2087, a w jej następstwie przyjęto rezolucję RB ONZ 2094. UE nadal wzywa KRLD, by powróciła na drogę pełnego wywiązywania się z zobowiązań - wynikających z NPT i ustanawianych przez MAEA - dotyczących zabezpieczeń i by na wniosek MAEA zapewniła jej dostęp do osób, dokumentacji, sprzętu i obiektów. UE konsekwentnie opowiada się za wznowieniem rozmów sześciostronnych i wzywa KRLD do ponownego podjęcia rzetelnych i poważnych negocjacji międzynarodowych. Poza wdrożeniem rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ UE wprowadziła również dodatkowe autonomiczne środki ograniczające, które obejmują zaostrzone kontrole produktów podwójnego zastosowania i rozprzestrzenianie broni konwencjonalnej. UE ponownie zaapelowała do KRLD o ratyfikowanie traktatu CTBT i powstrzymanie się od wszelkich kolejnych prowokacyjnych działań.
2. KONFERENCJA ROZBROJENIOWA/TRAKTAT O ZAKAZIE PRODUKCJI MATERIAŁÓW ROZSZCZEPIALNYCH DLA BRONI JĄDROWEJ I CYWILNYCH JĄDROWYCH INSTALACJI WYBUCHOWYCH
Wśród priorytetów UE nadal poczesne miejsce zajmuje bezzwłoczne rozpoczęcie i szybkie zakończenie na forum Konferencji Rozbrojeniowej negocjacji dotyczących Traktatu o zakazie produkcji materiałów rozszczepialnych dla broni jądrowej i cywilnych jądrowych instalacji wybuchowych; podstawą tych negocjacji powinien być przygotowany przez tę konferencję dokument CD/1299. Taki traktat jest pilnie potrzebny w dziedzinie rozbrojenia jądrowego, jako że uzupełniałby on traktat NPT i traktat CTBT.
Obawami dotyczącymi bezpieczeństwa narodowego, nawet jeśli są one zasadne, można czy wręcz należy się zająć na etapie negocjacji; nie należy ich natomiast traktować jako warunku wstępnego rozpoczęcia negocjacji. Środki budowy zaufania można przedsięwziąć natychmiast, nie czekając na rozpoczęcie formalnych negocjacji. W związku z tym, oczekując na podjęcie negocjacji i wejście w życie traktatu, Unia Europejska wzywa wszystkie zainteresowane państwa do ogłoszenia i utrzymania natychmiastowego moratorium na produkcję materiałów rozszczepialnych dla broni jądrowej i cywilnych jądrowych instalacji wybuchowych.
UE potwierdza swoje zobowiązanie do włączenia się w merytoryczne dyskusje na temat wszystkich pozostałych podstawowych kwestii wymienionych w dokumencie CD/1864, takich jak: praktyczne działania na rzecz stopniowych i systematycznych wysiłków zmierzających najpierw do ograniczenia ilości broni jądrowej, a ostatecznie - do jej wyeliminowania, w tym rozwiązania dotyczące możliwości prowadzenia w przyszłości prac o charakterze wielostronnym; wszystkie kwestie związane z zapobieganiem wyścigowi zbrojeń w przestrzeni kosmicznej oraz kwestie dotyczące skutecznych ustaleń międzynarodowych, które będą chronić państwa nieposiadające broni jądrowej przed użyciem lub groźbą użycia takiej broni.
UE podtrzymuje długoterminowe zobowiązanie swoich państw członkowskich do rozszerzenia Konferencji Rozbrojeniowej i ma nadzieję, że dojdzie do zacieśnienia wzajemnych stosunków między społeczeństwem obywatelskim a tą konferencją.
UE jest poważnie zaniepokojona tym, że jeden z zasadniczych elementów systemu od dłuższego czasu nie funkcjonuje w prawidłowy sposób: chodzi o impas, w jakim znalazła się Konferencja Rozbrojeniowa. UE pozostaje głęboko przekonana, że Konferencja Rozbrojeniowa powinna stać się wielostronnym forum prowadzenia negocjacji rozbrojeniowych przez wspólnotę międzynarodową. UE jest gotowa aktywnie zaangażować się wraz ze wszystkimi partnerami w działania, które doprowadzą do ożywienia tej organizacji i do rozpoczęcia konkretnych prac, zgodnie z mandatem Zgromadzenia Ogólnego ONZ.
