Czy art. 55-58 ustawy o finansach publicznych mają zastosowanie w przypadku samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej?
Na jakiej podstawie prawnej SP ZOZ może umorzyć należności?
Wskazane w pytaniu artykuły ustawy o finansach publicznych nie mają zastosowania wprost do samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, co wynika z samego brzmienia tychże przepisów. Nie oznacza to jednak że nie mogą one (podstawy udzielania ulg) zostać wykorzystane przez kierownika SP ZOZ-u przy tworzeniu procedur obowiązujących w zakładzie w sprawach dochodzenia należności.
Należności pieniężne mające charakter cywilnoprawny, przypadające organom administracji rządowej, państwowym jednostkom budżetowym i państwowym funduszom celowym, zgodnie z art. 55 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.) – dalej u.f.p., mogą być umarzane w całości albo w części lub ich spłata może być odraczana lub rozkładana na raty. Z samego brzmienia przepisu wynika, że art. 55 u.f.p. nie ma zastosowania do samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej. Analogicznie art. 56-58 u.f.p. również nie mają zastosowania do samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej.
W zakresie pytania można rozważać, czy do samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej utworzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego ma zastosowanie art. 59 u.f.p., zgodnie z którym w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem dłużnika lub interesem publicznym należności pieniężne mające charakter cywilnoprawny, przypadające jednostce samorządu terytorialnego lub jej jednostkom podległym, mogą być umarzane albo ich spłata może być odraczana lub rozkładana na raty, na zasadach określonych przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej nie jest jednostką podległą samorządowi terytorialnemu w zakresie tego przepisu. Zwrócić należy uwagę, że zgodnie z art. 59 ust. 2 in fine u.f.p. przedmiotowa uchwała organu stanowiącego samorządu ma wskazać organ lub osobę uprawnione do udzielania ulg. Zgodnie z ustawą z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) – dalej u.z.o.z. jedynym organem zakładu uprawnionym do powyższego jest kierownik zakładu. Jak podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 27 stycznia 2010 r. (sygn. akt II OSK 1911/09), art. 44 u.z.o.z. jest adekwatną przesłanką do stwierdzenia, że kierownik zakładu opieki zdrowotnej kieruje i zarządza na bieżąco (operacyjnie) publicznym zakładem opieki zdrowotnej oraz ponosi za to odpowiedzialność. Nadto należy wskazać, że zgodnie z art. 53 u.z.o.z. samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej samodzielnie gospodaruje swoim majątkiem, z zastrzeżeniem warunków o których stanowi ustawa.
Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej jest jednostką sektora finansów publicznych – art. 9 pkt 10 u.f.p.
Niepobranie lub niedochodzenie należności samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej jako jednostki sektora finansów publicznych albo pobranie lub dochodzenie tej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia, a także niezgodne z prawem jej umorzenie stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 14, poz. 114 z późn. zm.) – dalej u.d.f. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest, jak wskazuje art. 5 ust. 2 u.d.f. dopuszczenie przez kierownika jednostki sektora finansów publicznych do uszczuplenia wpływów należnych jednostce sektora finansów publicznych wskutek zaniedbania lub niewypełnienia obowiązków w zakresie kontroli zarządczej.
Zgodnie z art. 68 u.f.p. kontrolę zarządczą w jednostkach sektora finansów publicznych stanowi ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy. Celem kontroli zarządczej jest zapewnienie w szczególności: zgodności działalności z przepisami prawa oraz procedurami wewnętrznymi; skuteczności i efektywności działania; wiarygodności sprawozdań; ochrony zasobów; przestrzegania i promowania zasad etycznego postępowania; efektywności i skuteczności przepływu informacji; zarządzania ryzykiem.
W tym miejscu należy wskazać, że podstawy umorzenia określone w art. 55 i następne u.f.p. realizują zadania kontroli zarządczej, w tym w szczególności efektywności działania, zarządzania ryzykiem jak i wiarygodności sprawozdań. Podstawy określone przez ustawodawcę w art. 55 i następne u.f.p. jak również przez jednostki samorządu terytorialnego w pełni mogą mieć zastosowanie przy podejmowaniu przez kierownika samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej decyzji w sprawach umorzeń należności zakładu. Procedury obowiązujące przy udzielaniu ulg w spłacie należności powinny zostać określone pisemnie przez kierownika zakładu.
