Onkofundacja Alivia przygotowała raport podsumowujący wdrażanie Narodowej Strategii Onkologicznej (NSO). 4 lutego 2020 r. Rada Ministrów w drodze uchwały przyjęła Narodową Strategię Onkologiczną - wieloletni program na lata 2020-2030, którego założeniem było wprowadzenie kompleksowych zmian w polskiej onkologii. Jednak jak wynika z raportu Fundacji, do końca 2023 r. nie zakończono realizacji nawet połowy zadań zaplanowanych pierwotnie na lata 2020-2023. Wielokrotnie także zmieniany był harmonogram i treść poszczególnych działań. Przy czym organizacja podkreśla, że w jej ocena realizacji NSO znacząco różni się od informacji przedstawianych w kolejnych latach przez Ministerstwo Zdrowia.
Działania w NSO zbyt opieszałe
- Najgorzej wygląda sytuacja w obszarze organizacji systemu opieki onkologicznej, gdzie zakończono zaledwie 5 z 17 pierwotnie zaplanowanych zadań. Źle dzieje się również w obszarze badań przesiewowych. Tutaj udało się ukończyć jedynie 5 z 15 zadań. W sumie nie została zrealizowana prawie połowa zaplanowanych wcześniej działań. Świadczy to o poważnych problemach w realizacji Strategii, która miała zmienić działanie całego systemu opieki onkologicznej – podają autorzy raportu. Onkofundacja przypomina, że na niską jakość NSO wskazywała od samego początku m.in. ze względu na nieprecyzyjne cele oraz brak wskaźników. Dla przykładu, za nadrzędny cel Strategii uznano 5-letnie przeżycia od zakończenia terapii podczas gdy standardem jest mierzenie przeżyć od diagnozy i rozpoczęcia leczenia. Jednak po czterech latach funkcjonowania dokumentu, nawet i tak określonych celów nie udało się zrealizować. - Jednym z takich zadań było, zaplanowane do realizacji do końca 2020 roku, „wdrożenie nowego modelu organizacyjnego opieki nad pacjentami („Cancer Units”) dla kluczowych nowotworów w tym płuca, nowotworów ginekologicznych i urologicznych”. W ostatniej opublikowanej wersji Strategii jego termin zmieniono z 2020 na 2023, a i tak do końca 2023 zadania nie zrealizowano. To 3 lata opóźnienia! – wskazuje raport Onkofundacji.
Czy kampanie prozdrowotne są skuteczne?
Zwraca ona także uwagę na monitorowanie efektywności prozdrowotnych kampanii społecznych. Od 2020 r. zasięg kampanii miał się zwiększyć o 50 proc. Ministerstwo, w 5-pięciostopniowej skali, oceniło realizację zadania na 4. W uzasadnieniu jednak, jak wskazuje Fundacja, nie ma wzmianki o realizacji celu pierwotnego, czyli zwiększeniu zasięgu kampanii o ten wskaźnik. Stąd wątpliwość organizacji pacjenckich, czy jest monitorowana efektywność kampanii finansowanych z publicznych pieniędzy. - Prowadzony jest szereg wysokozasięgowych działań dla programów: Profilaktyka 40 Plus, szczepień przeciw HPV, badań przesiewowych i innych. Czy dowiemy się, jaka w ogóle jest ich skuteczność? - mówi Joanna Frątczak-Kazana, wicedyrektorka Onkofundacji Alivia.
Organizacja zwraca uwagę, że nie zwiększyła się także planowana zgłaszalność na badania przesiewowe. Dla mammografi, na przykład, miała ona wzrosnąć o 60 proc. do końca 2024 r. Jednak na koniec 2023 roku badaniem objęto niespełna 30 proc. populacji docelowej. Nie zrealizowano również planów wprowadzenia nowych metod badań przesiewowych: testu HPV-DNA w Programie Profilaktyki Raka Szyjki Macicy oraz testu FIT, jako alternatywy dla kolonoskopii w programie wykrycia raka jelita grubego. Na razie z obiegowych informacji wynika, że MZ planuje wprowadzić test HPV-DNA do koszyka świadczeń gwarantowanych od przyszłego roku.
Na diagnozę wciąż czeka się długo
Alivia w swoim opracowaniu wskazuje ponad 20 zadań, które do końca 2023 roku nie zostały zrealizowane zgodnie z pierwotnymi założeniami. Jak podaje, wśród celów strategicznych Narodowej Strategii Onkologicznej wskazano, m.in. poprawę diagnostyki oraz opracowanie i wdrożenie zmian organizacyjnych, które zapewnią chorym równy dostęp do koordynowanej i kompleksowej opieki zdrowotnej w obszarze onkologii. Tymczasem prawie na półmetku jej realizacji średni czas oczekiwania na pierwszą wizytę u onkologa to 16 dni z kartą DILO i 44 dni w trybie normalnym, czyli bez skierowania. W niektórych województwach czeka się trzykrotnie dłużej niż w innych. Tylko 64 proc. diagnostyki wstępnej i 69 proc. diagnostyki pogłębionej realizowana jest terminowo, co oznacza, że aż co trzeci pacjent ma problem z wykonaniem swoich badań w wyznaczonym standardem czasie.
Czytaj w LEX: Finansowanie w ramach Krajowej Sieci Onkologicznej >
Konieczna strategii i pogłębiona analiza finansowa
Trochę lepiej jest w dostępie do nowoczesnych terapii lekowych. Dobrą realizację zadań potwierdza rosnący wskaźnik Alivia Oncoindex, który na koniec roku 2023 osiągnął rekordowy poziom 48 punktów i w porównaniu do pierwszego pomiaru z marca 2017 roku wzrósł o 21 punktów. Poprawę dostępu do terapii zgodnych z europejskimi wytycznymi mogą odczuć m.in. chorzy na nowotwory piersi, płuc, jajnika, raka szyjki macicy, czerniaka, jelita grubego czy osoby chore hematoonkologicznie. Niepokojące są jednak informacje o problemach finansowych NFZ, co potęguje obawę pacjentów o odwrócenie tego trendu. - System finansowania może nie nadążyć za rosnącymi potrzebami pacjentów. Tymczasem dostęp do nowoczesnych terapii, jak i skoordynowanego leczenia nowotworów musi być powszechny, przystępny i stały. Wymaga to jednak głębokiej analizy finansowania polskiej onkologii i strategicznego podejścia, którego niestety czasami bardzo brakuje - mówi Dorota Korycińska, prezes Ogólnopolskiej Federacji Onkologicznej.
W latach 2020-2023 na realizację zadań NSO wydatkowano ponad 1,342 mld złotych.
Wzrasta zachorowalność na nowotwory
Obecnie w Polsce z chorobą nowotworową żyje prawie 1,2 mln osób, a rak jest najczęstszą przyczyną śmierci Polaków w wieku produkcyjnym. Statystyki wskazują, że na raka zachoruje co czwarty Polak, a co piąty umrze z powodu nowotworu. Prof. Joanna Didkowska, kierownik Krajowego Rejestru Nowotworów, podczas odbywającego się w październiku Kongresu Onkologii Polskiej wskazywała, że rok 2022 przyniósł wzrost zachorowań na nowotwory w Polsce o 5 proc., podczas gdy w poprzednich latach wskaźnik ten był nie wyższy niż 2 proc. Te dane potwierdzają potrzebę pilnych zmian systemowych, które realnie zapewnią sprawną diagnostykę i leczenie chorych na raka oraz skuteczną profilaktykę.
Pełny raport jest dostępny na stronie Onkofundacji Alivia.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