3. BROŃ CHEMICZNA
UE odegrała aktywną rolę podczas 3. konferencji przeglądowej konwencji o zakazie broni chemicznej, która miała miejsce w dniach 18-19 kwietnia w Hadze. Przedstawiono jedno oświadczenie UE, a ponadto propagowano cele UE za pośrednictwem aktywnej koordynacji działań - której przewodniczyła Irlandia - między unijnymi delegacjami obecnymi na konferencji. Konferencji przeglądowej w drodze konsensusu udało się przyjąć sprawozdanie, które obejmuje kilka kwestii mających priorytetowe znaczenie dla UE 2 , w szczególności: (i) całkowite zniszczenie istniejących jeszcze zapasów; (ii) upowszechnianie konwencji o zakazie stosowania broni chemicznej (osiem państw wciąż nie jest stroną tej konwencji); (iii) rozpoczęcie działań na rzecz nieproliferacji; (iv) propagowanie budowania zdolności w odniesieniu do zapewniania - zgodnie z art. XI - ochrony i bezpieczeństwa w przemyśle chemicznym państw rozwijających się, a także reagowanie - zgodnie z art. X - na przypadki użycia broni chemicznej. Niemniej kilka państw należących do UE i państw należących do WEOG (grupa Europy Zachodniej i innych państw) wyraziło również rozczarowanie faktem, że konferencji przeglądowej nie udało się zapewnić bardziej stanowczego brzmienia tekstu w odniesieniu do Syrii i do wdrażania na szczeblu krajowym.
Przy okazji konferencji UE zorganizowała również zakończone sukcesem spotkanie dotyczące współpracy z OPCW oraz kolejnych działań.
Jeżeli chodzi o realizację wsparcia UE, wszystkie państwa, które zostały wybrane jako beneficjenci dotacji, korzystały z nich, by usunąć podstawowe braki techniczne, co pozwala tym państwom stronom poczynić znaczne postępy w zakresie krajowego wdrażania CWC. Ponadto jako że jedynym źródłem finansowania tej formy działalności była UE, wspólne działania/decyzje Rady pozostają jedynymi dostępnymi środkami zapewniania dotacji pomagających radzić sobie z brakami we wdrażaniu. Spośród 90 krajowych programów wdrażania prowadzonych przez sekretariat techniczny około połowa nie mogłaby zostać zrealizowana bez środków w ramach wspólnych działań/decyzji Rady.
Jeżeli chodzi o upowszechnianie, w marcu 2013 r. przyjęto pomysły i praktyczne kroki w ramach działań UE propagujących upowszechnianie i krajowe wdrażanie CWC; stanowią one podstawę prac w tym obszarze w nadchodzącym okresie. W związku z tym wydano démarche UE skierowane do rządów Angoli, Egiptu, Izraela, Mjanmy, Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej, Somalii i Sudanu Południowego, wzywając te siedem państw, by jak najszybciej przyłączyły się do CWC. Dnia 29 maja 2013 r. Somalia złożyła na ręce sekretarza generalnego ONZ instrument przystąpienia do CWC. Trzydzieści dni po złożeniu konwencja weszła w życie w odniesieniu do Somalii, a państwo to stało się 189. państwem stroną CWC.
Dziewiętnaście państw przyłączyło się do konwencji od czasu przyjęcia pierwszego wspólnego działania, a połowa państw, które przyłączyły się do konwencji w 2005 r. (cztery z ośmiu), była zaangażowana w działania informacyjne finansowane w ramach wspólnych działań/decyzji Rady; było też tak w przypadku wszystkich państw, które przyłączyły się w następnych latach.
4. BROŃ BIOLOGICZNA
W następstwie 7. konferencji przeglądowej BTWC (Genewa, grudzień 2011 r.) UE angażuje się w konstruktywny dialog w ramach prac między sesjami konferencji, przedstawiając oświadczenia i konkretne dokumenty robocze dotyczące następujących kwestii: 1) współpraca i pomoc na arenie międzynarodowej; 2) wzmocnienie wdrażania na szczeblu krajowym; 3) budowanie zdolności w zakresie bezpieczeństwa biologicznego i ochrony biologicznej. Oprócz wydarzenia towarzyszącego dotyczącego propagowania decyzji Rady 2012/421/WPZiB, które odbyło się przy okazji spotkania państw stron w grudniu 2012 r., jednostka wspierania realizacji BTWC zorganizowała w czerwcu 2012 r. w Genewie warsztaty dla ekspertów UE pomagających krajom beneficjentom służące przedyskutowaniu najlepszych praktyk i właściwych przygotowań do działań pomocowych.
