SN: Podział majątku małżonków może nastąpić przed sądem w USA

Dopuszczalność umownego wyłączenia jurysdykcji krajowej sądów polskich w sprawach, w których przed wejściem w życie kpc z 5 grudnia 2008 r., umowa taka była niedopuszczalna, podlega ocenie według przepisów tego kodeksu. Nawet wtedy, gdy umowa o właściwości sądu została zawarta przed wejściem w życie tej ustawy, a postępowanie zostało wszczęte po jej wejściu w życie - tak brzmi uchwała SN.

Problem powstał na tle sporu o podział majątku małżonków Joanny i Michaela M. Sąd I instancji Warszawa-Śródmieście odrzucił wniosek o podział majątku z powodu niewłaściwości sądów polskich do rozpatrywania sprawy (według art. 1105 kpc). Dlatego, że w umowie przedmałżeńskiej z 2006 roku Joanna i Michael zastrzegli, iż właściwy do rozpatrywania sporów majątkowych jest sąd stanu Pensylwania w USA.

Ekspert: sądy USA rozstrzygną spór

Powołano opinię eksperta, który stwierdził, że umowa jest skuteczna. W skład majątku bowiem nie wchodzą nieruchomości znajdujące się w Polsce, więc sądy polskie nie mogą o nich orzekać.

Sprawa trafiła do Sądu Okręgowego z powodu zażalenia wnioskodawców. Sąd zwrócił uwagę, że po podpisaniu przez nich umowy, weszła w życie nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego z 5 grudnia 2008 r. i umowa okazała się sprzeczna z przepisami procedury cywilnej.

Zmiana kpc

Sąd powziął wątpliwość czy zmiana stanu prawnego ustawą z 2008 r. mogła spowodować, że umowa uchylająca jurysdykcję sądów polskich stała się nieskuteczna?

Czytaj: Skiepko Krystyna, Komentarz do spraw o podział majątku wspólnego małżonków

 

Gdy problem rozpatrywał Sąd Najwyższy, pełnomocnik wnioskodawczyni adwokat Anna Despond twierdziła, że zmiana ustawowa nie może wpływać na treść umowy podpisanej przed tą nowelizacją. Wyjaśniała, że strony zawarły taką umowę na wypadek zamieszkania w stanie Pensylwania, ale w dacie jej zawarcia nie była ona ważna w Polsce.

Pełnomocnik wnioskodawcy Mikołaj Goss natomiast, uznał, że SN powinien odmówić odpowiedzi na pytanie, gdyż zostało ono błędnie zadane. Pytanie powinno dotyczyć przepisów przejściowych, a nie art. 1105 kpc.

Umowę ocenią sądy polskie

W uzasadnieniu uchwały sędzia sprawozdawca Paweł Grzegorczyk zaznaczył, że dopuszczalność zastosowania umowy przedmałżeńskiej majątkowej ocenia się według polskiej procedury.

Treścią umowy był podział majątku po ustaniu wspólności małżeńskiej. Sędzia przyznał, że umowa nieważna w momencie jej zawarcia stała się skuteczna na skutek zmiany normatywnej. Dlatego, że nowelizacja dopuściła wyłączenie jurysdykcji sądów polskich w sprawach nieprocesowych, jakimi są kwestie podziału majątku.

- Zmiana procedury cywilnej z 2008 r. prowadziła do nadania umowie skutków prawnych, jakich w chwili jej podpisania nie miała - dodał sędzia Grzegorczyk. - Nie ma sensu bronić poprzednich regulacji, gdyż nowela dostosowywała prawo polskie do Unijnego. Mimo, że mamy do czynienia z umową obowiązującą poza Wspólnotą Europejską.

Sygnatura akt III CZP 38/18, uchwała 3 sędziów SN z 7 września 2018 r.