Student nie musi korzystać z pomocy społecznej, by dostać stypendium socjalne - wyrok NSA

Rektor uniwersytetu nie może odmówić studentowi stypendium socjalnego, jeśli przedstawione przez studenta zaświadczenie z ośrodka pomocy społecznej nie zawiera informacji o dochodach. Osoby o niskich zarobkach nie muszą korzystać z pomocy społecznej, a wówczas OSP nie ma informacji o ich sytuacji majątkowej. Rektor uniwersytetu może to ustalić na podstawie innych dowodów - wynika z orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Sprawa dotyczyła studentki, której komisja stypendialna uniwersytetu przyznała stypendium socjalne w wysokości 780 zł od października 2020 r. do czerwca 2021 r. Rektor uniwersytetu uchylił jednak decyzję komisji, ponieważ przedstawione przez studentkę zaświadczenie z ośrodka pomocy społecznej nie przedstawiało sytuacji materialnej studentki i jej rodziny.

Co wynika z zaświadczenia ośrodka pomocy społecznej

Dziewczyna zaskarżyła decyzję rektora do WSA w Gorzowie Wielkopolskim (sygn. II SA/Go 708/21), który przyznał jej rację. Zdaniem sądu, braki czy nieścisłości zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej nie mogą być podstawą automatycznej odmowy przyznania stypendium socjalnego. Z art. 88 ust. 4 ustawy prawo o szkolnictwie wyższym i nauce w sposób nie budzący wątpliwości wynika bowiem, że jedynie brak złożenia przez studenta zaświadczenia z OPS, uzasadnia odmowę pozytywnego rozpoznania wniosku. Owe braki mogą co najwyżej stanowić powód do wezwania studenta do złożenia zaświadczenia obejmującego dodatkowe informacje (niezbędne w ocenie organu do rozpoznania sprawy) lub złożenia wyjaśnień.

Studentka złożyła zaświadczenie z OPS, z którego wynika, że ani ona, ani członkowie jej rodziny nie korzystają ze świadczeń z pomocy społecznej. Została więc spełniona przesłanka formalna oznaczona przez ustawodawcę. Jeśli organ powziął wątpliwości, iż przedłożone dokumenty nie wykazują pełnej informacji o sytuacji dochodowej i majątkowej rodziny, to mógł wezwać skarżącą do udokumentowania realnych dochodów jej i rodziny. Student, składając wymagane prawem zaświadczenie, nie może przewidywać, że zaświadczenie wydane przez organ administracji okaże się - w odczuciu organu prowadzącego postępowanie - niepełne czy niewłaściwe.

Dochody można zweryfikować na innej podstawie

Rektor wniósł skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który skargę oddalił.

Jak uzasadnia NSA, celem art. 88 ust. 4 ustawy prawo o szkolnictwie wyższym i nauce było uznanie przez ustawodawcę, że osoby mające niskie dochody mogą korzystać z pomocy ośrodków pomocy społecznej, a tym samym takie ośrodki będą dysponowały wiedzą na temat ich sytuacji majątkowej i dochodowej. Nie oznacza to jednak przymusu korzystania ze wsparcia w postaci świadczeń z ośrodków pomocy społecznej każdej osoby mającej niskie dochody. Jest to tylko prawo takiej osoby, a nie jej obowiązek. Nie może stanowić negatywnej przesłanki sam fakt, że osoby mające nawet niskie dochody, starają się we własnym zakresie uzyskać środki utrzymania i nie korzystają z pomocy ze środków publicznych (świadczeń z ośrodka pomocy społecznej).

Postępowanie w przedmiocie przyznania stypendium socjalnego nie ma charakteru formalistycznego, zmierza natomiast do podejmowania wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego.

- Tym samym nie można uznać, że studentka - składając zaświadczenie z ośrodka pomocy społecznej - poniesie negatywne skutki tego zaświadczenia tylko dlatego, że z jego treści nie wynika sytuacja majątkowa i dochodowa danej osoby, jeżeli taką sytuację można ustalić na podstawie innych dowodów. Nie można bowiem przyjąć, że jedynym dowodem pozwalającym na ustalenie sytuacji dochodowej i majątkowej studentki starającej się o stypendium socjalne jest zaświadczenie z ośrodka pomocy społecznej, jeżeli studentka ta (i jej rodzina) z takich świadczeń nie korzystają - orzekł NSA.

Wyrok NSA z 11 marca 2025 r. (sygn. III OSK 478/22)