1. Wstęp

Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 z późn. zm.) – dalej u.dz.l. – wprowadziła istotną zmianę w zakresie systematyki podmiotów leczniczych. Ustawodawca w sposób wyraźny dokonał podziału na podmioty lecznicze będące i niebędące przedsiębiorcami. Fakt ten wywiera również bezpośredni skutek w zakresie definiowania pojęcia kierownika podmiotu leczniczego oraz w dalszej kolejności zasad obsadzania stanowisk kierowniczych w placówkach medycznych.
Zgodnie z treścią art. 2 ust. 2 pkt 1 u.dz.l. ilekroć w ustawie mowa jest o kierowniku bez bliższego określenia, rozumie się przez to także zarząd spółki kapitałowej, a w przypadku innych podmiotów wykonujących działalność leczniczą – osobę uprawnioną do kierowania tymi podmiotami i ich reprezentowania na zewnątrz, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej. Analizując treść obowiązującej wcześniej ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) – dalej u.z.o.z., można zauważyć, iż obecna definicja dopuściła możliwość wykonywania funkcji kierownika podmiotu leczniczego nie tylko przez pojedynczą, samodzielną osobę, ale również przez organ kolegialny, jakim niewątpliwie może być zarząd spółki kapitałowej. Rozwiązanie takie stanowi znaczące novum w zakresie rozumienia pojęcia kierownika placówki medycznej i wywołuje daleko idące skutki prawne w odniesieniu do zarządzania podmiotami leczniczymi.

2. Przedsiębiorca w ustawie o działalności leczniczej – definicja

Omawiając zagadnienie stanowisk kierowniczych w podmiotach leczniczych będących przedsiębiorcami, rozpocząć należy od odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób na gruncie ustawy o działalności leczniczej rozumiane jest pojęcie przedsiębiorcy. Ustawodawca zdefiniował powyższy termin, odwołując się do treści ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.) – dalej u.s.d.g., a dokładniej do art. 4 u.s.d.g., zgodnie z którym poprzez przedsiębiorcę należy rozumieć:
a) osobę fizyczną;
b) osobę prawną;
c) jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną,
– wykonujących we własnym imieniu działalność gospodarczą, oraz
d) wspólników spółek cywilnych – w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Powyższa definicja prowadzi do wniosku, iż co do zasady podmiot leczniczy będący przedsiębiorcą może być prowadzony w szczególności w formie jednoosobowej działalności gospodarczej wykonywanej przez osobę fizyczną, spółki kapitałowej posiadającej status osoby prawnej, spółek osobowych (jawnej, partnerskiej, komandytowej czy komandytowo-akcyjnej) jako jednostek nieposiadających osobowości prawnej, którym odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, czyli tzw. ułomnych osób prawnych, a także na podstawie umowy spółki cywilnej zawartej między jej wspólnikami. Ze względu na obszerność możliwych form prowadzenia działalności leczniczej przez podmioty lecznicze będące przedsiębiorcami niniejsze opracowanie zostało ograniczone do scharakteryzowania problematyki obsadzania stanowisk kierowniczych w placówkach medycznych mających postać spółek kapitałowych. Argumenty za takim rozwiązaniem wynikają również z samej ustawy o działalności leczniczej. Po pierwsze, ustawodawca, definiując pojęcie kierownika we wspomnianym już wcześniej art. 2 ust. 2 pkt 1 u.dz.l., wyraźnie zaakcentował fakt, iż rozumie się przez to również zarząd spółki kapitałowej. Po drugie, ustawodawca nadał spółkom kapitałowym szczególny charakter w związku z szeroko opisaną w ustawie procedurą przekształceń istniejących publicznych placówek medycznych w spółki kapitałowe oraz możliwością powstawania nowych podmiotów leczniczych w tej formie. Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 1 i 2 u.dz.l. placówki medyczne tworzone i prowadzone przez Skarb Państwa reprezentowany przez ministra, centralny organ administracji rządowej albo wojewodę, a także jednostki samorządu terytorialnego, mogą przybrać formę spółki kapitałowej lub jednostki budżetowej. Dodatkowo w art. 6 ust. 6 u.dz.l. ustawodawca określił, iż uczelnie medyczne mogą utworzyć i prowadzić podmioty lecznicze wyłącznie w formie spółek kapitałowych.

3. Zarząd spółki kapitałowej jako kierownik podmiotu leczniczego

Na gruncie przepisów ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) – dalej k.s.h. – wyróżnione zostały dwa rodzaje spółek kapitałowych: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółka akcyjna. Obligatoryjnym organem istniejącym w obydwu rodzajach spółek jest zarząd (art. 201 i 368 k.s.h.). Przepisy stanowią wyraźnie, iż zarząd może być jednoosobowy, a zatem może posiadać wyłącznie prezesa zarządu, jak i stanowić organ kolegialny. W tym drugim przypadku ilościowy skład zarządu jest w praktyce określany w umowie spółki z o.o. lub w statucie spółki akcyjnej.
W pierwszej kolejności należy zastanowić się, kto może być członkiem zarządu spółki kapitałowej jako kierownika podmiotu leczniczego. Zgodnie z treścią art. 18 k.s.h. członkiem zarządu może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Mogą być to zarówno wspólnicy lub akcjonariusze spółek, jak i osoby trzecie, spoza tego grona. Jednocześnie ustawa wyłącza z członkostwa w zarządzie spółek osoby, które zostały skazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwa przeciwko ochronie informacji, wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu oraz obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi. Prawomocność wyroku oznacza, iż nie przysługuje od niego środek odwoławczy w postaci apelacji. Powyższy zakaz ustaje z upływem pięciu lat od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, jednakże nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia zakończenia okresu odbywania kary.

(...)

Fragment komentarza zamieszczonego w całości w publikacji Serwis Prawo i Zdrowie