Jeżeli chodzi o ogólne rezultaty wsparcia UE, umożliwiło ono zebranie krajowych i regionalnych podmiotów dzięki warsztatom i wizytom służącym udzielaniu pomocy, przedstawienie przez kilka państw stron wstępnych środków budowy zaufania, przygotowywanie materiałów szkoleniowych, rozpoczęcie komunikacji z pewnymi państwami, które nie są jeszcze stronami, i inne. Wiedza i świadomość profesjonalistów z danych państw w sprawach związanych z BTWC i jej procesem znacznie się poprawiły, na co wskazują bardzo pozytywne informacje przekazane przez uczestników warsztatów. Ponadto bardzo doceniono podejście regionalne, gdyż stworzyło podstawy usprawnienia komunikacji regionalnej i interakcji z organizacjami regionalnymi. Organizacje regionalne były aktywnie zaangażowane w warsztaty i wykazały zainteresowanie przyszłą współpracą w ramach kolejnych działań. Wizyty służące udzielaniu pomocy spełniły swoje zadania, czy były skoncentrowane na zwiększaniu wiedzy podmiotów krajowych, budowaniu sieci krajowych, czy na bardziej szczegółowych aspektach krajowego wdrażania takich jak legislacja lub przedstawianie środków budowy zaufania.
Cele działań UE obejmowały lepsze przestrzeganie BTWC we wszystkich regionach geograficznych oraz większe zrozumienie BTWC przez odnośne organy krajowe lub umocnienie kontaktów regionalnych, aby propagować przystąpienie do BTWC; a także propagowanie dobrowolnego wdrożenia BTWC przed ratyfikacją/przystąpieniem do konwencji. Zwiększyła się liczba państw, które wyraziły zgodę na związanie się konwencją i przyjęcie na siebie nakładanych przez nią zobowiązań. W okresie od 2009 r. do 2013 r. do konwencji przystąpiły cztery państwa. Ustanowiono kanały komunikacji z pewnymi niebędącymi członkami państwami w Azji, Afryce i Ameryce Łacińskiej, co zapewniło podstawę do przyszłych działań.
Działania prowadzone w ramach działalności UE miały także na celu zwiększenie liczby ustanawianych krajowych punktów kontaktowych zajmujących się środkami budowy zaufania, tworzenie lub ulepszanie krajowych mechanizmów przygotowywania i kompilowania informacji potrzebnych do przedstawiania takich środków, zwiększanie liczby regularnie przedstawianych środków i usprawnienie technicznych/elektronicznych narzędzi przedstawiania takich środków oraz bezpieczeństwa i utrzymania strony internetowej dotyczącej środków budowy zaufania. W okresie pełnego wdrażania działań UE, w latach 2009-2011, dziesięć państw stron przedstawiło swoje pierwsze środki budowy zaufania. Trzy z tych państw otrzymały pomoc w zakresie przedstawiania środków, w dwóch odbyły się, wsparte przez UE, warsztaty, a cztery otrzymały finansowanie, które pozwoliło na wzięcie udziału w warsztatach organizowanych w ramach działań UE. Przedstawianie środków budowy zaufania ułatwia broszura zawierająca wskazówki dotyczące środków budowania zaufania, którą sporządzono dzięki wsparciu UE. Liczba przedstawianych rocznie środków budowy zaufania była jak dotychczas najwyższa w latach 2010 i 2011.
5. RAKIETY BALISTYCZNE
UE od samego początku zdecydowanie popiera Międzynarodowy kodeks postępowania przeciwko proliferacji rakiet balistycznych (ICOC) i uważa, że kodeks ten jest istotnym instrumentem wielostronnym mającym na celu ograniczenie rozprzestrzeniania systemów rakiet balistycznych i związanych z nimi technologii poprzez zapewnienie środków budowy zaufania i środków przejrzystości. Wszystkie państwa członkowskie UE podpisały ten kodeks. UE kontynuuje tę inicjatywę i wspiera następujące trzy aspekty kodeksu: upowszechnianie kodeksu, jego wdrażanie oraz poprawę i usprawnienie jego funkcjonowania.