Izabela Klisowska
Na jakiej podstawie prawnej SP ZOZ może umorzyć należności?
Wskazane w pytaniu artykuły ustawy o finansach publicznych nie mają zastosowania wprost do samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, co wynika z samego brzmienia tychże przepisów. Nie oznacza to jednak że nie mogą one (podstawy udzielania ulg) zostać wykorzystane przez kierownika SP ZOZ-u przy tworzeniu procedur obowiązujących w zakładzie w sprawach dochodzenia należności.
Należności pieniężne mające charakter cywilnoprawny, przypadające organom administracji rządowej, państwowym jednostkom budżetowym i państwowym funduszom celowym, zgodnie z art. 55 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.) – dalej u.f.p., mogą być umarzane w całości albo w części lub ich spłata może być odraczana lub rozkładana na raty. Z samego brzmienia przepisu wynika, że art. 55 u.f.p. nie ma zastosowania do samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej. Analogicznie art. 56-58 u.f.p. również nie mają zastosowania do samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej.
W zakresie pytania można rozważać, czy do samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej utworzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego ma zastosowanie art. 59 u.f.p., zgodnie z którym w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem dłużnika lub interesem publicznym należności pieniężne mające charakter cywilnoprawny, przypadające jednostce samorządu terytorialnego lub jej jednostkom podległym, mogą być umarzane albo ich spłata może być odraczana lub rozkładana na raty, na zasadach określonych przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej nie jest jednostką podległą samorządowi terytorialnemu w zakresie tego przepisu. Zwrócić należy uwagę, że zgodnie z art. 59 ust. 2 in fine u.f.p. przedmiotowa uchwała organu stanowiącego samorządu ma wskazać organ lub osobę uprawnione do udzielania ulg. Zgodnie z ustawą z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) – dalej u.z.o.z. jedynym organem zakładu uprawnionym do powyższego jest kierownik zakładu. Jak podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 27 stycznia 2010 r. (sygn. akt II OSK 1911/09), art. 44 u.z.o.z. jest adekwatną przesłanką do stwierdzenia, że kierownik zakładu opieki zdrowotnej kieruje i zarządza na bieżąco (operacyjnie) publicznym zakładem opieki zdrowotnej oraz ponosi za to odpowiedzialność. Nadto należy wskazać, że zgodnie z art. 53 u.z.o.z. samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej samodzielnie gospodaruje swoim majątkiem, z zastrzeżeniem warunków o których stanowi ustawa.
Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej jest jednostką sektora finansów publicznych – art. 9 pkt 10 u.f.p.
Niepobranie lub niedochodzenie należności samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej jako jednostki sektora finansów publicznych albo pobranie lub dochodzenie tej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia, a także niezgodne z prawem jej umorzenie stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 14, poz. 114 z późn. zm.) – dalej u.d.f. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest, jak wskazuje art. 5 ust. 2 u.d.f. dopuszczenie przez kierownika jednostki sektora finansów publicznych do uszczuplenia wpływów należnych jednostce sektora finansów publicznych wskutek zaniedbania lub niewypełnienia obowiązków w zakresie kontroli zarządczej.
Zgodnie z art. 68 u.f.p. kontrolę zarządczą w jednostkach sektora finansów publicznych stanowi ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy. Celem kontroli zarządczej jest zapewnienie w szczególności: zgodności działalności z przepisami prawa oraz procedurami wewnętrznymi; skuteczności i efektywności działania; wiarygodności sprawozdań; ochrony zasobów; przestrzegania i promowania zasad etycznego postępowania; efektywności i skuteczności przepływu informacji; zarządzania ryzykiem.
W tym miejscu należy wskazać, że podstawy umorzenia określone w art. 55 i następne u.f.p. realizują zadania kontroli zarządczej, w tym w szczególności efektywności działania, zarządzania ryzykiem jak i wiarygodności sprawozdań. Podstawy określone przez ustawodawcę w art. 55 i następne u.f.p. jak również przez jednostki samorządu terytorialnego w pełni mogą mieć zastosowanie przy podejmowaniu przez kierownika samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej decyzji w sprawach umorzeń należności zakładu. Procedury obowiązujące przy udzielaniu ulg w spłacie należności powinny zostać określone pisemnie przez kierownika zakładu.
Izabela Klisowska