Od 1 stycznia 2024 r. zakazana jest sprzedaż napojów energetycznych dzieciom i młodzieży do 18. roku życia na podstawie ustawy z 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw. Napoje z dodatkiem tauryny i kofeiny nie mogą być sprzedawane w automatach ani na terenie placówek oświatowych. Producenci i importerzy napojów energetycznych mają obowiązek oznaczenia opakowania jednostkowego wyrobu widoczną, czytelną oraz umieszczoną w sposób nieusuwalny i trwały informacją o treści „Napój energetyzujący” lub „Napój energetyczny”. Za niedopełnienie tego obowiązku grozi grzywna do 200 tys. zł albo kara ograniczenia wolności lub obie łącznie. Za sprzedaż energetyka dziecku grozi kara grzywny w wysokości do 2 tys. zł.
Czytaj więcej: 1 stycznia wchodzi w życie zakaz sprzedaży energetyków niepełnoletnim
Zastrzeżenia innych państw
Ustawa wymagała notyfikacji na poziomie Światowej Organizacji Handlu (WTO) oraz Komisji Europejskiej. Zwracał na to uwagę jeszcze na etapie prac legislacyjnych nad nią w zeszłym roku ówczesny dyrektor Departamentu Zdrowia Publicznego MZ Dariusz Poznański. Jednak rząd się spieszył, wycofano m.in. z pierwotnego projektu zakaz reklamy energetyków, aby uniknąć notyfikacji. Jak argumentował ówczesny minister sportu Kamil Bortniczuk, odpowiedzialny za wdrożenie przepisów, notyfikacja może trwać nawet pół roku. Tyle tylko, że uniknąć jej się nie da.
Zastrzeżenia do przepisów zgłosiła Wielka Brytania i USA, a nieformalnie Szwajcaria. Dotyczyły kwestii technicznych w handlu i wprowadzenia m.in. zakazu sprzedaży oraz wymogów etykietowania, co może mieć wpływ na handel międzynarodowy. Stany Zjednoczone wniosły o zniesienie zakazu sprzedaży napojów energetycznych osobom poniżej 18 r.ż. oraz ogólnego zakazu sprzedaży napojów energetycznych w automatach dla osób w każdym wieku. Zastrzeżenia Wielkiej Brytanii dotyczą samego faktu braku notyfikacji. W związku z tym MZ ogłosiło projekt ustawy z 22 września br. o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym, aby notyfikować przepisy. - Wskazać należy, że w przypadku nieprzeprowadzenia ww. notyfikacji, istnieje zagrożenie, że kraje te mogą wszcząć spór handlowy wobec Rzeczypospolitej Polskiej w ramach prac Komitetu TBT WTO (Punkty Kontaktowe Światowej Organizacji Handlu ds. Barier Technicznych w Handlu). Wstępnie w wyniku notyfikacji nie jest oczekiwana zmiana brzmienia przepisów, jednak ostatecznie będzie to zależne od charakteru zgłoszonych uwag i ewentualnego przedstawienia nowych danych naukowych – czytamy w ocenie skutków regulacji.
Czytaj w LEX: Polityczne uwikłanie reklamy napojów alkoholowych > >
Naruszenie zasad legislacji i prawa unijnego
MZ zaznacza, że projekt ma charakter techniczny: uchyla przepisy zawarte w rozdziale 3b dotyczącym sprzedaży i oznaczenia napojów z dodatkiem kofeiny lub tauryny oraz w rozdziale 4a dotyczącym przepisów karnych ustawy z 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym i wprowadza je w identycznym brzmieniu w projektowanym rozdziale 3c i rozdziale 4b. Jednak w opinii mec. Wiktorii Kałużny z Kancelarii Fairfield zabieg ten może budzić wątpliwości. - Czytając projekt nowelizacji, można zastanawiać się, dlaczego uchyla się przepis karzący za sprzedaż energetyków, skoro w tym samym akcie prawnym wprowadza się go na nowo. Manewr ten ma pozwolić na wykonanie obowiązku „uprzedniej” notyfikacji przepisów Komisji Europejskiej. Notyfikacja taka nie miała miejsca, gdy ustawa wprowadzała zakaz po raz pierwszy, co stanowiło poważne naruszenie zasad legislacji i prawa unijnego – komentuje prawniczka.
Jak podkreśla, niezależnie od tego, brzmienie projektowanych przepisów budzi wątpliwości, ponieważ przepis karny będzie odnosił się do nowego przepisu ustawy. - Z racji tych dwóch okoliczności, można postawić tezę, że za naruszenie przepisów przed 31 grudnia 2025 r. (kiedy projektowana nowelizacja weszłaby w życie – red.) nie będzie można skutecznie karać. Byłby to bardzo niefortunny społecznie skutek wadliwej legislacji - dodaje. Mecenas zwraca uwagę, że można argumentować, że po wejściu w życie nowej ustawy nastąpi wyłączenie karalności przepisów karnych dotyczących energetyków obowiązujących do 31 grudnia 2025 r. - To oznaczałoby, że osoby, które przed 31 grudnia 2025 r. sprzedały energetyki osobom poniżej 18. roku życia, po 1 stycznia 2026 r. nie będą mogły zostać ukarane – wskazuje prawniczka.
Czytaj również: Zakaz sprzedaży napojów energetyzujących dzieciom? Eksperci od zdrowia są za
Energetyki pod nadzorem. Sprzedawca może odmówić sprzedaży także dorosłemu
Zobacz także w LEX: Opłata cukrowa. Komentarz > >
Przepisy bez notyfikacji są bezskuteczne
Na konieczność notyfikacji wprowadzanych od 1 stycznia tego roku przepisów o zakazie sprzedaży energetyków zwracała też uwagę Konfederacja Lewiatan. – Mówiliśmy o tym w czasie procesu legislacji. To w praktyce oznacza, że od 1 stycznia br. wciąż mamy tę samą sytuację – przepisy nie są notyfikowane, a więc gdyby obecnie podmiot ukarany za sprzedaż energetyków dzieciom, poszedł do sądu, może powoływać się na brak notyfikacji przepisów. Jest jasna ścieżka, jak te przepisy zaskarżyć – mówi Kacper Olejniczak, ekspert Konfederacji Lewiatan.
Zgodnie bowiem z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) przepisy, które wbrew obowiązkowi nie zostały notyfikowane są bezskuteczne. - Oznacza to, że w postępowaniu przed sądem krajowym można powoływać się na brak notyfikacji, a sąd powinien odmówić zastosowania przepisu, który wbrew dyrektywie nie został notyfikowany, czyli nie powinien ukarać sprawcy – zgadza się Wiktoria Kałużny.
Z punktu widzenia prawnego problem dalej istnieje, jak podkreśla Kacper Olejniczak, gdyż w mocy są przepisy niezgodne z prawem unijnym. – Obecna nowelizacja ma je powołać zgodnie z prawem unijnym – zaznacza.
W Polsce 2,1 proc. dzieci w Polsce w wieku 3-9 lat regularnie pije energetyki. Odsetek ten jest dużo wyższy wśród młodzieży 10-17 lat – wynosi 35,7 proc. u chłopców i 27,4 proc. dziewcząt - wynika z raportu Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Instytutu Badawczego, przygotowanego na podstawie krajowego badania sposobu żywienia i stanu odżywienia populacji polskiej (2021 r.).
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