W oparciu o decyzję Rady 2012/423/WPZiB, wspierającą ICOC i - ogólnie - nierozprzestrzenianie rakiet balistycznych, dnia 15 stycznia 2013 r. UE zorganizowała w Wiedniu konferencję upamiętniającą 10. rocznicę podpisania Międzynarodowego kodeksu postępowania przeciwko proliferacji rakiet balistycznych. Dnia 31 maja 2013 r., przy okazji corocznych regularnych spotkań dotyczących COC, UE zorganizowała w Wiedniu imprezę informacyjną wspierającą ICOC.
Podjęto wiele wysiłków, by zapewnić widoczność działań UE, w tym dzięki znacznemu zaangażowaniu szefa delegatury UE, jasnym odniesieniom do finansowania UE, o czym wspomnieli prawie wszyscy mówcy. Zastosowano innowacyjne rozwiązania: transmitowanie wydarzenia na żywo oraz dyskusje w Internecie. Jeżeli chodzi o dalsze wdrażanie decyzji Rady, Fondation pour la Recherche Stratégique (FRS) planuje zorganizowanie w Paryżu na początku września sesji informacyjnej, w Genewie pod koniec sierpnia lub na początku września - imprezy informacyjnej oraz kolejnej imprezy w Nowym Jorku w połowie października, a także regionalnego seminarium w Dżakarcie pod koniec września i kolejnego w Abu Zabi w połowie grudnia.
6. ŁAGODZENIE ZAGROŻENIA CHEMICZNEGO, BIOLOGICZNEGO, RADIOLOGICZNEGO I JĄDROWEGO (CBRN)
UE nadal prowadziła prace zmierzające do wdrożenia przyjętego w 2009 r. unijnego planu działania w zakresie broni chemicznej, biologicznej, radiologicznej i jądrowej wspieranego przez szczegółowy program "Zapobieganie i walka z przestępczością". By koordynować realizację planu działania w zakresie CBRN, Komisja współpracuje z państwami członkowskimi w ramach grupy doradczej ds. bezpieczeństwa CBRN. By maksymalizować synergie między realizacją planu działania w zakresie CBRN a realizacją planu działania UE na rzecz poprawy bezpieczeństwa materiałów wybuchowych, ustanawiane są obecnie wspólne struktury.
Do prac podjętych w ramach planu działania w zakresie CBRN można zaliczyć utworzenie ośrodka szkoleniowego w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego - EUSECTRA - który otwarto dnia 18 kwietnia 2013 r. w Karlsruhe.
Komisja uczestniczy także w pracach dotyczących oceny i udoskonalania technologii wykrywania materiałów promieniotwórczych za pośrednictwem projektu ITRAP+10, prowadzi analizę obecnych narzędzi symulacyjnych w zakresie rozprzestrzeniania się materiałów promieniotwórczych i zastanawia się nad utworzeniem narzędzia szkoleniowego wykorzystującego rzeczywistość wirtualną dla służb pierwszego reagowania w dziedzinie bezpieczeństwa radiologicznego. Komisja planuje również rozszerzyć swoje wsparcie dla państw członkowskich dotyczące badania laboratoryjnego materiałów promieniotwórczych. Ponadto prowadzone są analizy podsumowujące stan wdrażania przez państwa członkowskie UE kodeksu postępowania MAEA w zakresie bezpieczeństwa i ochrony materiałów promieniotwórczych oraz aktualną sytuację dotyczącą źródeł promieniotwórczych nieobjętych kontrolą regulacyjną w państwach członkowskich UE.
