Rząd szykuje zmiany w finansach jednostek samorządu terytorialnego

Ministerstwo Finansów przedstawiło założenia nowelizacji ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (JST). Projekt zakłada zmianę podstawy naliczania dochodów JST z tytułu udziału w podatku PIT i CIT z podatku należnego na dochody podatników. Projektowana ustawa ma zmniejszyć wpływ zmian podatkowych na dochody podatkowe JST.

- Projekt przewiduje także subwencję ogólną dla JST, których dochody będą niższe od potrzeb finansowych. MF proponuje odejście od kilku rozdrobnionych rezerw subwencji ogólnej i utworzenie jednej „dużej” rezerwy na uzupełnienie dochodów JST - informuje Ministerstwo Finansów.

Inne założenia przewidują m.in. wydzielenie miast na prawach powiatu jako oddzielnej kategorii JST oraz naliczanie potrzeb finansowych JST (potrzeby wyrównawcze, potrzeby oświatowe, potrzeby rozwojowe, potrzeby ekologiczne, potrzeby uzupełniające), zamiast obecnych części subwencji ogólnej.

Wprowadzonych zostanie także szereg nowych rozwiązań zwiększających wpływ Strony Samorządowej na podział środków dla JST. Jednocześnie ograniczone zostaną nadmierne, niepotrzebne przepływy środków finansowych pomiędzy samorządami a budżetem państwa, m. in. poprzez likwidację wydatków JST z tytułu wpłat tzw. „janosikowego” do budżetu państwa.

Główne cele zmian w ustawie o dochodach JST

Z założeń wynika, że nowelizacja przepisów będzie miała sześć głównych celów.

• Cel 1 - Wzmocnienie i ustabilizowanie finansów JST poprzez zwiększenie dochodów własnych, od których zależą możliwości realizacji zadań i rozwoju samorządów. Zgodnie z rozwiązaniami proponowanymi w projekcie samorządy będą finansowane głównie dochodami podatkowymi, zaś subwencje z budżetu państwa będą mieć charakter jedynie uzupełniający.
• Cel 2 – Oparcie zasilenia finansowego JST na dochodach własnych wynikających z lokalnej bazy podatku dochodowego od osób fizycznych i podatku dochodowego od osób prawnych, przy czym - co istotne - dochody JST z tytułu udziału w PIT i CIT zostaną ustabilizowane oraz uwolnione od wpływu zmian podatkowych.
• Cel 3 – Obiektywne i algorytmiczne naliczanie środków finansowych dla każdej JST. Zdaniem autorów konieczne jest przywrócenie systemowi dochodów JST przejrzystości, apolityczności i adekwatności kryteriów podziału środków. Proponowany w projekcie system dochodów JST oparty będzie na obiektywnych parametrach (mierzalnych za pomocą danych statystycznych i niepodatnych na manipulacje).
• Cel 4 – Zapewnienie lepszej alokacji środków publicznych. Proponowany w projekcie system dochodów JST będzie uwzględniał specyfikę poszczególnych kategorii JST, obejmując przy tym nie tylko kwestię zróżnicowań dochodowych ale również - pomijaną w obecnym systemie - kwestię potrzeb wydatkowych JST wynikających z realizowanych zadań.
• Cel 5 - Uelastycznienie systemu oraz ograniczenie nadmiernie rozbudowanego przepływu środków pomiędzy budżetem państwa a JST. W obecnym systemie dochodów JST, zamożne samorządy dokonują wpłat do budżetu państwa (tzw. janosikowe), a jednocześnie są beneficjentami tych środków. Proponowane w projekcie rozwiązania zmierzają do ograniczenia przepływów środków pomiędzy samorządami a budżetem państwa, tak by samorządy nie dokonywały wpłat do budżetu państwa.
• Cel 6 - Zwiększenie wpływu Strony Samorządowej na podział środków dla JST. Projekt przewiduje wprowadzenie do systemu dochodów JST rozwiązań stwarzających możliwość podziału - przy udziale strony samorządowej - środków finansowych w zależności od zmieniających się z roku na rok warunków realizacji zadań w jednostkach samorządu terytorialnego.

Zobacz również: Dochody z PIT i CIT - jakie zmiany czekają samorządy

Zmiany we wpływach podatkowych

Wśród ważniejszych kwestii wskazać należy zmiany w zakresie dochodów JST z tytułu udziału w podatkach dochodowych (podatku dochodowym od osób fizycznych oraz podatku dochodowym od osób prawnych. Chodzi o to, by dochody samorządów z tytułu PIT i CIT liczone były jako procent od dochodów podatników danego podatku z terenu danej JST (obecnie dochód samorządów z tytułu PIT i CIT naliczany jest od podatku należnego danej JST). Co do zasady byłby to dochód podatników z ostatniego najbardziej aktualnego roku, za który dane o dochodach podatników są dostępne. Jednocześnie dochód podatników PIT/CIT byłby waloryzowany do warunków roku budżetowego. Z założeń wynika, że każda kategoria samorządu terytorialnego będzie miała określony procentowy udział w dochodach podatników PIT i CIT.
Proponuje się również rozszerzenie obecnego katalogu dochodów z PIT, w których samorządy terytorialne partycypują, także o PIT pobierany w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Dochody z ryczałtu, z uwagi na to, że ryczałtowcy nie wykazują kosztów, zostałyby ustalone jako procent przychodów ryczałtowych odpowiadający procentowi jaki stanowią - w relacji do przychodów - dochody ze skali podatkowej czy podatku liniowego w części działalności gospodarczej.

Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to trzeci kwartał 2024 r.

Za jego przygotowanie odpowiedzialne jest Ministerstwo Finansów.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.