W maju 2010 r. UE rozpoczęła inicjatywę pod hasłem "Unijne centra doskonałości ds. CBRN", finansowaną w ramach Instrumentu na rzecz Stabilności. Unijne centra doskonałości ds. CBRN są tworzone dlatego, że w niektórych państwach stwierdzono niewystarczające zdolności instytucjonalne w zakresie łagodzenia zagrożenia CBRN: zagrożenia związanego z działaniami przestępczymi (rozprzestrzenianie CBRN lub terroryzm), zagrożenia o charakterze naturalnym (choroby odzwierzęce i epidemie) czy zagrożenia wynikającego z katastrof (awarie przemysłowe). Celem tych centrów jest rozwijanie polityki w zakresie CBRN obejmującej wszystkie rodzaje ryzyka, na szczeblu krajowym i regionalnym, tak by przewidywać te zagrożenia i na nie reagować. Są to, krótko mówiąc, działania strukturalne zmniejszające narażenie państw na incydenty związane z CBRN i służące - na zasadzie wzajemności - interesom regionów i bezpieczeństwu UE.
Aby osiągnąć ten cel, wspiera się tworzenie regionalnych wyspecjalizowanych sieci zajmujących się kwestiami prawnymi, regulacyjnymi, technicznymi, a także związanymi z kontrolą i egzekwowaniem w odniesieniu do łagodzenia zagrożenia CBRN.
Trwa tworzenie sześciu centrów regionalnych: 1) w Afryce Północnej (Algieria); 2) w państwach atlantyckiego wybrzeża Afryki (Rabat); 3) na Bliskim Wschodzie (Amman); 4) w południowo-wschodniej Europie - Zakaukazie, Republika Mołdawii, Ukraina (Tbilisi); 5) w Azji Południowo-Wschodniej (Manila); 6) w Afryce subsaharyjskiej (Nairobi), które zaczęły działalność. Kolejnym krokiem będzie otwarcie regionalnych sekretariatów w Azji Środkowej (Taszkient - do potwierdzenia) i w państwach Zatoki Perskiej (Abu Zabi). Oprócz 33 wcześniej zatwierdzonych projektów o wartości 26 mln EUR, z różnymi konsorcjami, także z państw członkowskich, zawierane są umowy w odniesieniu do nowych projektów opiewające na ok. 10 mln EUR.
7. OŚRODKI ANALITYCZNE
Na podstawie decyzji Rady 2010/430/WPZiB z dnia 26 lipca 2010 r. prace podejmowane przez UE w ramach realizacji strategii UE przeciw rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia aktywnie wspomaga Konsorcjum UE ds. Nieproliferacji, które rozpoczęło działalność w styczniu 2011 r. Po zakończonych sukcesem działaniach zorganizowanych w 2012 r. (seminarium dotyczące utworzenia strefy wolnej od broni masowego rażenia na Bliskim Wschodzie w dniach 5-6 listopada 2012 r. i pierwsze coroczne spotkanie pod hasłem "Unijna konferencja na temat nieproliferacji i rozbrojenia" w dniach 3-4 lutego 2012 r.) w dniach 30 września-1 października 2013 r. odbędzie się nowa, coroczna konferencja międzynarodowa poświęcona nieproliferacji i rozbrojeniu, którą poprzedzi drugie unijne spotkanie konsultacyjne (w dniach 17-18 czerwca 2013 r.). W okresie przed tą konferencją konsorcjum - we współpracy z innymi europejskimi ośrodkami analitycznymi zajmującymi się przedmiotową dziedziną - zintensyfikowało działania badawcze i opublikowało dokumenty robocze związane z wdrażaniem strategii przeciw rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia; dokumenty te są publicznie dostępne na portalu konsorcjum pod adresem: http://www.nonproliferation.eu/. Opublikowane zostaną kolejne dokumenty stanowiące wkład do szerszej dyskusji na temat nieproliferacji i rozbrojenia.
8. REZOLUCJA RADY BEZPIECZEŃSTWA ORGANIZACJI NARODÓW ZJEDNOCZONYCH 1540 ORAZ KONTROLA EKSPORTU
9. PRZESTRZEŃ KOSMICZNA
Od 2007 r. UE wspiera proces opracowywania międzynarodowego kodeksu postępowania dotyczącego działań w przestrzeni kosmicznej. Ten zestaw międzynarodowych i dobrowolnych wytycznych zwiększyłby bezpieczeństwo, ochronę i przewidywalność wszelkich działań prowadzonych w przestrzeni kosmicznej. Takie wytyczne powinny m.in. ograniczyć lub zminimalizować szkodliwe zakłócenia, liczbę kolizji lub wypadków w przestrzeni kosmicznej, a także ograniczyć powstawanie kosmicznych odpadów.
Dnia 5 czerwca 2012 r. w Wiedniu UE przedstawiła społeczności międzynarodowej nowy projekt, obecnie popierany również przez wiele krajów spoza Europy, w którym przewiduje się, że międzynarodowy kodeks miałby zastosowanie do wszystkich działań prowadzonych w przestrzeni kosmicznej przez państwa lub podmioty pozarządowe. W związku z tym, że postulowany kodeks byłby dobrowolny i mogłyby go stosować wszystkie państwa, ustanawiałby on podstawowe zasady obowiązujące państwa prowadzące działalność w przestrzeni kosmicznej, zarówno w odniesieniu do działań cywilnych, jak i wojskowych.
W następstwie posiedzenia, które odbyło się dnia 5 czerwca 2012 r. w Wiedniu, UE postanowiła kontynuować wielostronne konsultacje w celu doprecyzowania projektu kodeksu w przejrzystym i pluralistycznym procesie.
Wezwano państwa członkowskie ONZ, by wzięły udział w otwartych konsultacjach dotyczących projektu tekstu, które odbyły się w Kijowie w dniach 16-17 maja 2013 r., z udziałem około 140 przedstawicieli 61 państw. Po spotkaniu w Kijowie UE planuje przedstawienie społeczności międzynarodowej w nadchodzących miesiącach uaktualnionego projektu oraz zaproszenie państw członkowskich ONZ, by przed końcem 2013 r. wzięły udział w drugiej rundzie konsultacji.
W ramach decyzji Rady wspierającej propozycję UE dotyczącą kodeksu UNIDIR - partner we wdrażaniu tych przepisów - zorganizował w Azji Południowo-Wschodniej i Afryce seminaria regionalne, które posłużyły jako platforma gromadzenia wiedzy o normach zachowania w przestrzeni kosmicznej i o samej propozycji kodeksu. UNIDIR pomógł również w organizacji pierwszej rundy otwartych konsultacji w Kijowie.
10. KLAUZULE DOTYCZĄCE NIEROZPRZESTRZENIANIA BMR
Zgodnie ze strategią przeciw rozprzestrzenianiu BMR kwestia nierozprzestrzeniania BMR była nadal uwzględniana przez UE w stosunkach umownych z państwami trzecimi.
Poczyniono dalsze postępy w negocjowaniu klauzul dotyczących nierozprzestrzeniania BMR w stosownych umowach między UE a państwami trzecimi, w szczególności z Australią, Brunei, Japonią, Kanadą, Nową Zelandią i Tajlandią.
11. INNE FORA MIĘDZYNARODOWE
12. POSIEDZENIA POŚWIĘCONE DIALOGOWI POLITYCZNEMU
Posiedzenia poświęcone dialogowi politycznemu na temat nieproliferacji i rozbrojenia zorganizowano - na szczeblu grup roboczych - z Rosją (w Moskwie dnia 4 marca 2013 r.) i z Ukrainą (w Brukseli dnia 15 maja 2013 r.). Nowo mianowany główny doradca i specjalny wysłannik ds. nieproliferacji i rozbrojenia odbył wiele nieformalnych konsultacji z różnymi podmiotami przy okazji ważnych wydarzeń, w tym podczas konferencji poświęconej traktatowi o handlu bronią, która miała miejsce w Nowym Jorku w marcu 2013 r. (z między innymi: Algierią, Brazylią, Egiptem, Indiami, NATO, Nigerią, Meksykiem, Pakistanem, Stanami Zjednoczonymi, Wenezuelą, UNODA, Wietnamem, Indonezją, Kazachstanem, Peru, Rosją, Singapurem, Afryką Południową, Tajlandią), podczas drugiego posiedzenia komitetu przygotowawczego NPT, które odbyło się w Genewie w kwietniu i maju 2013 r. (z między innymi: Egiptem, Ligą Państw Arabskich, Afryką Południową, Peru) oraz podczas trzeciej konferencji przeglądowej CWC, która miała miejsce w kwietniu 2013 r. w Hadze (z między innymi: OPCW i Stanami Zjednoczonymi).
